De stille kracht is overal

Vlijtige das. Dat was de totem van Herman Daems bij de scouts. En dat had de leiding goed gezien. Ook zoveel jaren later is Daems een stille, onopvallende, maar noeste werker. En net als de das heeft ook Herman Daems nauwelijks natuurlijke vijanden. We hebben lang gezocht, maar werkelijk niémand wil een kwaad woord kwijt over een van de belangrijkste mensen van onze economie.

Herman Daems (63) is vooral bekend als Gimv-voorzitter. Nu wordt hij ook voorzitter van BNP Paribas Fortis. Dat maakt hem tot een van de belangrijkste financiers van onze economie. Daems draagt verschillende petjes. Academicus, ondernemer, netwerker, bruggenbouwer.

Wie kent Herman Daems niet? Als voorzitter van Gimv, Barco en sinds kort ook BNP Paribas Fortis, en zijn mandaten in onder meer CoWare en Vanbreda Risk & Benefits, is hij bekend in de ondernemerswereld. Als professor aan de KULeuven is de academische flank gedekt, en ook in politieke kringen staat naast zijn naam ‘Belangrijke Belg’. Als Herman Daems spreekt, wordt er geluisterd.

Een betere vraag is echter: wie kent Hermans Daems écht? Hij is er de persoon niet naar om in de spotlights zijn mening te ventileren. Liever doet hij dat ver weg van de schijnwerpers. Zelden controversieel, altijd resultaatgericht. Zijn scoutstotem van weleer – vlijtige das – was vrij visionair.

Bij Gimv, met stip zijn voorkeursrol, wordt de voorzitter met de voornaam aangesproken. “Hij is geen man die staat op protocol”, zegt Koen Dejonckheere. De gedelegeerd bestuurder ruilde KBC Securities een jaar geleden bewust voor Gimv, mede door de figuur Daems. “Ik apprecieer enorm zijn intellectualiteit, naast zijn academische kennis en zijn grote portie ervaring in het zakenleven. Daarenboven beschikt hij over een grote dosis emotionele intelligentie. Een vrij uitzonderlijke combinatie, wat hem tot een uitstekend klankbord maakt.”

Van Leuven naar Harvard

Daems wordt dan ook druk geconsulteerd, eerder dan dat hij zelf nood heeft aan een klankbord. “Er bestaat niet zoiets als een echt informeel netwerk rond Herman Daems”, zegt menig waarnemer. Natuurlijk spreekt Daems geregeld met de belangrijkste captains of industry en de society van dit land. Maar er is ook die kleine kring van vrienden die Daems frequenteert. Met wie hij – onder het genot van een goed glas wijn – discussieert of zaken aftoetst. “Maar dat behoort tot zijn privéleven, en daar loopt hij niet mee te koop”, reageert Dejonckheere behoedzaam. Zijn vrienden dragen namen als Karel Vinck, Eric Van Zele, Julien De Wilde, Urbain Vandeurzen, Marc Stordiau, Koen Geens. Stuk voor stuk zwaargewichten van onze economie. Maar ook mensen die zich niet laten voorstaan op hun hechte en bijzondere relatie met de man wiens invloed nauwelijks overschat kan worden.

Maar Herman Daems zou niet zijn wie hij is zonder zijn leermeester Herman Van Der Wee. Daems studeerde eerst theoretische natuurkunde, maar ging onder impuls van de ‘grote Van Der Wee’, zoals zijn studenten hem noemden, ook economie studeren. De nu 81-jarige professor emeritus was nadien de promotor van het doctoraat (over de strategie van de holdings) van Herman Daems, die ook nauw samenwerkte met zijn assistent. Onder meer op de kwantitatieve ontwikkeling van beurzen en geldstromen.

Van Der Wee toonde Daems ook de weg naar Harvard en bracht hem in contact met de man die zijn goeroe zou worden, Alfred Chandler. “Ik zei hem dat hij met zijn potentieel naar het buitenland moest”, herinnert Van Der Wee zich, die zijn pupil een prachtig en buitengewoon student noemt. “Hij was daar aanvankelijk niet zo enthousiast over, want hij was getrouwd en had twee kinderen”, lacht Van Der Wee. Uiteindelijk vertrok Daems toch naar de States. Van Der Wee had een beurs geregeld, en hij herinnert zich nog levendig dat hij enkele weken later een brief ontving van Chandler. “Hij zei me dat als ik nog dergelijke studenten had, ik ze altijd mocht sturen.” Chandler en Daems schreven samen Managerial Hierarchies.

Tussen 1987 en 1990 doceerde Daems bijna voltijds aan Harvard. Enkele maanden voor de dood van Chandler, in mei 2007, dineerden Van Der Wee en Daems nog met hem aan de Faculty Club van Harvard. “We hebben al die jaren nauw contact gehouden”, zegt Van Der Wee. Het was ook Chandler die Daems een baan aanbood aan Harvard. “Maar zijn roeping lag in België”, blikt Van Der Wee terug. Tot op de dag van vandaag onderhouden de twee nog het contact met elkaar. “Ik ben niet te beroerd om te zeggen dat ik ook veel van Herman heb geleerd. Ik ben ongelofelijk trots dat ik op mijn manier een steentje heb bijgedragen aan de loopbaan van Herman.”

De lokroep van de politiek

Die loopbaan valt uiteen in drie grote hoofdstukken: academisch, maatschappelijk en economisch, die vaak verweven zijn. Herman Daems doceert nog altijd strategisch management aan de KULeuven. Hij is ook gastdocent aan tal van buitenlandse universiteiten. De maatschappelijke rol die hij in zijn latere leven zou opnemen, kiemde aan de universiteit. Van Der Wee herinnert zich de generatie van Herman Daems, met namen als Rik Donckels (KBC Groep), Paul Klep (hoogleraar economische en sociale geschiedenis aan de Radboud Universiteit van Nijmegen), en Karel Veraghtert (professor economische geschiedenis aan de KULeuven). “Na de colleges gingen we vaak iets eten, met een groep van zo’n twaalf mensen. Daarbij konden we vrijelijk discussiëren.”

Tegenwoordig heeft hij aan de universiteit vooral goede contacten met onder meer Leo Sleuwaegen – die een van zijn eerste wetenschappelijke medewerkers was en vandaag zegt dat Daems voor zijn loopbaan van onschatbare waarde was – en Reinhilde Vleugelers. “Maar er is geen zogeheten netwerk aan de KULeuven, daarvoor zijn het te veel individuen”, zegt professor en generatiegenoot Dirk Heremans van het Leuvense Centrum voor Economische Studies (CES).

Al ligt dat naar verluidt ook voor een deel aan Daems zelf, die altijd met één voet buiten de universiteitswereld is gebleven. Heremans, die goede contacten heeft met Daems, laat niet in zijn kaarten zien, maar lacht: “Aan de universiteit is er zoiets als een gezonde argwaan tussen de hogepriesters van de wetenschap versus de aanhangers van het maatschappelijke engagement. Daems behoort tot die laatste categorie. En daarin is hij wél een netwerker.”

Het maatschappelijke netwerken gebeurt in de twee richtingen. De CD&V-broers Herman en Eric Van Rompuy studeerden ook aan de KULeuven. “Daems was mijn mentor statistiek”, blikt Eric Van Rompuy terug. Toen hij in 1995 Vlaams minister van Economie, Landbouw en Media werd, vroeg hij Daems als zijn kabinetschef. Dat zadelde de Gimv-voorzitter tot vandaag op met een CD&V-etiket, waar hij het moeilijk mee heeft. Het klopt overigens ook niet. Van Rompuy is de eerste om dat toe te geven. “Hij is wars van partijpolitiek en al helemaal geen machtsmens. Daems werkt steeds in functie van en heeft een groot plichtsbesef.” Zegt een intimus: “Op het kabinet heeft hij geleerd hoe die wereld werkt en denkt. Maar hij wil niet in één kamp staan en op die manier andere kampen verliezen. Indien dat niet kan of indien iemand meent hem te moeten recupereren, is hij weg.”

Herman Daems zei overigens ook niet meteen ‘ja’ op het aanbod vanuit de politiek. “Hij vond zichzelf te oud, ik geloof dat hij toen bijna 50 was”, lacht Van Rompuy die alle registers opentrok om Daems te overtuigen. Vader Vic Van Rompuy hielp een handje en argumenteerde dat de academische wereld uit haar cocon moest breken en veel zwaarder moest wegen op de maatschappij. Het bleken de goede argumenten. “We hebben goed samengewerkt, maar steeds op een vrij zakelijke manier. Privé hadden we geen contacten. Dat hield hij ook altijd gescheiden.” Daems was omringd door zeer ervaren cabinetards, en kreeg in geen tijd een enorm respect van die doorgewinterde politieke rotten. Het was ook een boeiende periode, met dossiers als Boel en de scheepsbouwkredieten. “Herman heeft daarin een heldere lijn getrokken. Gedaan met de subsidiëring van niet-levensvatbare activiteiten. Hij beheerste niet alleen zijn dossiers, hij begeerde ze ook.” Ook de heropstanding van de VRT is in die periode in gang gezet. “Herman is persoonlijk naar Bert De Graeve getrokken om hem te overtuigen. Ook dat is typisch: hij zet zich persoonlijk heel sterk in voor zijn dossiers.”

Van ‘de GIMV’ naar Gimv

Na drie jaar stapte Herman Daems op. “We hebben het eigenlijk nooit ten gronde gehad over de precieze reden”, zegt Van Rompuy. “Ik denk dat hij vond dat het toch allemaal een beetje te traag liep, hoewel hij heel wat in gang heeft gezet. Hij had het gevoel dat hij ‘klaar’ was, wat in zekere zin ook zo was. De VRT was hervormd, een rist verlieslatende sectoren was opgedoekt en tal van initiatieven stond in de steigers.”

In 1999 kreeg Daems de kans om voorzitter te worden van wat toen nog de Gewestelijke Investeringsmaatschappij voor Vlaanderen (Gimv) heette. Er werd via headhunters gewerkt en verschillende kandidaten, naar verluidt niet van de minste, werden naar voren geschoven. Er was echter meteen een consensus over Herman Daems, die er al bestuurder was. Hij had de taak om de eerste Gimv-voorzitter Raynier van Outryve op te volgen, wat hij met verve deed.

“Gimv is allicht het beste wat hem kon overkomen en Daems is allicht het beste wat Gimv kon overkomen”, zegt een intimus. Van meet af aan was het duidelijk dat hij aanstuurde om de investeringsmaatschappij wat los te koppelen van de overheidsbemoeienis. Dat gebeurde in verschillende fasen, tot op het punt waar Gimv vandaag staat. De Vlaamse overheid heeft nog een belang van 27 procent in de beursgenoteerde maatschappij die internationaal op de kaart staat, en ongeveer 2 miljard euro beheert.

“Ik heb als CEO twee jaar zeer goed samengewerkt met Herman”, zegt Gerard Van Acker. “Hij is een meester in het herleiden van een ingewikkeld dossier tot zijn essentie.” Na Van Acker kwam Dirk Boogmans aan het operationele roer van Gimv te staan. Het duo werkte zeven jaar als een geoliede tandem. “Ik apprecieer enorm zijn nuchterheid, je kon met hem tussen pot en pint spreken. Ik heb ook altijd steun van hem mogen ervaren voor de strategie. Een investeringsmaatschappij is heel gevoelig aan de cyclische economie en daardoor moet je heel omzichtig omspringen met de cashpositie. Daar vonden we elkaar perfect.”

M aar ook de rol van financieel directeur Marc Vercruysse, “een belangrijke man voor Herman”, mag niet onderschat worden.

Er wordt wel eens geopperd dat Daems een heel actieve voorzitter is. “Hij is enorm aanwezig”, zegt Koen Dejonckheere. “Welnu, ik vraag niks liever. Hij daagt me uit en daar kan ik enkel blij om zijn.” Boogmans merkt op dat dit ook altijd het model van Gimv is geweest. Wat vaak over het hoofd wordt gezien in zijn acht pagina’s tellende cv, is dat Daems tussen 1990 en 1993 partner was bij Horringa & DeKoning van de Boston Consulting Group. In die hoedanigheid stond hij ook al zeer dicht bij het ondernemingsleven.

Herman Daems is veeleisend, maar in de eerste plaats voor zichzelf. Met zijn naaste medewerkers heeft hij een echte vertrouwensband, al gruwt hij van ‘ja-knikkers’. Met die vertrouwenspersonen is er dagelijks contact, hetzij formeel of informeel, via sms en e-mail of via Carla De Clerck, zijn secretaresse die zijn agenda meesterlijk leidt. Die mensen weten ook dat ze hem indien nodig altijd kunnen bereiken.

Het voorzitterschap van Gimv is iets wat hij maar moeilijk zou kunnen lossen. “Het is voor hem ook een vorm van input, en voor een informatiejunk als Daems is dat zijn eten en drinken.” Met Gimv heeft Daems ook een bijzondere affiniteit en kritiek op de investeringsmaatschappij neemt hij persoonlijk. “Met kritiek kan hij een beetje moeilijk overweg, net wegens zijn hoge graad van betrokkenheid. Kritiek op Gimv is met voorsprong het meest laakbare voor hem”, lacht een goede vriend.

“Een man om te koesteren”

Die persoonlijke betrokkenheid is ook de achilleshiel van Daems, klinkt het bij sommigen. “Sleutelfiguren genieten een enorm vertrouwen, wat soms tot een aarzeling leidt als er ingegrepen moet worden.” Symptomatisch daarvoor heten de wissels aan de top bij Barco, waarvan Daems voorzitter is. Toen Hugo Vandamme plaats moest maken, en later diens opvolger Martin De Prycker, liet Daems dat te lang aanslepen, zeggen enkele waarnemers. “Daems kreeg het maar moeilijk gedaan om snel in te grijpen.” Omgekeerd toont Barco ook het belang van een goede vertrouwensband. Toen Hugo Vandamme verdween, werd Eric Van Zele gepolst, maar die weigerde. Daems trok opnieuw aan diens mouw toen De Prycker niet langer houdbaar was. Dit keer kreeg hij hem wel zover. Durfde Van Zele zijn goede vriend niet andermaal teleur te stellen? “Laat me zeggen dat hij de realiteitszin heeft om de zaken te zeggen zoals ze zijn”, glimlacht Eric Van Zele, die al jaren tot de intieme kring van Daems behoort. En zoals het die intieme kring betaamt, wordt daar een beetje relativerend over gedaan. “We kennen elkaar sinds het begin van de jaren negentig, en zijn elkaar sindsdien niet meer uit het oog verloren. We zijn goede vrienden geworden, maar ook professioneel zitten we op dezelfde golflengte”, zegt Van Zele, die zijn vriend supermenselijk en redelijk uniek noemt.

Karel Vinck, een andere goede vriend op wie Daems al eens een beroep doet, maakt een andere analyse van het zogezegde ‘getalm’ van Daems. “Herman is koppig en kritisch in de positieve betekenis. Hij is niet impulsief, voor hij conclusies trekt is daar altijd een diepgaand onderzoek aan voorafgegaan. Maar zodra hij overtuigd is van zijn stelling, laat hij niet meer los.” Vinck, die hem al kent van Harvard, ziet Daems regelmatig. “Herman is onder meer een zeer actief lid van de stuurgroep bij Vlaanderen In Actie (VIA, waarvan Vinck voorzitter is). Maar hij vertrouwt nogal op zijn eigen beoordelingsvermogen.”

Clair Ysebaert, voorzitter van de Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV), zat jaren in de raad van bestuur van Gimv en herinnert zich vooral een rustige en goedlachse voorzitter, die wel resultaatgericht was. “Hij kon op meesterlijke wijze zijn standpunten doordrukken en je toch het gevoel geven dat hij een compromismaker is”, lacht Ysebaert. “Hij weet zeer goed waar hij naartoe wil, en geduld is daarbij een eigenschap. Ik vergelijk hem met een lippizanerpaard: stevige poten, korte draf, en steeds springklaar.”

Toch wordt Daems niet als dominant omschreven. Eerder respectvol, open, met een hekel aan verborgen agenda’s. “Maar als hij voelt dat iemand zijn huiswerk niet heeft gemaakt, of als de andere partij minder diepgang in haar argumentatie heeft, dan durft hij wel eens gas te geven”, lacht Van Zele. Maar net zo goed slaagt Daems er ook in om met een goed gemikte kwinkslag een potentieel moeilijke situatie te ontmijnen.

Voormalig Voka-voorzitter Urbain Vandeurzen is eveneens een intieme vriend, sinds jaren. “Herman vroeg me in de jaren negentig om bestuurder te worden bij Gimv, een belangrijke en langetermijnaandeelhouder van LMS. Toen ik voorzitter werd bij Voka heb ik Herman mee gevraagd voor de stuurgroep en voor de raad van bestuur. En kort voor het verstrijken van mijn mandaat vroeg Herman mij op zijn beurt om mij beschikbaar te houden om bij Barco bestuurder te worden. Het is een man om te koesteren, want zoals hij lopen er niet veel rond.”

Een vorm van plichtsbesef

Dat hij voortaan nog maar deeltijds voorzitter van Gimv is, betekent een eerste stap richting het onvermijdelijke (Daems is 63, de leeftijdsgrens ligt op 65), en het toont de gemengde gevoelens waarmee hij het voorzitterschap van BNP Paribas Fortis aanvaardde. “Dat hij gevraagd werd is een vorm van waardering, en zeg daar maar eens neen tegen. Maar hij doet het vooral als een vorm van plichtsbesef”, klinkt het in zijn entourage.

Belangrijk voor hem was dat de vraag vanuit BNP Paribas kwam, en niet – zoals verkeerdelijk verscheen in bepaalde media – vanuit de Belgische overheid. Die polste hem voor alle bestuursposten die vacant waren bij de diverse banken, maar hij weigerde ze een voor een. Ook toen de positie van Maurice Lippens als voorzitter van Fortis op de helling stond, werd in zijn richting gekeken. Helemaal hallucinant werd het voor hem toen hij als bijzondere adviseur van de overheid werd gevraagd voor de onderhandelingen met BNP Paribas. In diezelfde hectische week was er het feest van Gimv, dat naast de officiële aanstelling van Dejonckheere ook zijn nieuwe logo in de verf wou zetten. De vraag of Daems als voorzitter het einde van zijn eigen feest zou halen, was hét gesprekonderwerp van de avond. Er was continu contact met de politieke kopstukken Didier Reynders en Yves Leterme. De blackberry’s zoemden onophoudelijk, maar Daems speelde de perfecte gastheer. Intern smeulde het, uiterlijk bleef hij stoïcijns. Door de onderhandelingen met BNP Paribas, groeide het respect voor hem in Franse kringen zienderogen. “Er was ontzag voor zijn strategisch vernuft en professionaliteit. Hij is geen ideoloog, noch een nationalist”, zegt een regeringsbron. “Hij was zich echter zeer bewust van de beeldvorming, en schrok toen Yves Leterme hem aan de buitenwereld voorstelde als regeringsonderhandelaar. Leterme wou de kaart Daems als ‘vertrouwensfiguur’ trekken. In het perscommuniqué werd op vraag van Daems dan ook snel het zinnetje toegevoegd dat hij daar zat als Gimv-voorzitter.”

Hij wordt bij BNP Paribas Fortis dus niet de waakhond van de overheid. “BNP Paribas heeft hem gevraagd, en hij heeft de politieke wereld daarover ingelicht.” Tussen de vraag en zijn antwoord zaten enkele dagen. Dagen die Daems vulde met afwegen en beraadslagen. Het eerste wat hij deed, was een nauwkeurige definiëring van de job vragen om elke vorm van mogelijk conflict of intrest te counteren.

Herman Daems heeft geen bancaire ervaring, klonk er links en rechts wat kritiek op zijn aantreden. “Ik vrees dan ook dat hij onvoldoende daadkracht aan de dag zal kunnen leggen om te doen wat echt nodig is. Gaat hij bijvoorbeeld vechten in Parijs voor de kredietverlening aan onze Belgische economie? Hij is diplomatisch genoeg, maar of dat zal volstaan?”, zegt een captain of industry. Gerard Van Acker nuanceert: “Het klopt dat hij geen bancaire ervaring heeft. Maar toen hij bij Gimv begon had hij ook geen ervaring in venture capital of private equity. Na amper zes maanden was hij een expert.” Bovendien beseft Daems dat Fortis voor de Vlaamse economie zeer belangrijk is. “Het is vanuit die rol dat hij dat engagement aangaat”, zegt Urbain Vandeurzen.

Luc Coene, vicegouverneur van de Nationale Bank, noemt het zelfs een voordeel dat Daems geen bancaire ervaring heeft. “Hij is niet besmet.” Sinds Fortis op de proppen kwam, hebben Coene en Daems, die elkaar al kennen van in de jaren zeventig, de contacten weer geïntensifieerd. “We zijn altijd van gedachten blijven wisselen. In tegenstelling tot wat sommigen denken, was de overdracht aan BNP Paribas helemaal niet zo vanzelfsprekend voor ons. We hebben dat én onszelf permanent ter discussie gesteld.” Andere bronnen aan de onderhandelingstafel spreken vol lof over de rol van Daems. “Hij straalde niet alleen rust uit, maar maakte opvallende analyses en kwam aandragen met oplossingen. En dat was zeker in die hectische periode een echte meerwaarde.”

Netwerker en bruggenbouwer

Jaarlijks trekt Daems naar Davos, waar de internationale fine fleur van de maatschappij rendez-vous geeft. “Samen met Herman ga ik daar op stap, en drinken we enkele wittekes”, lacht baron Paul Buysse, die Daems al ruim een kwarteeuw kent. Voor alle duidelijkheid een ‘witteke’ is Antwerps voor jenever. “Herman fungeert daar ook als bruggenbouwer. Hij brengt mensen samen die elkaar niet of nauwelijks kennen. Ik heb een enorm respect voor Herman. Een zalige vent met wie ik graag en goed kan lachen.”

Ondanks de talrijke invitaties voor evenementen is Herman Daems absoluut geen societyfiguur. Hij is zelfs met een zekere schroom aanwezig op evenementen die iets te veel die sfeer uitademen. “Het moet vooral functioneel zijn”, zegt Urbain Vandeurzen.

Van 2004 tot 2005 was Daems ook voorzitter van de European Private Equity & Venture Capital Association (EVCA). Daar beet hij zich vast in de valuation guidelines, het handvest voor waardebepalingen in private equity. En lang voor de discussie losbarstte over transparantie in de sector, wierp hij het thema al op tafel, mét oplossingen. In de EVCA is Daems een gewaardeerd en prominent lid van verschillende paneldebatten. En ook hier gebruikt hij zijn capaciteiten van netwerker en bruggenbouwer om dossiers in een stroomversnelling te krijgen.

Privé duikt het beeld op van een man die enorm hecht aan zijn familie en zijn kleinkinderen. Die graag gaat wandelen in het bos, en graag schrijft. En die het evenwicht probeert te vinden tussen werk en vrije tijd. “Maar”, zegt Vandeurzen, “zelden iemand gezien die met zoveel passie als hij doet wat hij doet.” (T)

Door Lieven Desmet, Fotografie Jelle Vermeersch