De snoepjes van Arkimedes

Het is bijna een kwarteeuw geleden – met de fameuze wet-Cooreman-De Clercq – dat vadertje Staat nog een initiatief nam om het volkskapitalisme in deze contreien een duwtje in de rug te geven. Vanaf deze lente mag u met een gerust gemoed uw geld uit de spaarkous halen en in risicovolle starters en groeibedrijven stoppen. Want Arkimedes is een feit.

In ruil voor een fiscale aftrek van 8,75 % en een gewestwaarborg van 90 % zult u vanaf maart aandelen kunnen kopen voor een maximaal bedrag van 2500 euro (gespreid over tien jaar). U kunt ook kiezen voor obligaties. Dan geniet u een – zoals dat heet – marktconforme rentevoet én een kapitaalgarantie van 100 %. De plaatsing wordt professioneel aangepakt. Want de grootbanken Dexia, KBC en ING zullen dit geld via hun loketten ophalen. Ze mikken op 75 miljoen euro. Het saldo passen ze zelf bij.

Op die manier wil de Vlaamse overheid over een periode van vijf jaar zo’n 450 tot 1500 Vlaamse starters of KMO’s helpen. Ze wil het bedrag in de periode 2005-2009 trouwens nog verder laten aanzwellen tot 225 miljoen euro. Als we ermee rekening houden dat tegenover elke euro die door u en ik in het bedrijfsleven wordt gepompt, één euro van een privé-investeerder zal komen, dan moet dit uitmonden in een kapitaalinjectie van 450 miljoen euro in het Vlaamse bedrijfsleven.

Het initiatief is zeker lovenswaardig. Er zou in Vlaanderen een jaarlijks tekort zijn van 60 tot 80 miljoen euro aan risicokapitaal bij KMO’s en starters. Maar er zijn een aantal belangrijke kanttekeningen te plaatsen bij de snoepjes die de overheid in de bokaal heeft gestopt om de risicoschuwe Vlaamse belegger over de drempel te lokken.

Het doel van Arkimedes – genoemd naar de Griekse wiskundige die met een hefboom en steunpunt de aarde kon optillen – is durfkapitaal fiscaal aantrekkelijk maken. Maar het aspect ‘durf’ of ‘risico’ is vakkundig weggegomd: door de belegger een gulle garantie van 90 tot 100 % te bieden, ontneemt de Vlaamse overheid hem alle verantwoordelijkheid als investeerder en schuift zij het risico op de eigen schouders (lees: die van alle belastingbetalers).

Op die manier wordt het volkskapitalisme kunstmatig aangezwengeld. Komt daar nog bij dat de Vlaming nooit tastbaar het gevoel zal hebben een belang te nemen in het bedrijf. Hij koopt in werkelijkheid effecten bij een fonds van de overheid, dat daarmee op zijn beurt aandelen koopt of een lening verschaft aan een professioneel durfkapitaalfonds, dat op zijn beurt participeert in het bedrijf. Enige emotie of betrokkenheid dat zijn geld goed wordt beheerd en op de juiste wijze in waardevolle ondernemingen wordt gestopt, zal er nauwelijks zijn.

Uiteraard is het doel van de overheid dat het Arkimedes-fonds meerwaarde oplevert: met kennis uit de privé (want de overheid zal de participaties niet zelf opvolgen) wordt winst uit participaties of rente uit toegekende leningen gepuurd. Een beursgang zal de belegger ook de mogelijkheid bieden om zijn effecten sneller te gelde te maken. Dat zijn de troefkaarten van Arkimedes.

Succes heeft echter zijn keerzijde. De kans is niet denkbeeldig dat een succesvol Arkimedes, precies omdat er een overheidswaarborg mee gemoeid is, voor een scheeftrekking zorgt in de kapitaalmarkt. En in geval van een mislukking, bijvoorbeeld omdat er onvoldoende rendement op de investeringen wordt gehaald, dreigt de hele operatie de Vlaamse overheid met een financiële kater op te zadelen.

De vergelijking met de wet-Cooreman-De Clercq loopt overigens mank. Deze aandelenwet schiep een wettelijk kader om investeringen in risicokapitaal te stimuleren door de aankoop van aandelen fiscaal af te trekken (voor de belegger) of door de belasting op inkomsten uit nieuw kapitaal vrij te stellen (voor de bedrijven), zonder dat het risicovolle karakter van dit kapitaal werd teniet gedaan. Een studie van de VUB halverwege de jaren negentig berekende dat de wet zo’n 3,4 miljard euro aan extra investeringen zou hebben opgeleverd.

Een succesvol Arkimedes is vergeleken daarmee een peulenschil. Maar aangezien alle beetjes kunnen helpen, gunnen we ook hier het initiatief het voordeel van de twijfel. Het is echter spijtig en ironisch dat precies drie liberale excellenties ervoor gezorgd hebben dat niet de risicobereidheid van de belegger maar de gulle waarborg van de overheid de hefboom tot succes zal zijn. piet.depuydt@trends.be

piet depuydt hoofdredacteur

Het aspect ‘durf’ of ‘risico’ is vakkundig weggegomd bij Arkimedes dankzij de gulle Vlaamse overheidswaarborg.