De plaag van inflatie

Met de stijgende energieprijzen en rente gaat de Europese economie een zwaar jaar tegemoet.

De inflatie was al een tijdje hoog, maar in de zomer van 1922 stegen de prijzen dramatisch. Een brood dat in 1914 nog 0,30 Duitse mark had gekost, ging in juni 1922 voor 8 mark over de toonbank. Tegen het eind van het jaar kostte het 160 mark. In de Weimarrepubliek volgde hyperinflatie, die leidde tot veel meer dan enkel de ineenstorting van de Duitse munteenheid. Zoals de schrijver Stefan Zweig het in 1942 formuleerde: “Niets maakte het Duitse volk zo bitter, zo haatdragend, zo rijp voor Hitler als de inflatie.”

Honderd jaar later worstelt Europa opnieuw met een hoge inflatie, veroorzaakt door een oorlog in Europa. Hyperinflatie is gelukkig nog veraf: de Europese economieën staan sterk, en de beleidsmakers zijn vastbesloten de overheidsschuld binnen de perken te houden en de inflatie aan te pakken. In 2023 zal iedereen in Europa echter de volledige economische impact voelen van de stijgende prijzen en de energiecrisis die er grotendeels aan de basis van ligt.

Schaars en kostbaar

In de oorlog tegen Oekraïne hanteert Rusland energie als een wapen tegen de westerse landen die de kant van Kiev hebben gekozen. De gaskraan richting Europa werd zowat dichtgedraaid en de prijzen schoten pijlsnel de hoogte in. Jammer genoeg waren veel Franse kerncentrales net offline voor herstellingswerken en kreeg Europa af te rekenen met een droogte die de beschikbaarheid van waterkracht beperkte. Er moesten centrales worden ingeschakeld die op gruwelijk duur aardgas draaien.

In 2023 zal energie duur blijven. Europa heeft zijn importcapaciteit voor vloeibaar aardgas uitgebreid, maar de wereldwijde voorraden zullen niet veel toenemen. De opslaginstallaties voor gas zitten bijna vol. Ze zullen tegen de lente niet helemaal leeg zijn. Maar de olieproducerende landen lijken vastbesloten de olie schaars en kostbaar te houden. De Franse kerncentrales zullen de productie wel hervatten, maar dat zal niet volstaan om de energieprijzen sterk te drukken.

Daardoor zal de inflatie hoger blijven dan velen hadden gehoopt. De inflatie zal in de loop van 2023 bijna automatisch dalen naarmate de prijzen van ruwe energie niet langer stijgen. Maar sommige energieprijzen moeten hun piek nog bereiken. In de rest van de economie zal de schok van de energieprijs de levensduurte blijven opdrijven. De lonen zullen stijgen, waardoor de kosten voor de ondernemingen zullen toenemen. Die zullen de hogere kosten doorrekenen aan de klant, om hun winstmarges te beschermen. En het zal even duren voor de stijgende prijzen voor diensten weer dalen.

De consumenten en de bedrijven zullen op de rem gaan staan. In 2022, een jaar waarin de wereld herstelde van de covidpandemie, kreeg de economie een duwtje in de rug door het opgekropte verlangen naar zonnige vakanties en chique restaurantbezoekjes. Na de covidbeperkingen waren de bestelboekjes overvol door de sterk gestegen vraag en de verstoringen van de toeleveringsketen die ermee gepaard gingen, en daar profiteerde de industrie van. Maar in 2023 krijgen de gezinsbudgetten af te rekenen met een dubbele opdoffer: hogere energierekeningen en zwaardere hypotheekafbetalingen omdat de rente hoog blijft om de inflatie te bestrijden. Bedrijven zullen hun investeringen terugschroeven. Al die factoren samen zullen de Europese economie in een recessie doen belanden.

Bij vorige laagconjuncturen kon de wereldeconomie Europa te hulp schieten. Dat zal nu niet mogelijk zijn. De exportbestellingen voor de Europese industrie zullen in 2023 laag blijven, omdat de hogere rente, de wereldwijde energieschaarste en de sterke dollar in de hele wereld de groei en de vraag aantasten. Pas wanneer de energieprijzen weer gedaald zijn en de inflatie in Amerika onder controle is, zal de wereldwijde groei het Europese herstel kunnen steunen.

Geen vrees voor baan

Het lichtpuntje in dit donkere verhaal is de arbeidsmarkt. De Europese economie heeft een steeds nijpender tekort aan werknemers omdat de oudere collega’s met pensioen gaan en de jongere generaties die op de arbeidsmarkt komen minder talrijk zijn. Bedrijven zullen twee keer nadenken voor ze personeel aan de deur zetten, en gulle steunmaatregelen zullen helpen om banen te behouden. Veel consumenten zullen zich in 2023 zorgen maken om hun energierekeningen en hypotheekbetalingen, maar slechts weinigen zullen vrezen voor hun baan.

Overheidssteun aan gezinnen en ondernemingen zal een diepere recessie in Europa helpen te voorkomen in 2023. In het hele continent proberen regeringen hun kiezers te beschermen tegen de impact van onbetaalbare energierekeningen. Dat zal een bodem leggen onder hun werkelijke inkomens en de economische gevolgen van de energiecrisis beperken. Het moet ook de politieke verdeeldheid helpen te verminderen die inflatie met zich kan brengen.