De redding van de Laatste Kans

KBC overleefde al bij de gratie van twee reddingsoperaties. Maar op een moment dat de aandeelhouders dachten opgelucht te kunnen ademhalen, stoofde de Amerikaanse bank-verzekeraar MBIA hun een nieuwe miljardenpeer. Weer was overheidssteun nodig, en deze keer ligt ook de geloofwaardigheid van KBC tussen de scherven. Nog één misstap en de droom van de aandeelhouders ligt aan diggelen.

T u quoque, KBC? Kunnen we de Vlaamse bank-verzekeraar ook al niet meer geloven? Want eerst stellen dat de CDO-probleemkredieten onder controle zijn en dan toch moeten opbiechten dat nog een miljardenafschrijving zich opdrong, en dat er nog voor 20 miljard euro CDO-risico’s moesten worden afgedekt met een staatswaarborg… In alle ogen stond ontgoocheling, verbijstering en ongeloof te lezen toen KBC vorige week een lelijke aap van 14 miljard euro nieuwe CDO-risico’s uit de mouw schudde (zie het kader Een lelijke aap van 14 miljard).

“KBC had de indruk gewekt dat het alles onder controle had. Daar is het in de fout gegaan”, zegt een federale regeringsonderhandelaar. Net als zovele beleggers voelde ook de Vlaamse regering zich gepakt. “Onvergeeflijke fouten”, verweet minister Dirk Van Mechelen de bank. Jan Huygebaert, voorzitter van de raad van bestuur van KBC die aan het hoofd staat tot André Bergen hersteld is, legt verderop in dit nummer (blz. 17) uit waarom KBC niet eerder communiceerde over wat de bank-verzekeraar boven het hoofd hing. KBC zat net als bij de tweede reddingsoperatie in een patstelling: het kon pas zonder levensgevaar een miljardenafschrijving op de markt loslaten, als er eerst tegelijk ook een reddingsplan kon worden gepresenteerd.

Maar had de beurswaakhond, de CBFA, niet eerder moeten ingrijpen? De koers van KBC ging vrolijk de hoogte in op een moment dat de bank-verzekeraar wist dat een miljardenafschrijving in de lucht hing en met de regering aan het praten was over een waarborgregeling. Als er echter grote schade dreigt, dan mag KBC volgens de wet op eigen verantwoordelijkheid de bekendmaking van koers- gevoelige informatie uitstellen. Bijhorende voorwaarden zijn dat dit uitstel de markt niet op een dwaalspoor mag brengen en dat de vertrouwelijkheid van die informatie verzekerd kan worden. Opvallend is dat de koers van KBC al enkele dagen voor de aankondiging van de afschrijvingen en het reddingsplan fors lager was gedoken. Het is nu aan de CBFA om achteraf te onderzoeken of de voorwaarden niet geschonden werden.

MBIA stooft KBC miljardenpeer

Zelfs al stond KBC recht in de schoenen, dan kon de groep zware reputatieschade niet meer vermijden. “We beseffen dat de geloofwaardigheid van ons bedrijf niet gediend is door deze zaak”, zegt een referentieaandeelhouder van KBC. “Maar we hebben nooit de bedoeling gehad iets te verbergen of gelijk wie te schaden. We hebben er nooit de nadruk op gelegd dat we een CDO-portefeuille hadden herverzekerd bij MBIA. We hielden er gewoon geen rekening mee dat daar een probleem zat. Achteraf kun je zeggen dat we een inschattingsfout gemaakt hebben. Maar wie had gedacht dat een AAA-verzekeraar ons zou nekken?”

Een miljardenafschrijving op AAA-producten verzekerd door een AAA-verzekeraar. Tja, KBC is niet uitgegleden over een bananenschil die je van ver kon zien liggen. Hoewel? De CDO’s, ook die van AAA-kwaliteit, liggen al langer in de lappenmand. En ook MBIA zat al langer in slechte papieren. “Het was niet realistisch om te denken dat de herverzekering van de CDO’s bij MBIA waterdicht was”, zegt een bron. KBC had trouwens zelf in 2008 al voor ongeveer 600 miljoen euro provisies aangelegd voor de dalende kwaliteit van de MBIA-verzekering. Een bankier hoort zijn tegenpartijen van kop tot teen te kennen. “Bankiers worden gedrild in het tegenpartijrisico. Blijkbaar is men de jongste tien jaar die les vergeten”, zegt Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom van Itinera Institute.

De verdoken bom in de boeken van KBC ontplofte al half februari. De Amerikanen lieten zich toen van hun kleinste kant zien en splitsten MBIA op in een goede en een slechte herverzekeraar. Het gezonde deel kreeg het grootste deel van het kapitaal mee en bleef borg staan voor Amerikaanse lokale overheden. Het zieke deel kreeg maar weinig kapitaal en bleef borg staan voor meestal rommelkredieten van voornamelijk buitenlandse klanten, waaronder de CDO’s van KBC.

Een Amerikaanse rotstreek zonder precedent, maar KBC bleef achter met een bijna waardeloze waarborg op een CDO-portefeuille van 14 miljard euro. Een kettingreactie van afschrijvingen was het gevolg: 3,7 miljard euro in het eerste kwartaal en nog een portefeuille van ongeveer 15 miljard euro CDO-risico’s wapperend in de crisiswind. Dat maakte een inschatting van de solvabiliteit van KBC zo goed als onmogelijk, wat in de huidige omstandigheden dodelijk is voor een financiële instelling. KBC had geen andere keuze meer dan een derde keer aan te kloppen bij de overheid met de vraag of die zich in de plaats van MBIA borg wou stellen voor de CDO’s. “De waarborgregeling elimineert de volatiliteit niet volledig, maar belangrijk is dat ze een bodem legt onder onze solvabiliteitsratio’s”, zei Herman Agneessens, de met pensioen vertrekkende CFO van KBC, tijdens de teleconferentie met analisten vorige week.

Opnieuw een goede deal voor KBC?

Derde redding, goede redding voor KBC? Of kunnen er nog lijken in de kast verborgen zitten? “We hebben de boeken van KBC grondig doorgelicht. We wilden voldoende comfort om nog een interventie te kunnen uitsluiten. Deze doorlichting leert dat de zaak onder controle zou moeten zijn. Tenzij natuurlijk de crisis opnieuw escaleert als er nog eens een systeembank over de kop zou gaan”, zegt een regeringsonderhandelaar.

De referentieaandeelhouders hadden liefst opnieuw een deal gezien waarbij ze de zekerheid hadden dat de overheid niet zou intreden in het kapitaal van KBC. Maar dat was voor de overheid niet meer verdedigbaar. Andere banken, zoals Dexia, riskeren ook verwatering als de overheid de waarborg op hun activa moet uitoefenen. “De aandeelhouders van KBC moeten zich ook eens goed bezinnen over hun strategie van verankering, want nu draaien de overheid en de belastingbetalers op voor de risico’s. Is het dan echt teveel gevraagd om in ruil voor de steun ook je kapitaal open te zetten voor de overheid?”, vraagt een voormalige aandeelhouder zich af.

De referentieaandeelhouders beseffen dat hun krediet op is. “Ik ga daar heel eerlijk in zijn. In zulke omstandigheden is het best om heel nederig te zijn. De overheid heeft snel en adequaat gereageerd en we kunnen niet anders dan tevreden zijn met wat er uiteindelijk uit de bus is gekomen”, zegt Franky Depickere van referentieaandeelhouder CERA.

Toch is de kans nog relatief groot dat KBC opnieuw ontsnapt aan een intrede van de staat in het kapitaal. De bank-verzekeraar zal immers de eerste 3,2 miljard euro cashverliezen op de gewaarborgde portefeuille zelf verteren. Dat is geen toevallig bedrag, want het komt overeen met een schatting van de cashverliezen die KBC finaal zal lijden op deze CDO-portefeuille, en dat bedrag is berekend op hypothesen en koersen van half april. Intussen is er zelfs al wat beterschap, en worden de verliezen ‘slechts’ op 2,9 miljard euro geschat. “Pas na 2 tot 3 jaar zal duidelijk worden of de staat zal moeten bijspringen”, zegt een regeringsvertegenwoordiger. Ook dan heeft KBC de optie verkregen om eerst zelf privé-investeerders te zoeken. Voor de referentieaandeelhouders is het echter een zware dobber om nog eens tot 2 miljard euro kapitaal op tafel te leggen. Een andere piste kan een huwelijk met een buitenlandse partner zijn, zodat de referentieaandeelhouders hun controlepremie kunnen verzilveren. Vorige week lag een verkoop van KBC aan een buitenlandse partner in elk geval niet op tafel. “KBC zat niet in liquiditeitsproblemen. Het ging om een deelprobleem dat de zaak verziekte. Het was dus zaak om deze probleemkredieten in quarantaine af te zonderen om KBC te stabiliseren”, zegt een onderhandelaar.

Winstgevendheid als laatste reddingsboei

De aandeelhouders hebben, ondanks alles, nog altijd zelf hun lot in handen om hun project ongeschonden door de crisis te loodsen. Een laatste verdedigingslijn bestaat immers uit de toekomstige onderliggende winsten. Die vormen in feite een bijkomende kapitaalbuffer om kredietverliezen op te vangen. Maar wil KBC zich een weg uit de ellende verdienen, dan moeten die winsten er natuurlijk ook komen. Voor de bankverzekeraar komt het er dus op aan om alle vijzen goed aan te draaien, het risico-profiel te verminderen, en de nieuwe strategie (de groep terugplooien op de kernactiviteiten en kernmarkten) versneld uit te voeren. Tot nader order is het André Bergen die deze operaties zal overzien. Zijn positie als CEO staat niet ter discussie bij de referentieaandeelhouders. “We staan eendrachtig achter het plan om terug te plooien op onze kernactiviteiten. We doen alleen nog zaken met klanten die we kennen. We trekken een streep onder het onpersoonlijke groothandelsbankieren”, zegt een referentieaandeelhouder.

De onderliggende cijfers van KBC waren vrij sterk in het eerste kwartaal van dit jaar. Maar voor een stuk is die winstgevendheid kunstmatig, want ook te danken aan het expansieve geldbeleid van de Europese Centrale Bank (ECB). De banken kunnen zich bijna gratis herfinancieren bij de ECB, wat hun marges opdrijft. “Maar vroeg of laat moeten de centrale banken opnieuw een krapper geldbeleid voeren en de rente optrekken, anders riskeren ze een ga-lopperende inflatie. Die stijgende rente zal de marges van de banken onder druk zetten”, zegt Ivan Van de Cloot.

Bovendien lopen ook de kredietverliezen steeds verder op in deze bijtende recessie. Komt daarbij dat KBC’s tweede thuismarkt in Centraal- en Oost-Europa extra hard getroffen wordt door de mondiale crisis. En dan is er nog de kostprijs van de drie reddingsoperaties, die nog jaren een flinke hap zal nemen uit de winst. Het echte werk moet dus nog beginnen. Een vierde reddingsoperatie zou een einde maken aan een verankerd en onafhankelijk KBC. (T)

Door Daan Killemaes en Lieven Desmet