De piloot vliegt buiten

Vorig jaar werden (record)winsten gerealiseerd in de luchtvaartsector. Maar niet door Sabena. Na jaren van looninleveringen en verhoogde productiviteit roeren de piloten zich weer. En ook bij Sabena. Uit een intern Sabena-rapport blijkt dat de uitvlagging van de piloten wordt voorbereid.

“Luister, wij hebben het hier vandaag niet tegen Sabena. Wij klagen de deloyale concurrentie aan van offshore-piloten die met alle mogelijke vormen van onwettelijke contracten voor Belgische luchtvaartmaatschappijen werken,” zei het bestuur van de ABPNL vorige week donderdag op een persconferentie. ABPNL staat voor Association Belge des Pilotes et Navigants-Techniciens de Ligne, de Franstalige benaming voor de intussen iets meer Nederlandssprekende vereniging van burgerluchtvaartpiloten en technisch boordpersoneel. De ABPNL telt naar eigen zeggen thans 650 leden (500 vorig jaar), waarvan de meerderheid op de Sabena-loonlijst. Van het Sabena-cockpitpersoneel is 90 % tot 95 % aangesloten bij deze beroepsvereniging, van de andere Belgische luchtvaartmaatschappijen zoals Virgin Express, City Bird, Constellation International varieert de aansluitingsgraad van 20 % tot 50 %. Naast de ABPNL bestaat in ons land ook nog de Belgian Flight Crew Association, met een 200-tal leden. Een fusie is voorzien voor de komende maanden. Eendracht maakt macht.

Macht hebben de piloten natuurlijk wel. Zonder de gezagvoerder, de eerste officier alias copiloot en de boordwerktuigkundige in de cockpit (hoewel deze in steeds meer toesteltypes overbodig wordt) gaat geen vliegtuig in de lucht. Dat mocht Sabena begin vorig jaar ondervinden toen de piloten totaal tegen de traditie in de gelederen sloten met de gewone vakbonden van de rest van het personeel, en zo het bedrijf meerdere dagen lamlegden. De verhouding met het nieuwe management is duidelijk verbeterd slechter kon nauwelijks en de piloten klagen zelfs niet meer over de harde werkdruk, een breekpunt met het Godfroid-team.

UITVLAGGING.

Over de uitvlagging van het VMP, het Vliegend Meester Personeel (piloot, copiloot en boordwerktuigkundige) zoals dat in de sector heet, blijft het opvallend kalm. Te kalm. Volgens de ABPNL wordt er niet onderhandeld met hen over deze materie en heeft Sabena-voorzitter Paul Reutlinger hen alleen het voornemen meegedeeld dat hij de uitvlagging kortelings ter sprake wil brengen. “Wij zijn geen vragende partij,” aldus gezagvoerder Léo D’Hondt van de ABPNL, “maar wij zien er ook geen graten in. De uitvlagging is zelfs wettelijk indien de sociale bijdragen in België worden betaald en de belastingen in het land van de zetel van het filiaal.”

In het plan Horizon ’98, het jongste herstructureringsplan voor Sabena waarop Trends de hand kon leggen, wordt de structuur voor de uitvlagging uit de doeken gedaan. En bij de te vervullen voorwaarden staat bovenaan : discretie. Daaronder volgen de meer technische voorwaarden, zijnde het akkoord van : de directie van groep Swissair, de Zwitserse en Belgische administratie van belastingen, het Belgische Bestuur der Luchtvaart en haar Helvetische evenknie, de Zwitserse en Belgische Dienst voor Sociale Zekerheid en de sociale partners van Sabena. Er zou een Onderneming A worden opgericht, waarin Swissair de meerderheid en Sabena de minderheid heeft (zie grafiek). Deze zou de vliegtuigen op basis van een lange termijn dry lease (enkel en allleen het toestel) verhuren aan Swissair en haar regionale dochter Crossair. Deze zouden dan op hun beurt de toestellen met een lange termijn wet lease (dit omvat het toestel plus het cockpit- en/of cabinepersoneel) verhuren aan de groep Sabena. Horizon ’98 voorziet in een wet lease met zowel VMP, dus cockpit-bemanning, als VKP (Vliegend Kabine Personeel), de airhostessen en stewards.

Onder dit common crew management plan, een gesofisticeerde naam voor uitvlagging, zal de sociale zekerheid in België worden betaald en wordt de fiscaliteit Zwitsers. Aan het vliegend personeel wordt hun nettosalaris gegarandeerd, terwijl ze een Zwitsers arbeidscontract krijgen volgens de Belgische arbeidswetgeving.

De grote verliezer wordt het Belgische ministerie van Financiën, die op deze manier een fiks bedrag aan belastinginkomsten aan zijn neus ziet voorbij gaan. Sabena wil via de uitvlagging één tot anderhalf miljard frank besparen. Vanaf 1998.

Tussen de lijnen door erkent de ABPNL het delicate van de hele uitvlaggingsoperatie zolang Sabena nog voor de meerderheid in staatshanden zit (50,5 %). “Anderzijds mist de overheid miljoenen inkomsten aan sociale zekerheid en belastingen door het bewust niet optreden tegen het stijgend aantal offshore-piloten actief in ons land bij Belgische luchtvaartondernemingen,” zegt de ABPNL, die schat dat het reeds om 20 % van het aantal in België werkzame piloten gaat. Vooral European Air Transport ( DHL) maakt zich schuldig aan deze praktijk, maar ook Virgin Express, DAT, Sobelair en Sabena. De ABPNL heeft hierover begin deze maand bij de Brusselse arbeidsrechtbank klacht ingediend tegen onbekenden. “Wij hebben niets tegen buitenlandse piloten,” beklemtoont ABPNL vice-voorzitter Behrouz Shahapour. Lachend : “Ik ben daar het beste voorbeeld van.” De Belg geworden Iranees vervolledigt : “Wij kanten ons tegen de piloten met een buitenlands freelance-contract die in België actief zijn, terwijl er voldoende jonge Belgische piloten zonder werk op de markt zijn. Tevens vrezen wij dat de veiligheid in het gedrang komt omdat een deel van hun loon variabel is en dikwijls prestatiegebonden en omdat zij door het het tijdelijke karakter van hun contract niet durven protesteren tegen een te hoge werkdruk. België geniet thans de reputatie van het Panama van de Europese luchtvaart.”

SABENA EXPRESS.

Bestaan er dan geen alternatieven voor de uitvlagging ? “Het probleem is de hoge kost van het cockpitpersoneel in vergelijking met andere luchtvaartmaatschappijen,” zegt Eric Sclep van de persdienst van Sabena (zie tabel Totale kosten vliegend personeel), “vooral in vergelijking met de new entrances.” Zoals City Bird, VLM en Virgin Express.

Anderzijds heeft de deregulering van de luchtvaart in de Verenigde Staten tot geen massale uitvlagging van de piloten geleid, ondanks de vele nieuwkomers. “Wij waren bereid om in huis een alternatief te zoeken voor de concurrentie van een low cost carrier als Virgin,” stelt Léo d’Hondt van de ABPNL. “Wij hebben gespeeld met de idee van een soort Sabena Express. Maar de directie heeft de idee afgewimpeld, omdat de kost van de bemanning in de totale ticketprijs niet doorslaggevend blijkt te zijn ( nvdr 6 tot 7 %). Reutlinger wil 25 % van de productie van de Sabena-groep ( nvdr Sabena, Sobelair en DAT) uitbesteden, officieel omwille van de verlieslatendheid van routes.” Een vingerwijzing in de richting van de piloten en eventuele looneisen zou een andere reden kunnen zijn. d’Hondt glimlacht : “Elke manager heeft zo zijn tactieken. Godfroid overstelpte ons met rechtsgedingen in de hoop onze kas droog te leggen.”

Uit een studie van het vakblad Airline Economics van oktober jongstleden blijkt dat ondanks de liberalisering en het stijgend marktaandeel van low cost carriers in de VS de lonen van het cockpitpersoneel hoger liggen in de VS dan in Europa. Zo bijvoorbeeld beloopt het loon van een gezagvoerder, alles inclusief (loon, onkostenvergoeding, training, uniform, sociale zekerheid…) in de VS gemiddeld 133.715 dollar per jaar (4,4 miljoen frank), in Europa 106.572 dollar (3,5 miljoen frank) en in Azië 118.086 dollar (3,9 miljoen frank). Voor dit loon werkt een Amerikaanse captain 751 uur, een Europese 618 en een Aziatische 725.

LEERSCHOOL.

De Amerikaanse piloten roeren zich. Nu dat de luchtvaartmaatschappijen weer in de zwarte cijfers zitten na jaren van diep rood halen de heren en dames hun looneisen uit de lade. Bij Continental Airlines waren de schitterende nettoresultaten voor het vierde kwartaal van ’96 nog niet van de telex of de piloten overhandigden hun eisenpakket aan de directie. Bij American Airlines zit het conflict tussen pilotenvakbond en directie zo muurvast dat beide partijen het eens zijn om een beroep te doen op arbritage door de overheid. En bij United Airlines, waar de werknemers 55 % van de gewone aandelen van de onderneming bezitten, liet de pilotenvakbond weten dat het opschorten van hun loononderhandelingen een teken is van een dieper zeer.

Het slechte nieuws, althans voor de directies van de Europese luchtvaartmaatschappijen, is dat de machtige Air Lines Pilots Association (zie kader) de Atlantische oceaan heeft overgestoken en in de volgende maanden aan haar Europese tegenhangers komt onderwijzen hoe een herstructureringsplan te analyseren en hoe met het management te onderhandelen.

CATHY BUYCK

PILOTEN Straks sociale lasten betalen in België en belastingen in Zwitserland.