De punch van vader & zoon

Louche CEO’s, boekhouders, consultants, toezichthouders moeten voor de rechter en achter de tralies. De vrijemarkteconomie is de enige dynamo van welvaart en toekomst. Maar dan moeten de spelregels worden gevolgd en hebben moraliteit, waarheid en medemenselijkheid hun voorrang. In de geest van Adam Smith zijn vrijheid en waardigheid de kern. Geen kern is geëxalteerd consumeren en profiteren.

Bij de ondernemers groeit de opstandigheid over de prutsers en de oplichters in eigen kring. Daarbij bloesemt spontaan het heimwee naar de warme onderneming: het familiebedrijf, een overzichtelijk bedrijf waar saamhorigheid en sociale controle de regel zijn. Trends en het Vlaams Instituut voor Familiebedrijven organiseren op vrijdag 16 mei De Dag van de Familiebedrijven (zie het eerste van een reeks artikelen op blz. 54). Je zou veronderstellen dat in Vlaanderen over die familiale economie alles al gezegd is dat er dus geen acties nodig zijn. Spijtig, ook in een gewest waar in elke straat een familiebedrijf werkt, bestaat het onbegrip en ruikt voor de publieke opinie de relatie familie en onderneming naar mottenballen.

Twee vaststellingen: familiebedrijven zijn wereldwijd de norm. Wie wereldburger beweert te zijn, moet weten dat in Azië, Latijns-Amerika, Afrika en Europa een verpletterende meerderheid van de ondernemingen familiaal is. In eigen land hebben Interbrew, Solvay, UCB, Roularta Media Group, Bekaert enzovoort, ondanks hun beursnotering, een familiale schutkleur.

Het kapitalisme is niet, zoals Karl Marx schreef, een economisch systeem met werknemer-werkgeverrelaties en klassen volgens louter economische grenzen. Marx was een simplist. Kapitalisme is een vertakt sociaal stelsel waarin macht werd overgeheveld door de familie, waar generaties bouwen en de familienaam op de voorgevel de voldaanheid voedt van het eigenaarschap. In Fanny, een roman over families van Marcel Pagnol, is de hoop van Panisse om ooit ‘ & Zoon’boven de winkeldeur te zien. Kleinburgerlijk? Neen, menselijk, ook voor ondernemers die meer doen dan stokbrood bakken. Gustav von Bohlen, een schoonzoon, nam de familienaam Krupp over, toen de mannelijke lijn van de staalfabrikanten doodliep.

Is familisme een voorbijgestreefde ondernemingstraditie? Neen dus. In een moderne economie is een mengeling van familiebedrijven en niet-familiebedrijven optimaal. Als een chic familiebedrijf zoals Interbrew de deuren opent voor niet-familiale geldschieters, dan is dat een revolutie. Families leven van het wederzijds vertrouwen; durven vertrouwen geven buiten de eigen kring is een forse stap naar concernstructuren.

Vlamingen delen het familiebedrijf als economische creatie met Chinezen, Latijns-Amerikanen, Fransen en Italianen. Familiebedrijven hebben hechte banden naar binnen toe en vrezen de andere. Economische structuren vertellen een intrigerend verhaal over de cultuur van een land. Landen met levenskrachtige associaties van vrije ziekenhuizen, scholen, liefdadigheidsinstellingen en kerken, hebben meestal het talent om sterke ondernemingen op te bouwen die het kleinfamiliale niveau ontgroeien. Concerns zijn onpersoonlijker en vergen vertrouwen in mensen die geen verwanten zijn.

Tachtig procent van de economie kan worden verklaard door oorzaken die voorspelbare gevolgen hebben. In de toekomst worden de twintig onverklaarbare procenten dé reden van het succes of het debacle van een volkshuishouding. De evenwichtsoefening tussen familiebedrijf en concern wortelt in die twintig procent.

Frans Crols