De tol van het populisme

Onder druk van de financiële crisis zal de Zuid-Amerikaanse politiek zachtjes wegdrijven van links.

Na vijf jaar waarin de Latijns-Amerikaanse economieën met gemiddeld 5 procent per jaar groeiden en de inflatie over het algemeen laag bleef, wordt hun veerkracht in 2009 ernstig op de proef gesteld. De slabakkende consumptie in de rijke landen zet de export en de grondstoffenprijzen onder druk en het wordt een pak moeilijker om financiering te vinden. Landen met een gediversifieerde export en een ernstig beleid zullen beter geplaatst zijn om de storm te doorstaan dan landen als Venezuela en Argentinië, die hun grondstoffenbonus verkwanseld en het privé-initiatief versmaad hebben. Politiek zullen deze moeilijke tijden samenvallen met, en bijdragen tot, het begin van een voorzichtige verschuiving weg van links.

Brazilië zal betere resultaten blijven neerzetten dan Mexico, maar echt goed zullen ze het geen van beide doen. Dalende grondstoffenprijzen zullen knagen aan het Braziliaanse uitvoeroverschot (en een verdere ontwaarding van de real veroorzaken), maar de diversiteit van zijn exportmarkten en de kracht van het binnenlandse verbruik zullen de groei rond de 3 procent houden (en dat is meer dan twee procentpunten minder dan in 2008). Met de presidentsverkiezingen van 2010 voor de deur, zal de Braziliaanse politiek gedomineerd worden door gemanoeuvreer rond de kandidaturen. De sociaaldemocratische president Luiz Inácio Lula da Silva zal proberen om zijn populariteit over te dragen op zijn uitverkoren opvolger, waarschijnlijk zijn stafchef Dilma Rousseff.

De verweving van de Mexicaanse economie met de Amerikaanse industrie zal de groei daar terugdringen tot minder dan 1 procent. Dat zal de sociale spanningen verhogen; strengere grenscontroles zullen het moeilijker maken om te VS binnen te komen en jobs zullen daar moeilijker te vinden zijn, zodat de traditionele veiligheidsklep van emigratie geblokkeerd wordt. De vertraging komt voor president Felipe Calderón op een ongelegen moment. Bij de parlementsverkiezingen in juli, halfweg zijn ambtstermijn, zal zijn conservatieve Partido de Accion Nacional waarschijnlijk niet de meerderheid behalen die ze absoluut nodig heeft om de laatste resten van corporatisme weg te werken. De centrumpartij Partido Revolucionario Institucional zal winst boeken ten koste van de verdeelde linkerzijde. Ongeacht de afloop van de verkiezingen, hoopt Calderón toch vooruitgang te boeken in de strijd tegen de machtige drugsbendes.

Slakkengangetje

Argentiniës krachtige herstel na de financiële instorting in 2001-2002 zal in 2009 uitdoven door de dalende grondstofprijzen. De populistische presidente Cristina Fernández de Kirchner zal de politieke prijs betalen voor haar mislukking – en die van haar echtgenoot en voorganger Néstor Kirchner – om investeerders ervan te overtuigen dat Argentinië een veilige plaats is om zaken te doen. De greep van de Kirchners op het Congres en de regerende peronistische partij zal na de parlementsverkiezingen in oktober verslappen. In plaats van de verdeelde oppositiepartijen zouden peronistische bonzen uit de centrumrechtse hoek wel eens als grote winnaars uit de bus kunnen komen.

In Venezuela zal de kostprijs van Hugo Chávez’ regime duidelijker worden. De hoge en toenemende olieprijzen volstonden tot nu om de aanzwellende import en openbare bestedingen te betalen, maar ze verdoezelden ook de toenemende inefficiëntie van de door de staat gedomineerde economie. Tenzij de prijs van de olie opnieuw boven 100 dollar per vat uitrijst, zal de economische groei vertragen tot een slakkengangetje. Chávez beschikt nog wel over wat manoeuvreerruimte: hij heeft wellicht 15 miljard dollar weggestopt in allerlei ontwikkelingsfondsen en de reserves van de centrale bank bedragen ongeveer 30 miljard dollar. Maar naarmate de oliedollars minder vlot binnenstromen, zal de regering de controle op de import verstrakken en kan een devaluatie onvermijdelijk worden.

Tweedracht breekt kracht

Veel ogen zullen gericht zijn op Chili. De Concertación, de gematigd centrumlinkse coalitie die het land regeert sinds het einde van de dictatuur onder generaal Augusto Pinochet in 1990, kan er de macht verliezen. Voor het eerst zal de Concerta-ción waarschijnlijk twee kandidaten naar voren schuiven, van wie een uit socialistische hoek. De christendemocraten zouden kunnen uitpakken met een eigen kandidaat en dat wordt dan waarschijnlijk Sebastián Piñera, een gematigde conservatief en succesvolle zakenman. Hij zal waarschijnlijk na een tweede stemronde nipt het presidentschap veroveren.

Vier kleinere landen zullen in 2009 eveneens een nieuwe president kiezen. In Uruguay zal het regerende centrumlinkse Breed Front een tweede regeerperiode veroveren op voorwaarde dat het zich eensgezind schaart achter de kandidatuur van Danilo Astori, een gematigde ex-minister van Financiën. Ook in Panama moet de regerende centrumlinkse Partij van de Democratische Revolutie aan de macht kunnen blijven. In El Salvador is het best mogelijk dat de pogingen van de linkse FMLN om de conservatieve Arenapartij uit het zadel te lichten, mislukken. Zowel in El Salvador als in Honduras kunnen de verkiezingen overschaduwd worden door pogingen van Venezuela om de resultaten te beïnvloeden door geld en hulp aan te bieden.

In Bolivia zal de linkse president Evo Morales het waarschijnlijk eveneens halen in een referendum over de ratificatie van een nieuwe grondwet die het land ‘herbront’ als een Amerindiaanse socialistische republiek. In Ecuador zal Rafael Correa onder een nieuwe grondwet presidentsverkiezingen organiseren en ook winnen. In Colombia loopt het tijdperk van Alvaro Uribe naar zijn einde, tenzij hij een grondwetswijziging doorvoert die hem toelaat om in 2010 op te komen voor een derde ambtstermijn. Van al de economieën in Latijns-Amerika zal die van Peru eens te meer het snelst groeien, niet het minst omdat de regering trouw zal blijven aan de vrijhandel in plaats van te vertrouwen op het socialisme dat elders zo in zwang is. (T)

DE AUTEUR IS REDACTEUR NOORD- EN ZUID-AMERIKA VAN THE ECONOMIST.

Door Michael Reid