Zelden heeft een managementprobleem zo sterk de gemoederen beroerd als het feit dat Sodexo — en niet de Broeders van Liefde — een psychiatrische instelling in Gent zullen uitbaten. Het debat is boeiend, verwarrend en leerzaam.
Toen ik voor het eerst naar de Verenigde Staten reisde, schrok ik enorm toen ik merkte dat de terminals in de grote luchthavens niet door de staat, maar door de privéluchtvaartmaatschappijen werden uitgebaat. Voor mij was ‘openbaar vervoer’ per definitie iets voor de staat, net zoals bussen en treinen. In de Verenigde Staten ziet men een vliegtuig dus niet als openbaar vervoer.
Ik koop babymelkpoeder van Nestlé. Mijn medicatie komt van Pfizer. Het is een schok te beseffen dat we ons leven toevertrouwen aan een nv of een bvba, waarbij ik u wel even wil wijzen op het feit dat die ‘n’ voor ‘naamloos’ staat en de ‘ba’ voor ‘beperkte aansprakelijkheid’. Niet bepaald geruststellend.
Dan besef je dat heel wat delicate opdrachten door privépersonen en -organisaties worden uitgevoerd. Kinderopvang door onthaalmoeders, begeleiding van psychisch zeer kwetsbare personen door (vaak slecht opgeleide) psychiaters, seksuele therapie door jonge Goedele Liekensen.
De meeste luchtvaartmaatschappijen zijn privébedrijven. Hun veiligheidsstatistieken zijn fenomenaal. We vertrouwen ons leven met de glimlach aan hen toe. Laten we eens een gedachtenexperiment uitvoeren. Veronderstel even dat we alle luchtvaartmaatschappijen ter wereld nationaliseren, de concurrentieprikkel uitschakelen en hen vragen absolute voorrang te geven aan veiligheid. Het luchtruim zou verschrikkelijk duur worden, en dan plots ook een stuk onveiliger. We vertrouwen vaak bedrijven meer dan de overheid. Maar niet bij de uitbating van een psychiatrisch centrum.
Vanwaar deze haast krampachtige afwijzing? Critici wijzen erop dat een bedrijf als doel winst heeft. En dat, als er een conflict zou kunnen ontstaan tussen het belang van de patiënt en dat van de aandeelhouder, die laatste zou kunnen winnen. Als de staat ‘aandeelhouder’ is, werkt het net zo. Dan zie je dat blinde besparingen soms heel verregaande gevolgen hebben. Een geld- en middelentekort lijdt vaak tot drama’s. Een privébedrijf probeert dan meestal, naast besparingen door te voeren, ook meer middelen te verwerven. De staat probeert dat laatste uiteraard ook, maar ik denk niet, beste lezer, dat u op 25 mei zult stemmen voor een partij die extra belastingen zal heffen, in de hoop dat dan de staat, en niet Sodexo, een psychiatrische inrichting zal uitbaten.
Elke maatschappij institutionaliseert absurde gedragingen. Uiterst schadelijke producten zoals tabak mogen door privébedrijven worden gefabriceerd en verkocht. Cafés worden nog steeds als oorden van gezelligheid, en niet als oorden van moordvoorbereiding door alcohol beschreven. Kleine kinderen mogen worden gehersenspoeld door godsdiensten. Maar een kamer mag niet worden gepoetst, een maaltijd mag niet worden bereid door iemand die in dienst is van een bvba of nv, maar wel in dienst van een vzw of ‘stichting’.
Waarom vertrouwen we KLM als we vliegen? Omdat we weten dat de samenleving en de overheid streng zullen ingrijpen als de aandeelhouders ooit aan de verleiding zouden toegeven om geld boven veiligheid te verkiezen. Omdat we weten dat de overheid optreedt, desnoods met heel veel middelen, als er een zware misstap gebeurt, zoals het doen verdwijnen van een Boeing 777. Net zoals de zuivelfabrikant niet te veel water bij de melk kan voegen. Het debat zou dus veel beter gaan over een efficiënte overheid, die bijvoorbeeld scherp stelling neemt rond zinloze screening, misleidende alternatieve geneeskunde, onaanvaardbaar veel iatrogene ziektes (vermijdbare ziektes veroorzaakt door de behandeling zelf), enzovoort. En dan kunnen nog vele zaken voor mij geprivatiseerd worden. Maar ik begrijp de critici, we hebben die garantie niet.
De auteur is partner-hoogleraar management aan de Vlerick Business School.
MARC BUELENS
De ‘n’ in nv staat voor ‘naamloos’ en de ‘ba’ in bvba voor ‘beperkte aansprakelijkheid’. Niet bepaald geruststellend.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier