De uitvoerder heeft ook hersens

“Human resources managers zijn de medewerkers op de werkvloer vergeten,” zegt Dirk Van de Poel van Vitamine W. Zogenaamde uitvoerders hebben ook hersens. Alleen zouden bedrijven meer moeite moeten doen om die te stimuleren.

I nzetbaarheid, levenslang leren, competentiemanagement… Het zijn modewoorden die te pas en te onpas opduiken sinds de personeelsdienst moest plaatsmaken voor het human resources management. In de praktijk draaien ze meestal allemaal op hetzelfde uit: vooral de hogere organisatieniveaus worden er beter van.

“Veel mensen lijken te vergeten dat er ook nog uitvoerenden in ondernemingen werken. Techneuten en hoogopgeleide werknemers zijn niet de enige mensen met competentie en kennis. De tijd dat arbeiders hun hersenen bij de portier achterlieten, is voorbij,” zegt Dirk Van de Poel, directeur human resources bij Vitamine W. Van de Poel is co-auteur van het boek ‘Slapende vermogens werken niet, HRM ook voor uitvoerenden’. Vitamine W is een niet-gouvernementele organisatie die werkzoekenden begeleidt, opleidt en ook zelf tewerkstelt. Onlangs breidde het zijn activiteiten uit naar werknemers en werkgevers, met hetzelfde doel voor ogen: mensen die op een veranderende arbeidsmarkt minder kansen hebben aan het werk helpen, en wie met ontslag bedreigd wordt aan het werk houden.

Arbeiders zonder statiegeld. Met de slogan ‘Slapende vermogens werken niet’, wil Vitamine W het traditionele human resources management (HRM) provoceren. De reden: al te vaak worden bijsturingen op de werkvloer vergeten. “Bedrijven worden vandaag scherp geconfronteerd met de inzetbaarheid van hun werknemers,” zegt Van de Poel. “Het toenemende belang van kennis in combinatie met de snelle veranderingen en de schaarste op de arbeidsmarkt, versterken die noodzaak nog.”

Daarnaast valt het op dat het traditionele HRM zich vooral op het management- en middenmanagementniveau richt.

Lange tijd werd maar mondjesmaat in de werknemers op de werkvloer geïnvesteerd. De achterliggende moraal was eenvoudig: ‘Er zijn toch voldoende arbeidskrachten beschikbaar.’ Als werknemers niet meer mee kunnen, worden ze gewoon vervangen.

Vitamine W werpt niet alleen een kritische blik op het traditionele personeelsbeleid, maar reikt ook alternatieven aan. “Het uitgangspunt is dat je de arbeid productiever maakt door de arbeidskrachten efficiënt in te zetten,” zegt Van de Poel. “En daar is meer voor nodig dan de invoering van systemen en structuren. Ook vorming en opleiding zijn essentieel, zodat werknemers binnen die structuren kunnen functioneren. In de praktijk blijkt dat mensen die al af en toe cursussen volgen, makkelijker nieuwe dingen oppikken. Uitvoerenden die weinig opleiding kregen, moeten eerst weer leren leren.”

Leren leren. Dat ondervond ook Philips Lighting in Turnhout, toen het twee jaar geleden op de werkvloer naar zelfsturing wou overschakelen. “Terwijl werknemers op de werkvloer vroeger uitvoerden wat hen werd opgedragen, verlangen we nu meer initiatief van hen,” zegt Patrick Leysen, verantwoordelijke voor het Icarus-project bij Philips Lighting. “Zelfsturing betekent immers teamwerk, teamoverleg, zelf problemen oplossen. Dat vergt andere competenties van onze arbeiders. En daar knelde het schoentje.”

In september vorig jaar is Philips Lighting gestart met het opleidingstraject Icarus, dat de sociale vaardigheden van de uitvoerenden moet bijschaven. Leysen: “In eerste instantie richten we ons op werknemers met een lagere leertraditie. Dat wil helemaal niet zeggen dat ze niet kunnen leren. Maar ze zijn het een beetje verleerd.”

Ongeveer 350 van de 1400 productiemedewerkers komen in aanmerking voor de opleiding. “Eerst leggen we uit waarom uitgerekend zij worden uitgenodigd. Veel deelnemers hebben in het begin de indruk dat ze opleiding krijgen omdat ze de dommerik van hun team zijn. Ze kunnen moeilijk geloven dat we in hen willen investeren. Eerst besteden we aandacht aan leren leren. Nadien komen dan de sociale vaardigheidslessen en leren ze probleemoplossende technieken. Essentieel daarbij is dat er een directe link is tussen wat ze leren in de cursus en hun taken op de werkvloer,” aldus Leysen. Eind 2001 moeten alle 350 medewerkers het traject voltooid hebben.

HILDE VEREECKEN