De stroomstoot

Kan het opnieuw lukken of blijven we postmodernistisch zeuren ? De DIRV de Derde Industriële Revolutie in Vlaanderen was een vondst van het VEV die rond ’80 gretig werd geadopteerd door Gaston Geens. Op 16 oktober wil het eerste VEV-congres over Innoverend Ondernemen nieuwe edities volgen in ’97 en ’98 een tweede stroomstoot jagen door Vlaanderen. Mieke Offeciers-Van de Wiele brouwt elixirs voor de zieke economie. Kiezen de Vlamingen voor de moderniteit van Nederland of voor het antiquarisme van Wallo-België ?

In België ploeteren vijf heren de premier en zijn vices in het schemerduister aan iets wat op 1 oktober begroting ’97 zal heten. In Nederland staat de koningin in het volle daglicht met opnieuw een optimistische Troonrede. Kiezen de Vlaamse ondernemers voor de Nederlandse combinatie van lastenverlichting en versobering van de collectieve uitgaven ?

Het VEV denkt meer en meer Nederlands, meer en meer volgens een Delta-Model. Mieke Offeciers-Van de Wiele (44 j.), gedelegeerd beheerder van het VEV : ” Lieven Gevaert was de stichter van het VEV in 1926. We vieren die 70ste verjaardag in de herfst. Lieven Gevaert kende Nederland erg goed en verbleef vaak wekenlang in Den Haag. Hij pleitte steeds voor de nauwste contacten met Nederland. Als het VEV trouw is aan zijn oorsprong, dan zal ook die Nederlandse inspiratie van Lieven Gevaert op een moderne wijze geactiveerd moeten worden. We werken aan een beleidsnota over de Benelux en voeren stelselmatig de contacten op met de Nederlandse werkgeversorganisaties. Wat het politieke Nederland doet, zoals bewezen door de jongste begrotingen, dwingt bij mij veel respect af. Nederland is economisch een gidsland.”

Op het VEV-congres van 16 oktober wordt onder meer een nieuwerwets logo gelanceerd, in de spirit van de handdruk die Flanders Technology wijd en zijd bekend maakte. Dat logo wordt de stempel van de jarenlange campagne Innoverend Ondernemen. Het beeldmerk verwijst niet expliciet naar Vlaanderen, noch naar de werkgevers, het moet universeel zijn. Mieke Offeciers-Van de Wiele : “Universeel, ja. Kijk naar Sicilië waar ik in augustus vakantie vierde, ooit een centrum van de Arabieren tot de noormannen, hét zwaartepunt van de zuidwestelijke wereld, dat is allemaal weg. Ook onze huidige relatieve voorspoed en onze troeven kunnen verder ontaarden als we niet terugslaan.”

Strategisch Plan Vlaanderen.

Het oktobercongres staat tegen de achtergrond van het Strategisch Plan Vlaanderen. Dat SPV rakelde cijfers, tabellen, analyses, tegenspraak, boeken, speeches op over de zieke economie van België. Binnenskamers werden de teksten gewaardeerd, maar ook stekelige vragen volgden over de invloed van de woordenstroom. Was de analyse al niet honderdmaal geschreven, was het perfect getoonzette klaaglied van het VEV niet tot op de draad versleten ? Kan iemand trouwens een professionele somberaar leuk vinden ? Mieke Offeciers-Van de Wiele beeldig in mantelpak sprak op de dag van dit interview ‘s ochtends om 7.30 uur al de Good Morning Club toe, Limburgse conferences bij de koffie en croissants (vandaag, 26 september, geeft ze drie lezingen) : “Ach, dat leuk vinden ? Valt best mee. Als ik mijn agenda bekijk, is er weinig reden tot klagen. VEV’ers zijn populair in het sprekerscircuit. Het VEV wil een nieuwe samenleving zien ontstaan in Vlaanderen. Een samenleving met innoverende bedrijven, innoverende scholen, innoverende politici, innoverende vakbonden, innoverende ambtenaren. Dat is werk op de lange termijn. Zonder oerdegelijk theoretisch en feitelijk fundament faalt een campagne. Wij bezitten een perfect instrument met het trio boeken dat aan de basis ligt van het Strategisch Plan Vlaanderen. De Vlaamse Raad inviteert ons tot spijt van wie het benijdt om te luisteren naar onze analyses, we bezochten de meeste Vlaamse parlementaire fracties in de aanloop naar de volmachtwetten. Dat beïnvloedingswerk is niet zichtbaar, het is echter noodzakelijk, gezien de omvang van de taak. Geloof me, de waarheid sijpelt stilaan door naar de basis. Vakbondsmilitanten zeggen mij : waarom horen we uw cijfers niet van onze leiders, waarom vertelt niemand dat op VTM ? Dit prachtige land van ons is economisch vleugellam. Veel ondernemers vechten met de moed der wanhoop verder, maar zo kan het écht niet langer, ook de meest geharden breken.”

De slides van het VEV verschijnen op de muren van rokerige achterzaaltjes met bierkringen op de tafeltjes ; tijdens de borreluren van de Rotarians en de Lions ; in bedrijfsrefters ; voor het Davidsfonds ; bij officiële herdenkingen en openingen. Naar schatting 200.000 mensen kregen de gemathematiseerde wanhoop van de Vlaamse werkgevers gepresenteerd.

Tussen ’88 en ’95 verloor exportland België voor twee derden Vlaanderen 13 % van zijn internationale markt, Nederland won 14 %.

Tussen ’91 en ’94 bedroegen de directe buitenlandse investeringen van de VS in België 3,6 %, in Nederland 10,9 %.

Tussen ’70 en ’95 is de Belgische netto-werkgelegenheid slechts gestegen met 49.000 arbeidsplaatsen. De groei van de beroepsbevolking is voornamelijk opgevangen door vervroegde uittredingen en door een groei van de werkloosheid.

In ’94 ontvingen 3,9 miljoen Belgen hun inkomen uit de budgetsector en 2,75 miljoen via de marktsector.

In ’70 bedroeg het aantal bladzijden van het Staatsblad 13.836, in ’85 18.982, vorig jaar was het verdubbeld, 37.458. De exploderende regelgeving toont de Belgische complexiteit en onstandvastigheid.

Enzovoort, enzovoort. Mieke Offeciers-Van de Wiele : “Er zijn ondernemers die in hun bedrijf discussiëren over de toekomst van het ondernemen in Vlaanderen op basis van ons onderzoek. Dat is hoopgevend. We hebben de slides al vertaald naar het Frans, en ook de Engelse versie volgt, voor de moederbedrijven van multinationals in Vlaanderen. De slogan Breed Maatschappelijk Debat wordt weleens misbruikt, maar niet in deze zaak. We trekken veel meer dan vroeger naar de bedrijven, weg uit onze kantoren.”

Het macroplan is aangescherpt door een bezinning. Tijdens het weekeinde van Lichtmis, op 1 en 2 februari, discussieerden, keuvelden en banketteerden 30 stafleden in Hotel De Swaen in het Noord-Brabantse Oisterwijk, een mengeling van Nederlandse efficiëntie en Vlaamse gemoedelijkheid. Met een buiginkje naar het cult-book van Gary Hamel en CK Prahalad was Competing for the Future de titel van het conclaaf : “De laatste tweedaagse dateerde van 1975. Voor elk onderdeel van de ontmoeting had ik een gedicht uitgezocht. Ik lees veel poëzie, voor de dode momenten in een dag heb ik een bundel klaar om te genieten. Een boek kan dan niet, een vers wel.”

Is het West-Europese model van Sociale Zekerheid vol te houden, was één van de talrijke vragen die voorlagen in Oisterwijk. “De achtergrond van het Strategisch Plan Vlaanderen is een onderzoek naar het functioneren van onze samenleving en de toekomst van die samenleving,” herhaalt Mieke Offeciers-Van de Wiele voor de tiende maal. “Onze voorbereiding van de onderhandelingen over de staatshervorming van 1999 staat niet los van een discussie over de samenleving. Welke samenleving willen wij ? Dat is een nieuwe klemtoon bij de staatsvernieuwing.”

Nieuw België.

Ook vandaag is het enthousiasme voor decentralisering, federalisering, confederalisering, autonomie bij werkgevers eerder slap. Zij vrezen marktverkleining, barrières, ingewikkelde want meer en eigen voorschriften en reglementen. Hoe pareert de gedelegeerd beheerder de kritiek ? : “Zo ontzettend moeilijk is dat vandaag toch ook weer niet. Als de fiscale maatregelen die Vlaanderen wil nemen, met zijn eigen geld, vastlopen op het Waalse verzet niet op het verzet van de federale overheid , dan trekken onze leden daaruit politieke besluiten. Zij zijn niet van nature pro regionalisering, men maakt hen in dit land pro-regionaal door onzinnige blokkades. Alle sociale overleg zal zich moeten aanpassen, ik hoef onder de akkoorden niet per se mijn handtekening te zetten. Minstens zestig procent van de Belgische goederen en diensten komt hier vandaan. Dat moet zijn effect hebben op alle discussies op federaal niveau, ook bijvoorbeeld op de houding ten overstaan van de Europese Muntunie. Als ik publiek zeg, ik wil het VEV lid maken van Unice, de Europese werkgeversfederatie, dan is er heibel. Ik krijg die bevoegdheid ook zo wel, zonder ze op te eisen. Dat ligt in de lijn van de Europese regionale logica.”

In ’91 hield Mieke Offeciers-Van de Wiele de openingstoespraak op het VEV-congres Vlaanderen in het Europa van de Toekomst : “Het is droevig hoe weinig de burgers, ook de ondernemers, weten over de regionalisering in Europa. Ook Nederland debatteert over de regionalisering en ziet vier landsdelen, noord en zuid, oost en west. Regionaliseren doe je niet om te verkleuteren. De regionale tendensen zijn geen hinderpalen voor Europa, integendeel, dat wees ons onderzoek van ’91 reeds uit. Regio’s zijn in Europa zeer leefbare en prijzenswaardige entiteiten die economische motoren zijn. Wij vergelijken Vlaanderen met Rhône-Alpes, Noordrijn-Westfalen, Baden-Würtemberg, Catalonië, Toulouse. In alle Europese landen leeft de regionale dimensie. Het Duitse ministerie van Milieu zal het niet wagen een standpunt in te nemen zonder een consultatie van de Länder. De Belgische regering beloofde in Rio in ’92 om de CO-vervuiling terug te dringen. Dat werkt in dit land niet meer zonder overleg tussen federalen en de regio’s.”

Is het arbeidsvoorwaardenbeleid geen typische materie die geschikt is voor een decentralisering ? Mieke Offeciers-Van de Wiele : “In theorie klopt dat uiteraard, maar bekijk de praktijk. Het Belgische arbeidsvoorwaardenbeleid telt te veel tussenschakels, concludeerden we tijdens onze strategische bezinning. Meer tussenschakels betekent een hogere rekening voor de ondernemingen. Wij willen dus geen extra-niveau invoeren. Vlaanderen vertegenwoordigt 60 % van de ondernemingen van België : als men de Vlamingen niet toeschuift wat ze eisen in het federale arbeidsvoorwaardenbeleid, dan blokkeert het overlegmodel.”

In Hertoginnedal rijden dag en nacht de zwarte limousines voor. De loonnorm zou één van de overwinningen zijn van Jean-Luc Dehaene ten voordele van het bedrijfsleven. Ziet Mieke Offeciers-Van de Wiele ooit lid van de regering Dehaene I dat ook zo ? “Onze kritiek op de loonnorm is aan de kant geschoven. In beginsel is een loonnorm goed, maar ons bezwaar is dat de Belgische loonhandicap van gemiddeld 10 % ten overstaan van de buurlanden niet ernstig is genomen. Met een loonnorm blijft de handicap bestaan. Bovendien heeft de jarenlange loonbeperking perverse effecten. Je kan toch niet werknemers overkopen om ze op dat ogenblik mag het meer te betalen ? Onze loonpolitiek evolueert in de collectivistische richting. Van ’88 tot ’95 stegen de loonkosten met de helft door indexaanpassingen niemand voelt aan dat die van de baas komen, men heeft er recht op , 30 % kwam van de collectieve CAO-regelingen en slechts 18 % van bedrijfs-CAO’s, baremieke aanpassingen en individuele verhogingen. De ruimte voor een soepele en individualiseerbare verloning is smaller dan ooit, precies op een ogenblik dat meer maatwerk in de verloning de internationale trend is.”

Collignon.

Mieke Offeciers-Van de Wiele begrijpt de taal van de Waalse premier Collignon niet. Ze had op 2 september twintig leden van de Union Wallonne des Entreprises op bezoek : “Als je aan hen met de cijfers in de hand de Marivlam-operatie uitlegt, volgt hun steun voor meer fiscale zelfbeschikking. Ik was twee jaar federaal politicus, daar hield men zich niet bezig met Vlaanderen of met Wallonië. In ’92 had de federale regering de handen vol en tuimelden we van de ene minicrisis in de andere. Door de discussie over het Verdrag van Maastricht lagen echter alle communautaire feiten netjes op de tafel. Alle leden van de federale regering Vlamingen en Walen wisten en weten waar we staan. De moeilijkste discussie deze over de toekomst van de sociale zekerheid werd daarbij steeds terzijde geschoven. De dialoog over de privatiseringen is wel uitputtend gevoerd en de privatiseringen zijn doorgevoerd om de aandacht af te wenden van de problemen van de sociale zekerheid.”

Mieke Offeciers-Van de Wiele is radicaler Vlaamsgezind weggegaan uit de federale regering : “Mijn Vlaamse uitgangspunten zag ik bevestigd worden in de federale regeerpraktijk en mijn idealisme voor de emancipatie van Vlaanderen blijft terecht.” Wat brengt de toekomst ? “Ik vermoed een compromis tussen het einde van België en de huidige staatshervorming met haar vele vaagheden.”

FRANS CROLS

MIEKE OFFECIERS-VAN DE WIELE (GEDELEGEERD BEHEERDER VEV) De privatiseringen zijn doorgevoerd om politiek de aandacht af te wenden van de discussie over de sanering van de sociale zekerheid. Ik vermoed dat dit een stilzwijgende afspraak was onder de tenor