De Tweede Wereldoorlog in cijfers

De Tweede Wereldoorlog was een uniek gebeuren, laat daar geen twijfel over bestaan. In de lucht, op zee en op het land werd hevig gevochten, en dat op vijf continenten. De menselijke en economische kostprijs was ook enorm. Meer dan 60 miljoen mensen kwamen om, wat neerkomt op een gemiddelde van zo’n 27.000 voor elke dag van de oorlog. Het conflict is al decennialang het voorwerp van zovele boeken, wat de vraag voedt of niet alles gezegd en geschreven is over het thema. All Hell Let Loose bewijst dat dit niet het geval is.

Max Hastings heeft al jaren zijn plaats in het rijtje van prominente Britse historici. Al meer dan 35 jaar bestudeert hij de Tweede Wereldoorlog, wat in een achttal boeken heeft geresulteerd. De Battle of Britain, D-Day en Winston Churchill waren stuk voor stuk dé onderwerpen van zijn schrijfsels. En dan krijg je dit werk. Het laatste dat hij aan het thema wijdt, laat Hastings zelf weten. Voortaan zal de focus van zijn werkzaamheden op de Eerste Wereldoorlog liggen. Maar nog één keer gaat het dus over de tweede wereldbrand.

Al te vaak is de oorlog door de ogen van de strategen beschreven. Hastings’ belangstelling gaat echter ook naar de modale sterveling in het conflict. Soldaat of burger. Diverse wetenswaardigheden duiken op. Geen nieuwigheden, maar zaken die misschien wat uit de belangstelling zijn geraakt. Zo is het minder geweten dat de Britten doorheen het hele conflict niet minder dan vijftig bataljons in India hielden om er de interne rust te handhaven. Dat zijn meer troepen dan ooit aangewend werden om de Japanse vijand te bekampen. Meer nog: voor deze ordehandhaving werden vaak methodes gebruikt die niet moesten onderdoen voor wat de asmogendheden in de bezette gebieden uitspookten. In de aanloop van D-Day kon maar net een muiterij in het Britse leger vermeden worden – ook dat is minder bekend.

Hastings zet de cijfers over de oorlog treffend op een rijtje. Zomaar even 90 procent van de Duitse verliezen in de oorlog vond aan het Russische front plaats. Aan datzelfde front stierven 13 miljoen Russische burgers, vaak door een gebrek aan voedsel. Want laat net dat een van de essenties van de hele oorlog zijn. Haarfijn becijferden de Duitsers hoeveel inwoners in het Oosten dienden te verdwijnen om de eigen alimentaire basis veilig te stellen. Het aantal mensen dat bij het jarenlange beleg van Leningrad aan honger stierf, oversteeg trouwens het verlies aan Britse strijdkrachten in het hele conflict. De oorlog, het weze nogmaals benadrukt, werd ook gewonnen dankzij de Russen. “Een volk dat zulke beproevingen kon doorstaan, beschikte over kwaliteiten die het Westen niet had.”

Toch nog enkele cijfers die de omvang van deze oorlog illustreren. Ongeveer één op de twaalf Duitsers overleefde het niet. Een kwart van de Russische en Japanse soldaten evenmin. En wat de Russen betreft: 300.000 Russische soldaten werden in de loop van het conflict neergeschoten op instructie van de eigen bevelhebbers. Dat zijn er meer dan het aantal Britse militaire doden in Europa.

Het begin van de Tweede Wereldoorlog ligt nu zeventig jaar achter ons. Historici als Ian Kershaw, Antony Beevor en Andrew Roberts lieten hun licht schijnen op de diverse aspecten van dit conflict. Wellicht mag Max Hastings tot grijze eminentie van dit selecte clubje worden gekroond.

Max Hastings, All Hell Let Loose. The World at War 1939-1945, Londen, Harper Press, 2012, 748 blz., 45 euro

MICHAEL VANDAMME