De nieuwe film van Nic Balthazar, Everybody Happy, gaat over een van de gesels van onze tijd: burn-outs. Kinepolis en het sprekersbureau Read My Lips gaan met de film bij bedrijven op bezoek om hen bewust te maken van het probleem.
Eind september komt Everybody Happy in de bioscoopzalen. In de nieuwe film van Nic Balthazar, bekend van films als Ben X en Tot Altijd, speelt Peter Van Den Begin een stand-upcomedian die een burn-out krijgt. Kinepolis en het sprekersbureau Read My Lips werkten naar aanleiding van die film een aanbod voor bedrijven uit. De vertoning van de film wordt gekoppeld aan een lezing over burn-outs, stress, vermoeidheid, angsten enzovoort. Het probleem met burn-outs – chronische werkgerelateerde stress – is ondertussen zo groot dat de overheid in 2014 burn-outpreventie verplicht maakte voor bedrijven. In dit artikel gaan zeven van de experts uit de stal van Read My Lips in op de deelaspecten van burn-outs en stress, en reiken ze hun oplossingen aan.
Wim Smets ‘Mijn eerste prioriteit bij het klimmen is veilig terugkeren’
Ik bel Wim Smets in Peru, de dag voor hij aan een zesdaagse beklimming van de berg Alpamayo begint. Smets heeft drie petjes op. Professioneel is hij global transformation director bij een groot IT-bedrijf. In zijn vrije tijd beklimt hij bergen, onder meer de Mount Everest en nog vier andere achtduizenders. Hij vertaalde de lessen die hij als bergbeklimmer opdeed over presteren onder hoge druk in lezingen voor het bedrijfsleven – zijn derde petje.
Wim Smets vat de managementles die je uit het bergbeklimmen kunt leren samen: “Klim met een lichte rugzak. Hoe onderscheid je een ervaren van een minder ervaren klimmer? Door de grootte en de zwaarte van de rugzak die hij meeneemt. Een minder ervaren klimmer neemt alles mee wat hij zou kunnen gebruiken om dan op 8000 meter hoogte vast te stellen dat hij toch de energie niet heeft om het boek te lezen dat hij meebracht. De essentie is niet dat boek lezen, maar de berg. Een ervaren klimmer neemt niet mee wat hij kan gebruiken, maar datgene waarvan hij zeker is dat hij het zal gebruiken. Dat geldt ook in de maatschappij. We hebben onderweg heel wat zaken in ons rugzakje gestopt, maar misschien is het beter daar enkele dingen weer uit te halen. Welke uitdaging wil je echt aangaan? Er zijn verschillende manieren om je rugzak leeg te maken. Bij mij is dat klimmen, voor iemand anders marathons lopen of mediteren.”
“Een burn-out vermijden heeft veel te maken met de keuzes die je maakt. Het gaat om prioriteiten stellen, want er kan maar één zaak op nummer één staan. Veel mensen hebben daar moeite mee. Als je aan het klimmen bent, moet je dat scherp voor ogen houden. Mijn eerste prioriteit bij een beklimming is veilig terugkeren, niet de top halen. Op papier gaan alle klimmers daarmee akkoord, maar dat is anders wanneer je aan het klimmen bent. Wat doe je als je op vijftig meter van de top hangt, maar de wind draait? Ook een bedrijf moet zijn prioriteiten kiezen, zeker als het moet omgaan met verandering. Het belangrijkste wat het bergbeklimmen me heeft geleerd, is te aanvaarden dat ik niet alles onder controle heb. Dat het slecht weer is, kan ik niet veranderen. Als je geen energie verspilt aan wat je niet kunt veranderen, komt er energie vrij voor wat je wel kan doen.”
Tine Daeseleire ‘Het gaat niet alleen om het individu, maar ook om de omgeving’
Klinisch psycholoogeTine Daeseleire richtte in 2004 The Human Link op, waarmee zij en haar collega’s advies geven over stress, burn-outs en welzijn in bedrijven. Ze hamert erop dat heel wat actoren moeten samenwerken om met succes de burn-out van een werknemer aan te pakken. “Wij leggen de nadruk op preventie en trachten ervoor te zorgen dat er altijd verschillende mensen in de organisatie – collega’s, leidinggevenden, managers – je kunnen helpen. Iemand die een burn-out krijgt, heeft dat zelf pas heel laat door en wil niet opgeven. Vaak overkomt het heel gedreven mensen die nog nooit ziek zijn geweest. Zo kun je erop letten of iemand niet te vaak om vijf uur ‘s ochtends zijn e-mails bekijkt, te lang blijft doorwerken of in de problemen komt omdat zijn taken te veel versnipperd zijn. Het gaat dus niet alleen om het individu, maar ook zijn omgeving kan ervoor zorgen dat er buffers worden ingebouwd.”
“Het management dient een beleid uit te stippelen en te bepalen wie welke rol opneemt. Als dat niet duidelijk is, weet een werknemer niet aan welke bel hij moet trekken. Als er een reorganisatie of andere verandering is, kan een bedrijf buffers inbouwen, zoals mensen voldoende op de hoogte houden en hen meenemen in het veranderingsproces. Voor klanten in onder andere de petrochemie gaven we een opleiding over hoe je taakgericht leiding geeft en leerden we hen de taal aan om met hun medewerkers te spreken over bijvoorbeeld in balans zijn. Als de situatie van een werknemer toch escaleert, moet hij steun kunnen vragen bij de hr-afdeling. Hij moet een aanspreekpunt hebben in het bedrijf. Tien jaar geleden was dat vooral de bedrijfsarts, maar die heeft een meer diagnosticerende rol. Gezamenlijke sessies met hr en de leidinggevende leveren vaak meer op.”
Luk Dewulf ‘Een burn-out is relationeel’
Het nieuwe boek van de pedagoog Luk Dewulf, dat deze maand verschijnt, heet Stop Burn Out! Dewulf hecht veel belang aan de relationele benadering van burn-outs. “Ik maak in mijn boek een onderscheid tussen oververmoeidheid, depressie en burn-outs. Oververmoeidheid betekent dat je uitgeput raakt zonder dat je de zin van je werk ter discussie stelt. Bij burn-outs stel je de zin van het werk ter discussie, bij depressie de zin van het leven.”
“De kernboodschap van mijn boek is dat een burn-out relationeel is. Het gaat om gedreven mensen die iemand op hun weg vinden door wie ze zich niet gewaardeerd voelen. Een nieuwe baas krijgen, een promotie of een budget mislopen. Ze denken van die persoon dat hij hun verdere loopbaan in de weg staat, gaan het gevecht aan en worden zo helemaal afhankelijk van die baas, klant of collega. Het is zoals de Duitse filosoof Georg Hegel al zei: hoe harder de slaaf vecht tegen de meester, hoe meer slaaf hij wordt.”
Om burn-outs aan te pakken werkt Luk Dewulf met ‘talenten’. “Wij hebben 39 talenten geïdentificeerd. Een voorbeeld van zo’n talent is ‘de bezige bij’: iemand die hard werkt en tevreden is als hij veel dingen heeft gedaan. Het type dat thuis op weg naar de zetel nog gauw even gaat opruimen omdat hij wat rommel ziet liggen. Als zo’n persoon onder stress staat, gaat hij zijn talent overdrijven. Zo kan hij in de problemen komen. Op die talenten kun je dan inspelen.”
Florence Pérès ‘Bij een digitale detox moet je willen veranderen’
Florence Pérès, mindfulnesstrainer en expert in burn-outpreventie en omgaan met stress, focust op de digitale detox. “Ons digitale leven is niet de enige oorzaak van een complex probleem als burn-out, maar de opkomst van de smartphone heeft ertoe bijgedragen dat mensen stressgevoeliger zijn. Met onze smartphone lopen we constant met een spel- en gokautomaat in onze broekzak rond. Mensen geven hun brein geen rust meer. We hebben voortdurend behoefte aan nieuwe kicks, een dopamineshot waardoor we genot ervaren. Het werkt verslavend. Op een bepaald moment kun je je digitale leven niet meer uitzetten en daalt je productiviteit. Tegen hoeveel stress iemand bestand is, hangt af van de persoon en zijn baan, maar als je mailbox je stress bezorgt, dan kom je in de problemen.”
“Zoals bij andere verslavingen moet je bij een digitale detox willen veranderen. Je moet nieuwe gewoontes creëren om oude patronen, zoals chatten net voor het slapen, te doorbreken.” Florence Pérès heeft allerlei tips om dat aan te pakken, maar ze werken alleen als iemand zich bewust is van zijn probleem en zijn mentale veerkracht opkrikt. “Mentale veerkracht kun je opbouwen, bijvoorbeeld door prioriteiten te stellen. Is het belangrijk dat ik luister naar mijn kind of is het belangrijker dat ik op Facebook actief ben? Een werknemer die de hele dag mails beantwoordt, reageert op anderen in plaats van zich op zijn kerntaken te concentreren. Doordat je die kerntaken niet doet, raak je gedemotiveerd, ga je een tandje bijsteken en kom in je in de uitputtingstrechter terecht. Veel mensen zijn reactieve inboxverwerkers geworden in plaats van creatieve werknemers.”
Willemijn Van Dommelen ‘Het ergste is het irritante stemmetje in je hoofd’
Willemijn Van Dommelen, jarenlang manager van heel wat bekende Vlamingen, vocht twintig jaar tegen drie burn-outs en verschillende depressies. Toen ze een auto-ongeval kreeg, gooide ze het roer op. Nu gebruikt ze haar ervaringen om met Pink Rebel Company bedrijven te helpen omgaan met burn-outs. “Toen mijn man na het ongeval ter plekke kwam, was het eerste wat ik hem aanreikte mijn laptop. Mijn huwelijk hield niet stand, waardoor ik medicijnen moest nemen om te overleven. Pas een jaar later kon mijn burn-out beginnen aan te pakken, onder andere omdat het zo moeilijk was van die medicatie af te raken. Het irriteert me mateloos dat artsen moeiteloos pillen voorschrijven. Het is heel moeilijk dat af te bouwen. Ik voelde me net een cocaïneverslaafde.”
“Om die twee monsters, burn-out en depressie, te verslaan, heb ik alles uitgezocht en alle boeken gelezen. Als ervaringsdeskundige werk ik met een twaalftal andere coaches. De oplossing is voor iedereen verschillend. Voor elke persoon stel ik een persoonlijke cocktail samen. Mijn cocktail bevat veel beweging, drie tot vier keer per week hardlopen. Ik doe ‘s ochtends transcendente meditatie en als ik geen afspraken heb een half uur yoga. Ik maak ook meer plezier dan vroeger en hecht veel belang aan intimiteit. Het eerste waar mensen mee stoppen als ze onder stress staan, is de liefde bedrijven.”
“Het ergste, zoals je in de film van Nic Balthazar ziet, is het irritante stemmetje in je hoofd, dat zegt dat je een loser bent en dat je niets kunt. Prachtig is het wanneer Peter Van Den Begin de stilte opzoekt. Hij begint letterlijk vanuit zijn buik te spreken. Ik vertrek nu ook meer vanuit mijn buik, terwijl ik vroeger vanuit mijn Moeder Theresa-syndroom vertrok en iedereen wou helpen. Altijd dacht ik ‘ik moet dit en dat nog doen’. Anderen helpen is een goede eigenschap, maar je moet die op het juiste moment en de juiste plaats inzetten.”
Jef Geys ‘Ons lichaam is een meester in het maskeren van ongemakken’
Sportfysiotherapeut en ex-wielrenner Jef Geys, die met zijn bedrijf Primefit managers en bedrijven coacht, ziet dit jaar de Engelse vertaling verschijnen van zijn boek Rusten is het nieuwe sporten. “Ik ga niet op zoek naar ziektebeelden als burn-outs of depressie. Ik ben een vermoeidheidsexpert. Ik zoek de grootste verliespost en kijk hoe het lichaam omgaat met de overbelasting door biologische en biochemische systemen in het lichaam te testen. Ik bekijk het lichaam in zijn totaliteit. Je moet naar de samenwerking tussen het fysieke, het emotionele en het mentale kijken. Anders ben je als een cowboy in het wilde weg aan het schieten met een sessie mindfulness of een massage. Dat kunnen goeie technieken zijn, maar het komt erop aan ze juist te gebruiken.”
“Dat is heel moeilijk omdat ons lichaam een meester is in het maskeren van ongemakken door compensatiegedrag. Een voorbeeld is het hongergevoel dat wordt gemaskeerd, omdat iemand zo in overdrive gaat dat zijn lichaam in overlevingsmodus gaat. Je leeft dan op adrenaline. Het grote probleem is dat we niet meer recupereren van de vermoeidheid die zo ontstaat, omdat we niet genoeg slapen. Door altijd maar door te gaan op adrenaline, creëren we gewenning. Je brengt je dag door op 60 procent van je mogelijkheden. Als er dan nog iets extra bijkomt – een ziek kind bijvoorbeeld – , wordt het je te veel en reageer je emotioneel.”
“Is je lichaam wel goed genoeg getraind om een hele dag te werken? Als de belasting te groot is, dien je het lichaam van die persoon sterker te maken zodat de biologische systemen in zijn lichaam beter samenwerken. Ik geef individueel advies volgens mijn klavervier: slaap, training, voeding en mentale gezondheid. Het kan zijn dat ik een manager twee avonden om negen uur naar bed stuur of iemand korte powernaps laat doen overdag, omdat zijn lichaam niet in staat is tien uur actief te zijn. Ik bereken op basis van het lichaamsgewicht hoeveel iemand per dag moet drinken, hoeveel keer per dag hij het beste eet, en ik probeer eenvoudige voedselcombinaties aan te raden. Onder training vallen twee delen. De eerste modus is gewoon bewegen of sporten als hersteltraining. Pas als dat lukt, kun je je lichaam bewust moe maken door te sporten. Tot slot kijk ik naar de mentale gezondheid: hoe bewust leef je?”
Marcel Hendrickx ‘Er is een onevenwicht tussen verbeelding, intuïtie en voelen’
Na een carrière in de bankenwereld schoolde Marcel Hendrickx zich om tot coach. Als partner bij Het Ontwikkelingsinstituut helpt hij mensen met hun persoonlijke ontwikkeling. Het viel hem op dat mensen met perfectionisme een verhoogd risico lopen op een burn-out of stressklachten. Hij ziet twee grote oorzaken. “Aan de ene kant draait onze maatschappij een beetje dol. We ervaren van alle kanten meer druk. Ouders moeten de kinderen naar hun vele activiteiten brengen, zelf heel veel doen, ook nog hun vriendschappen onderhouden,… Op het werk is dat ook zo. Bedrijven krijgen allerlei nieuwe regels en wetten opgelegd. Dat legt druk bij de mensen die de regels moeten uitvoeren. Daarnaast is er onze persoonlijke druk, die iedereen in meer of mindere mate ervaart: een kind dat niet slaapt of een slechte relatie met je schoonmoeder bijvoorbeeld.”
“Mensen die last hebben van perfec-tionisme kunnen niet in staat met die druk omgaan. Ze willen bijvoorbeeld zorg dragen voor hun collega’s. Een leidinggevende met perfectionisme wil zijn medewerkers niet te veel belasten, waardoor hij veel zelf doet. Ze piekeren en hebben angsten, zoals faalangst. Dat laatste komt onder meer omdat ze een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben: ze voelen zich zelfs verantwoordelijk voor zaken waar ze niet voor verantwoordelijk zijn. De kern van perfectionisme is continu op zoek gaan naar bevestiging van anderen. Die mensen negeren de signalen van hun lichaam.”
“Om dat patroon te doorbreken heb ik een traject ontwikkeld. Ondertussen zijn er vijftig coaches opgeleid om die methodologie te gebruiken. Mensen met perfectionisme zijn zich ervan bewust dat ze te veel piekeren, maar dat inzicht is niet voldoende. Ze denken te veel, waardoor er een onevenwicht is ontstaan tussen hun verbeelding, hun intuïtie en het voelen. Mijn methodiek, die nu wordt getest aan de KU Leuven, probeert dat evenwicht te herstellen en het oude patroon van perfectionisme te vervangen door een nieuw patroon, dat vertrekt vanuit de gedachte dat je jezelf kunt zijn en dat je zorgt voor jezelf.”
BENNY DEBRUYNE
” Anderen helpen is een goede eigenschap, maar je moet die op het juiste moment en de juiste plaats inzetten” Willemijn Van Dommelen
“Als je geen energie verspilt aan wat je niet kunt veranderen, komt er energie vrij voor wat je wel kan doen” Wim Smets
“Een leidinggevende met perfectionisme zal zijn medewerkers niet te veel willen belasten, waardoor hij te veel zelf doet”- Marcel Hendrickx
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier