De pax electrica tussen Suez en regering-Verhofstadt: dít gebeurde er achter de schermen

Suez kreeg van de regering de zegen om Electrabel over te nemen. In ruil schroeft Suez zijn greep op de Belgische energiemarkt terug. Een blik achter de schermen leert hoe deze pax electrica tot stand kwam.

Dinsdag 11 oktober 2005. Premier Guy Verhofstadt onderhoudt het parlement met zijn beleidsverklaring en kondigt met veel trots de ondertekening van een pax electrica aan tussen Suez en de regering. Suez is echter de winnaar van de onderhandelingen, want het concern behoudt de controle over Fluxys én Elia, en bedong in het pact de zinsnede dat de extra concurrentie “Electrabel geenszins kan beletten om zijn Europese en internationale groei voort te zetten.”

Toen Suez afgelopen augustus een bod lanceerde op Electrabel, dreigde de ‘Belgische’ energiekampioen helemaal te verfransen. Intussen circuleerde er nog altijd een wetsvoorstel van senator Jean-Marie Dedecker (VLD) om Electrabel te vierendelen, een radicaal maar voor Suez onaanvaardbaar paardenmiddel om de Belgische elektriciteitsmarkt open te gooien. Regering en Suez stonden in augustus dus met getrokken messen tegenover elkaar. De pax electrica bezegelt nu de vrede. Hoe kwam het vergelijk tot stand?

De studieronde

Het verhaal achter de pax electrica begint met een bijeenkomst, in de ochtend van 15 september 2005, tussen Jean-Pierre Hansen en de kabinetschefs van de ‘kern’. De baas van Electrabel – ook de nummer twee van Suez – schetst de context, legt de prijsmechanismen uit, maakt komaf met het scenario dat sommigen voorstaan om Electrabel te vierendelen. Hij spreidt drie uur lang zijn didactisch talent tentoon en aarzelt niet om enkele schema’s uit te tekenen op het bord, en om zijn mooiste Nederlands boven te halen. Hij lijkt in topvorm, ook al lijdt hij aan een kransslagadervernauwing en staat er een dokter klaar om zo nodig in te grijpen.

De kabinetschefs van de ‘kern’ maken een nieuwe afspraak voor 29 september om de denksporen voor de pax electrica uit te tekenen, een vergadering waarop Gérard Mestrallet en Jean-Pierre Hansen present zullen tekenen. In afwachting van die vergadering, bereidt de regering zich voor op de strijd. Dat levert een ambitieus document op, dat als onderhandelingsbasis dient.

Meesmuilende Hansen

De officiële onderhandelingen zijn gepland voor 3 oktober 2005, tijdens een diner in de Lambermont. Suez is vertegenwoordigd door een imposant trio: Gérard Mestrallet, Jean-Pierre Hansen en Etienne Davignon. Hun tegenspelers zijn Guy Verhofstadt (samen met zijn kabinetschef, Wouter Gabriels, die het terrein heeft ontmijnd), Didier Reynders, Patrick Dewael, Christian Dupont (die in laatste instantie Laurette Onkelinx vervangt, die volop in beslag genomen is door de eindeloopbaanonderhandelingen) en Freya Van den Bossche (die Johan Vande Lanotte vervangt). Dupont en Van den Bossche hebben het dossier niet echt gevolgd, maar komen toch met een duidelijke opdracht: de Belgische verankering betonneren.

De agenda bevat tien punten, zowel het bod als de dossiers in verband met de energiemarkt. Volgens sommige waarnemers is er sprake van ongelijke krachtsverhoudingen. Suez heeft ‘geen enkele regeringsbuffer’ nodig om zijn bod tot een goed einde te brengen, en de regering is zich daar volop van bewust. Toch heeft ze nog een aantal pressiemiddelen in haar mouw zitten. Onder meer de opname van 4 miljard euro provisies voor het nucleair passief door Suez. Zo kan de regering beslissen om die provisies pas tegen bepaalde voorwaarden toe te kennen aan Suez. Dat element is trouwens geheim en wordt niet opgenomen in het schriftelijke akkoord.

Met dat instrument, plus de invoering van nieuwe belastingen, buit de regering verschillende punten uit die haar na aan het hart liggen. Suez wil echter zijn meerderheidsparticipatie in Fluxys niet afstaan, want het beschouwt die als een belangrijke industriële participatie voor zijn verdere groei. Wel stemt het er ondanks alles in toe om regeringsvertegenwoordigers paritair zitting te laten hebben in het strategisch comité van Fluxys.

Jean-Pierre Hansen speelt volop zijn rol van bad guy en gaat er schoorvoetend mee akkoord om het belang in Elia af te bouwen, zodat Electrabel niet langer over een blokkeringsminderheid van 25 % beschikt in Elia. Minister Reynders reageert als volgt als hij diens zure gezicht opmerkt: “Kijk eens aan: Jean-Pierre Hansen is niet tevreden, hij meesmuilt.”

Maar Suez is wat betreft de controle op Elia niet helemaal verslagen. Electrabel blijft ruim de baas in de categorie A-aandelen, die goed blijven voor een belang van 27 % in Elia, en behoudt dus de facto een blokkeringsminderheid in Elia. De overheid wou net die blokkeringsminderheid breken, maar is daar dus niet in geslaagd.

Tot de finish

De onderhandelingen schieten goed op en zijn om 21 uur rond. Het duo Wouter Gabriels-Jean-Pierre Hansen krijgt de opdracht het mondelinge akkoord op papier te zetten. Ze ontmoeten elkaar op 6 oktober om aan de tekst te sleutelen en uit te testen welke formules voor beide partijen aanvaardbaar zijn. Ze herschrijven verschillende keren de passages op welke manier de eerste minister de nadruk zal leggen op de concurrentie en tegelijk zal beklemtonen dat dit gegeven “Electrabel geenszins kan beletten om zijn Europese en internationale groei voort te zetten.”

Dan volgt de allerlaatste sprint, alvorens het akkoord voor te leggen aan de gewesten. Wouter Gabriels werkt in de nacht van 10 op 11 oktober samen met zijn medewerkers aan de eindversie van de verklaring van de premier. Door een aantal veranderingen moet hij Jean-Pierre Hansen ‘s nachts tot twee keer toe opbellen. Bij het ochtendgloren lijkt de verklaring klaar. De nummer twee van Suez rijdt gezwind door Brussel om de slottekst te herlezen en er nog enkele wijzigingen in aan te brengen, waarna hij groen licht geeft. De pax electrica is een feit. Zal die vrede ook standhouden? The proof of the pudding is in the eating.

Nathalie van Ypersele (bewerking D.K.)