De twee China’s

De verhouding tussen de Volksrepubliek China en Taiwan is al jaren gespannen. Juridisch is de kwestie onduidelijk. Dat intrigeerde Werner Somers, een jurist-vertaler bij het Europees Hof van Justitie. Zijn onderzoek mondde uit in een doctoraat, waarvan hij ook een boek maakte.

De volkenrechtelijke status van de huidige Republiek China is in essentie juridisch, maar valt niet los te zien van enkele belangrijke historische ontwikkelingen. In 1949 riepen de communisten onder leiding van Mao Zedong de Volksrepubliek China uit. Tijdens de burgeroorlog die daaraan voorafging, hadden ze het grootste deel van het vasteland veroverd, wat opponent Chiang Kai-shek en zijn Kwomintang-partij verplichtte te vluchten naar Taiwan. Oorspronkelijk was dat Japans grondgebied dat na de Tweede Wereldoorlog weer onder Chinese controle kwam. Het verhaal van de twee China’s was geboren. Jarenlang claimde zowel het regime van Peking als dat van Taipei dat ze het ware China te vertegenwoordigen. “Destijds bestond dan ook niet zozeer een Taiwankwestie als wel een Chinakwestie”, stelt Somers. “De vraag was welke regering het recht had de ‘staat China’ internationaal te vertegenwoordigen.”

Het boek tekent zich af tegen die historische achtergrond, maar volgt ook een traject langs enkele volkenrechtelijke vragen. Wat is soevereiniteit? En zijn er vergelijkbare gevallen? Somers legt de link met Cuba en Israël. Door het Verdrag van San Francisco deed Japan afstand van Taiwan. Alleen is niet duidelijk wie die soevereiniteit overnam. “De situatie van Cuba was wellicht het best te vergelijken met die van Taiwan. Zoals Japan bij het Verdrag van San Francisco afstand deed van Taiwan en Penghu zonder dat een begunstigde werd aangewezen, deed Spanje bij het in 1898 na de Spaans-Amerikaanse Oorlog gesloten Verdrag van Parijs afstand van Cuba, eveneens zonder aanwijzing van een begunstigde. Doorgaans wordt aangenomen dat de soevereiniteit over Cuba overging op het Cubaanse volk.”

Voor Somers is het duidelijk dat de Republiek China, Taiwan dus, een onafhankelijke staat is, te onderscheiden van de Staat China, die sinds 1949 wordt voortgezet door de Volksrepubliek. Peking heeft geen claim op Taiwan, net zomin als Taipei die heeft op grondgebied van de Volksrepubliek.