Wat eet je als je een blik tomatenconcentraat opent, een pizza verorbert of ketchup op je bord gooit? Industrietomaten. Iedereen consumeert ze, maar niemand heeft ze ooit gezien. Want die industrietomaten lijken niet echt op de tomaten die je op de markt koopt of in de eigen serre kweekt. Industrietomaten zijn in die mate genetisch aangepast dat ze het perfecte geglobaliseerde voedingsproduct zijn: ze zijn niet rond maar ovaal en zwaarder dan de andere tomaten. Ze bevatten ook minder water. De huid is zeer dik. En vooral: de industrietomaat is zo hard dat ze het lange reizen met veel schokken kan doorstaan.
De Franse journalist Jean-Baptiste Malet schreef met L’Empire de l’or rouge een boek over de tomaat als symbool van de economische globalisering. Die begon al met de Italiaanse immigranten die de tomaat in de Verenigde Staten introduceerden. Een andere belangrijke rol was weggelegd voor het concern Heinz, dat door de verwerking van de tomaten in blik de mondiale verspreiding ervan stimuleerde. Maar pas de voorbije vijftig jaar kwam de mondialisering van de tomaat op kruissnelheid: de productie ging maal zes naar meer dan 65 miljard ton op jaarbasis. De sector van de tomaten is goed voor 10 miljard dollar.
Het product gaat meestal in de vorm van tomatenconcentraat de wereld rond. Het begin van de productielijn van industriële tomaten situeert zich in westelijk China. Daar, dicht bij Kazachstan, worden die tomaten massaal geteeld. De oogst gebeurt door laagbetaalde arbeiders, kinderen en gevangenen. Want China telt nog altijd de laogai of de communistische goelag. Het Chinese bedrijf Cofco Tuhne verwerkt jaarlijks 1,8 miljoen ton industrietomaten tot 250.000 ton concentraat. Dat wordt naar vooral Italië geëxporteerd. Daar wordt het concentraat verder verwerkt (er wordt water en zout aan toegevoegd) en daarna opnieuw uitgevoerd met het label ‘Made in Italy’. De grote voedingsconcerns (Heinz, Unilever) zijn de afnemers. Ze kennen de oorsprong ervan, maar trekken zich daar niet veel van aan.
De impact van China op de wereldwijde productie gaat nog verder. De Chinezen zijn ook betrokken bij de verwerking van de tomaten in Ghana, Senegal en Nigeria. Le Cabanon, de Franse producent van tomatenconcentraat, is sinds 2004 een onderdeel van een Chinees bedrijf dat banden heeft met het Chinese leger. Ook de georganiseerde misdaad heeft zich op de sector gestort, meer bepaald op de vervalsing van etiketten van tomatenconserven, zo leert het boek. Het brengt de maffia meer geld op dan de handel in cocaïne. L’Empire de l’or rouge is een schoolvoorbeeld van onderzoeksjournalistiek. Malet ging de wereld rond, tot in Afrika en China om de mondiale productielijn in kaart te brengen.
Jean-Baptiste Malet, L’Empire de l’or rouge, Fayard, 2017, 283 blz., 19 euro
Alain Mouton
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier