De stekker eruit

Wordt begin volgend jaar de vrije elektriciteitsmarkt helemaal genekt? De kans is groot, want dan zal de transmissiecapaciteit tussen Frankrijk en België worden geveild.

De verbruiker wil liever anoniem reageren, omdat hij noodgedwongen met Electrabel rond de tafel moet zitten voor de levering van elektriciteit. “Het aantal offertes dat we krijgen, is voor ons de maatstaf voor de mate van liberalisering. In België hebben we welgeteld één offerte. In Frankrijk krijg ik op een week tijd vier offertes. In België bestaat er niet eens een gepubliceerde prijsindex, zodat er van trading en concurrentie geen sprake is.”

Prijsverhoging van 30%

Febeliec, de belangenorganisatie van de grootverbruikers (de grootste verbruikers zijn de staal- en chemiebedrijven), bundelt de klachten. Peter Claes: “Electrabel verhoogt de tarieven fors. Eén bedrijf kreeg een prijsverhoging van 30% in de maag gesplitst. Vaak gaat het om een prijsverhoging van 20% tot 25% _ meer dan de stijging van de brandstofkosten rechtvaardigt _, tenzij er een contract voor vijf jaar wordt getekend. Dat is machtsmisbruik. Electrabel rekent weer een monopolierente aan.”

Wat is er gaande? België zit met een overcapaciteit wat betreft de opwekking van elektriciteit. In een markt met een overaanbod bepaalt de goedkoopste aanbieder de prijzen. Dat is knap vervelend voor grote spelers zoals Electrabel, want zij moeten die lagere prijzen voor al hun klanten aanrekenen. Nederland daarentegen kampt met een stroomtekort. In een markt met schaarste bepaalt vooral de duurste aanbieder de prijs.

Electrabel positioneert zich nadrukkelijk als een Benelux-speler. Het voordeel van die aanpak is dat ze zo prijszetter kan blijven, met prijzen bovendien die gekoppeld zijn aan het duurdere Nederlandse prijsniveau, want Nederland doet vooral een beroep op relatief dure, gasgestookte elektriciteit.

De invoer van elektriciteit van buiten de Benelux kan uiteraard het stroomtekort op de markt aanvullen en de prijzen drukken. Dat is het normale concurrentiespel dat buitenlandse leveranciers zouden moeten kunnen spelen. Van dat spel komt op het ogenblik echter weinig in huis.

Duur geveild

De Benelux-markt kan op twee manieren met stroom worden bevoorraad: via transmissielijnen tussen Duitsland en Nederland en via lijnen tussen België en Frankrijk. In Nederland wordt deze transmissiecapaciteit duur geveild. Wie in Duitsland 24 euro (968 frank) betaalt voor één megawattuur stroom _ de gangbare prijs _ krijgt daar in Nederland 33 euro (1331 frank) voor. Stroomhandelaren bieden daarom tot 9 euro (363 frank) voor één megawattuur transmissiecapaciteit om stroom van Duitsland naar Nederland te brengen.

Nu zal ook voor de transmissiecapaciteit tussen België en Frankrijk een veilingsysteem worden opgezet tegen begin volgend jaar. Specialisten vrezen dat ook hier de veilingprijzen de pan uit zullen swingen. In Frankrijk wordt er immers 24 euro (968 frank) betaald voor een megawattuur, terwijl de prijzen in België nu al neigen naar het Nederlandse prijsniveau van 33 euro. Het elektriciteitsverkeer tussen beide landen kan bovendien worden beschouwd als een flessenhals.

Electrabel verklaart zich bereid mee te bieden in het veilingproces en de capaciteit op te kopen. Een strategie die door specialisten als zeer lucratief wordt omschreven. Hoge veilingprijzen grendelen de markt immers af voor de invoer van goedkopere elektriciteit, wat Electrabel toelaat om de prijzen in België op te trekken. Op die manier lijkt de veiling dus als het ware het sluitstuk van de Benelux-strategie van Electrabel.

Grote financiële risico’s

De flessenhals aan de grens kan door concurrenten worden omzeild door productiecapaciteit op Belgische bodem te verwerven. De Franse stroomreus Electricité de France ( EdF) zette die stap vorige week door formeel 10% te verwerven in de Belgische publieke producent SPE. Op dit ogenblik is SPE nog steeds met handen en voeten gebonden aan Electrabel. Niet iedereen is ervan overtuigd dat Electrabel en EdF elkaar zware concurrentie zullen aandoen.

Bij de andere concurrenten zit de schrik voor hoge veilingprijzen er goed in. “Het wordt bijna onbetaalbaar om bestaande contracten te honereren als we plots dure veilingprijzen voor het transport moeten betalen,” zegt Bert Abbeel, gedelegeerd bestuurder van RWE Plus Belgium, de enige speler die naast Electrabel al een resem klanten op de Belgische markt heeft gewonnen.

Geen enkele buitenlandse operator wil op dit ogenblik ook nog nieuwe contracten afsluiten met Belgische klanten, zo blijkt. De financiële risico’s zijn gewoon te groot. “Je bent nooit zeker dat je de verkochte elektriciteit kan importeren. Lukt het niet, dan moet je die stroom op de lokale markt aankopen tegen dure prijzen,” zegt Chris Presiaux van SourcePower, een Belgische elektriciteitshandelaar die op middelgrote verbruikers mikt.

De Creg, de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas die moet toezien op een goede marktwerking, vindt een veilingsysteem het beste systeem. Daar wordt in principe niemand mee gediscrimineerd, op voorwaarde dat er controle op misbruiken is. Maar de Creg kan pas ingrijpen als de regering de onafhankelijke netbeheerder aanduidt. Tot dan is er dus een wedstrijd bezig waar de scheidsrechter nog niet mag fluiten voor overtredingen. De meeste spelers stappen daarom van het veld.

Zoals bekend sleepte de Europese Commissie België voor de rechter voor het getalm rond de aanstelling van de beheerder van het hoogspanningsnet. Premier Guy Verhofstadt ( VLD) belooft de benoeming nu tegen 9 oktober. Electrabel en de gemeenten hebben dus nog enkele dagen de tijd om tot een vergelijk te komen. De gemeenten nemen een participatie van 30% in de netbeheerder Elia, nu nog eigendom van Electrabel (91,5%) en SPE (8,5%). Punt van discussie is al maandenlang de prijs.

Ondertussen is Electrabel bij de Raad van State ook een vernietigingsprocedure begonnen tegen de gridcode _ zeg maar het technische reglement _ van het gebruik van het hoogspanningsnet. Creg-voorzitster Christine Vanderveeren: “Dat verbaast ons, want er is hierover veel overleg met Electrabel gepleegd. Het is echter geen ramp, want de markt kan van start gaan.”

Electrabel motiveert de aanvechting als volgt: “We doen dit in het belang van de liberalisering. De bevoegdheid van de netbeheerder gaat zeer ver. Als producent kunnen we worden verplicht diensten aan de netbeheerder aan te bieden zonder dat we daarvoor billijk worden vergoed. Of dat voor alle operatoren geldt, staat er niet bij. Deze code verhindert dus andere operatoren om naar België te komen.”

Een grootverbruiker besluit: “De positie van Electrabel is zo sterk dat ze nog jaren gegarandeerde winsten op de Benelux-markt zullen hebben.”

Daan Killemaes

“De liberalisering is een grote stap achteruit. We betalen nu weer prijzen die rond het niveau van 1997 schommelen.” [anonieme grootverbruiker]