De overlevingsstrijd van de neutrale ziekenfondsen

Twee neutrale ziekenfondsen worden op 1 januari 2006 samengevoegd tot het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds. Hoe kan dit buitenbeentje standhouden in het geweld van de grote mutualiteiten?

eXtra informatie op www.trends.be Op de Trends-website vindt u uitgebreide cijfers over de financiële situatie van het VNZ.

Quizvraag: wat is de oudste Belgische verzekeringsinstelling? Antwoord: de Landsbond van de Neutrale Ziekenfondsen, opgericht in 1886. Hij overkoepelt in heel het land negen ziekenfondsen (weldra acht), telt 424.000 leden en staat los van een politieke zuil. Het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds (VNZ) dat op 1 januari 2006 boven de doopvont wordt gehouden, is er één van.

Het VNZ is een fusie van het Neutraal Ziekenfonds van Lier en het Vlaams Neutraal Ziekenfonds van Mechelen. “De fusie was een strategische keuze, maar moet vooral ons voortbestaan en zeker dat van het Vlaams Neutraal Ziekenfonds in Mechelen garanderen,” legt directeur Jürgen Constandt uit. “Al jaren wordt er gesleuteld met wetswijzigingen om het mutualiteitenlandschap te hervormen. Je moet als mutualiteit minstens 15.000 ‘lidboeken’ hebben, dus een lid met eventuele kinderen ten laste. Maar we horen van plannen om dat aantal naar 25.000 of zelfs 50.000 op te trekken. We zouden niet langer groot genoeg zijn.”

De Neutrale Landsbond groepeert namelijk de kleinere ziekenfondsen. Hij heeft ongeveer 4 % van de markt. Dat is klein in vergelijking met de Christelijke Mutualiteiten (CM), die ongeveer 43 % van de markt controleren. De Neutrale Landsbond is ook verder onderverdeeld in verschillende takken. Constandt: “Een samenwerking of fusie was onvermijdelijk. De machtsverhoudingen waren duidelijk. Aan Vlaamse kant stond Aalst zeer sterk met 45.000 leden. Er werd gesproken over een fusie tussen kleinere fondsen zoals die van Lier en Leuven.” Die fusie zou leiden tot 35.000 leden, maar sprong af in april 2003. Een maand later slorpte Aalst wel Leuven op.

“Net op dat moment waren we op zoek om vanuit Mechelen een nieuwe positie in te nemen op de markt van de neutrale ziekenfondsen,” legt Constandt uit. “Maar het risico bestond dat we door de fusiegolf die vanuit Aalst werd aangestuurd, zouden worden platgewalst. Eind vorig jaar was het voor mij duidelijk geworden dat er iets moest gebeuren.”

Kleinere kantoren verdwijnen

Het Mechelse Vlaams Neutraal Ziekenfonds heeft een duidelijk Vlaams profiel. Dat is volgens Constandt de reden waarom de andere neutrale fondsen niet echt happig waren om met Mechelen samen te werken. “Iedereen weet dat wij voorstander zijn van een volledige splitsing van de ziekte- en invaliditeitsverzekering. We zijn wel tegen de privatisering ervan.” Constandt – toen commercieel directeur in Mechelen – ging voor een fusie tussen Mechelen en Lier. In de Pallieterstad had de neutrale mutualiteit ook een relatief Vlaamsgezind karakter en daar zou de fusie vlotter kunnen worden doorgevoerd. Het doel was 2008, maar de fusiegesprekken zijn een stuk vroeger afgerond.

Constandt benadrukt dat hij de werkzekerheid van de werknemers heeft kunnen garanderen. Wel worden een aantal kleinere kantoren afgebouwd. “We gaan investeren in een aantal kernkantoren en willen in enkele gemeenten met brievenbussen werken,” aldus Constandt. Het VNZ hoopt op dat vlak tot een samenwerking te komen met andere neutrale ziekenfondsen, namelijk die van Aalst en Leuven, die beide over een uitgebreid kantorennetwerk beschikken. Al zal dat niet makkelijk gaan. Het water met de andere neutrale ziekenfondsen is naar verluidt zeer diep door de spanningen die tijdens de verschillende fusieprocessen zijn ontstaan. Wel beklemtoont de VNZ-directeur vooral de positieve kanten van het fusieproces. “Wij tellen in 2006 47.000 leden – of liever gezegd lidboeken – en Aalst telt er intussen zo’n 62.000. Stilaan zijn we gelijke blokken en is onze groep gered.”

De keuze voor de naam Vlaams & Neutraal Ziekenfonds is geen toeval. Het ziekenfonds legt de nadruk op zijn neutraliteit. Constandt: “We behoren niet tot een politieke zuil en stellen de vrije keuze van de patiënt en ook de onafhankelijkheid van de zorgverstrekker op de eerste plaats. Wij waren met de neutrale ziekenfondsen ook de eerste die alternatieve geneeskunde hebben terugbetaald. Bovendien hanteren we geen beperkte lijsten van specialisten om de terugbetaling te regelen.”

Ook het uitgesproken Vlaamse profiel blijft behouden. Niet echt een comfortabele positie voor het VNZ, dat actief is in een sector met een sterk unitair karakter. In 2004 kwam het nog tot spanningen met de Controledienst voor de Ziekenfondsen, omdat het Vlaams Neutraal Ziekenfonds in Mechelen ervoor pleitte om de sociale zekerheid volledig te splitsen.

Maar de spanningen met de Controledienst zitten nu op een ander niveau. Zo wil de Controledienst de aanvullende verzekering verplicht maken voor elk ziekenfondslid, terwijl de neutrale ziekenfondsen altijd voorstander zijn geweest van een vrije keuze. “Het doel van een aanvullende verzekering is juist dat we snel en gericht op maat van de verzekerde kunnen inspelen op de gebreken van de verplichte verzekering,” legt Constandt uit. Hij staat met zijn standpunt niet alleen, want dat is de visie van zowel alle neutrale ziekenfondsen als van de Onafhankelijke Ziekenfondsen (een andere niet-zuilgebonden groep van mutualiteiten). Overigens hielden de neutrale ziekenfondsen een enquête bij hun leden, waaruit bleek dat het merendeel (61 %) van de verzekerden niet wil dat de aanvullende verzekering verplicht wordt.

Agressieve reclame

Een ander heikel thema zijn de commerciële activiteiten. “Er worden soms agressieve reclamecampagnes gevoerd door andere ziekenfondsen,” zegt Constandt. “Bovendien schuwen ze de harde aanpak niet: ze geven verzekeringsmakelaars buitensporige premies als ze leden van ziekenfonds doen veranderen. Ik heb vragen bij die aanpak, maar de Controledienst wil het kind met het badwater weggooien. Ze wil elke concurrentie tussen de ziekenfondsen uitschakelen en wil ook dat ze niet meer publicitair investeren. Eigenlijk willen ze via dat gepolitiseerde orgaan de markt neutraliseren. De CM krijgt zware klappen en men wil de machtsverhoudingen gaan consolideren. We hebben ooit een sanctie gekregen omdat we schreven dat wij het hoogste rendement hadden voor voorhuwelijkssparen. Je kan bij wijze van spreken amper nog een euro uitgeven.” Een streep door de rekening van het VNZ, dat van een hoger ledenaantal een topprioriteit heeft gemaakt. Volgend jaar wil het ziekenfonds met 1600 leden groeien, “maar eigenlijk moeten we het dubbele realiseren, omdat mensen nu eenmaal overlijden. Lier en Mechelen zorgen voor het leeuwendeel van de aangroei in de Neutrale Landsbond.”

Het VNZ is vooral actief in de provincie Antwerpen. Bijna twee derde van de leden komt uit die regio. In een aantal andere provincies staat het ziekenfonds aanzienlijk zwakker. De bedoeling is dat het ook in West- en Oost-Vlaanderen sterk kan groeien. Investeren in Limburg is moeilijk volgens Constandt, omdat Aalst daar ook sterk staat. Het VNZ wil er de andere neutrale ziekenfondsen echter niet voor de voeten lopen. De focus ligt elders: “Verhoudingsgewijs staat Antwerpen nog zwak. Daar is nog een enorm bereik.”

Alain Mouton