“De overheid heeft er een hutsepot van gemaakt”

Vorige week nam Harvey Pitt ontslag als voorzitter van de Amerikaanse beurswaakhond SEC. Hij blunderde bij de benoeming van een nieuwe toezichthouder op het accountantswezen. Loopt de modernisering van het revisoraat in eigen land beter? Trends vroeg het aan ‘drie wijzen’.

Deze maand leggen de ministers van Economische Zaken en Justitie de laatste hand aan het ontwerp van Koninklijk Besluit dat de wet in verband met corporate governance of behoorlijk bestuur moet concretiseren. De overheid zal onder meer een lijst van onverenigbaarheden voor de commissaris-revisor vastleggen. En daarnaast komt er ook een extern controleorgaan voor revisoren.

De wetgever heeft er, na de recente financiële schandalen, alles voor over om de revisor in een nieuw kleedje te stoppen. Maar wat zijn de precieze gevolgen van die hervorming? Trends vroeg het aan een ‘raad van wijzen’, bestaande uit Hans Wilmots, partner van BDO Bedrijfsrevisoren, Germain Vantieghem, ex-managing partner van Arthur Andersen (nu Deloitte & Touche) en vandaag bestuurder van diverse vennootschappen, en Jean-Louis Duplat, gewezen voorzitter van de Commissie voor het Bank- en Financiewezen en momenteel adviseur van de auditfirma Ernst & Young.

TRENDS. Is het toeval dat het revisoraat nú net door de wetgever wordt gemoderniseerd? Of moeten we het nieuwe ontwerp van Koninklijk Besluit eerder zien als een paniekreactie op de recente schandalen bij L&H en Enron?

HANS WILMOTS (BDO BEDRIJFSREVISOREN). “DAT DE PRINCIPES VAN DEUGDELIJK BESTUUR IN EEN WETTEKST WORDEN GEGOTEN, IS SOWIESO POSITIEF. WEL JAMMER IS DAT DE KLEMTOON VOORAL OP DE ROL VAN DE COMMISSARIS WORDT GELEGD. IN HET VERLEDEN HEBBEN DE REVISOREN AL TE SNEL HUN FUNCTIE GECOMBINEERD MET NIET-AUDITOPDRACHTEN. MAAR DAT BETEKENT NIET DAT HET NODIG WAS OM NU PLOTSELING ZO’N STRENGE SCHEIDINGSLIJNEN TE TREKKEN. DAT LIJKT MIJ EEN OVERREACTIE. UITEINDELIJK BLIJFT DE RAAD VAN BESTUUR VERANTWOORDELIJK. DE REVISOR VELT ALLEEN EEN OORDEEL OVER DE KWALITEIT VAN DE FINANCIëLE STATEN. DE NIEUWE WET SPEELT HEM DE ZWARTEPIET TOE.”

GERMAIN VANTIEGHEM (BESTUURDER VAN VENNOOTSCHAPPEN). “IK KAN DAT ALLEEN MAAR BEAMEN. BEHALVE BESTUURDERS DRAGEN OOK EXTERNE PARTIJEN, ZOALS BANKIERS, ADVOCATEN EN AANDEELHOUDERS, EEN VERANTWOORDELIJKHEID. DE OORZAAK VAN DE RECENTE SCHANDALEN LIGT NIET UITSLUITEND BIJ HET FALEN VAN DE REVISOREN. MAAR DE WETGEVER HEEFT IN EERSTE INSTANTIE DE ROL EN AANSPRAKELIJKHEID VAN DE REVISOR WILLEN AANPAKKEN. DAARVOOR WAS DE TIJD BLIJKBAAR RIJP. DE NIEUWE WET VALT SAMEN MET DE EUROPESE RICHTLIJN EN DE AMERIKAANSE SARBANES-OAXLY-WET ( NVDR – DIE IN JULI DOOR HET AMERIKAANSE CONGRES WERD GEJAAGD OM HET BELEGGERSVERTROUWEN TE HERSTELLEN). HOEWEL NIET IEDEREEN GELUKKIG IS MET ALLE DETAILS, BESTAAT ER TOCH EENSGEZINDHEID OVER DE GROTE LIJNEN. ZODRA DE SITUATIE WEER WAT GESTABILISEERD IS, VERWACHT IK DAT DE WETGEVER EEN AANTAL CORRECTIES ZAL UITVOEREN.”

JEAN-LOUIS DUPLAT (ERNST & YOUNG). “ALS REACTIE OP ENRON, WORLDCOM EN ANDERE DEBACLES VAARDIGDE DE EUROPESE COMMISSIE EEN AANTAL AANBEVELINGEN UIT VOOR BEURSGENOTEERDE BEDRIJVEN. JAMMER GENOEG HEEFT DE BELGISCHE WETGEVER ER EEN HUTSEPOT VAN GEMAAKT. SOMMIGE REGELS GELDEN VOOR ALLE BEDRIJVEN, ANDERE BEPERKINGEN SLECHTS VOOR BEURSGENOTEERDE. BOVENDIEN BLIJFT HET ONDUIDELIJK WIE TOEZICHT UITOEFENT OP DE VERPLICHTING OM EEN GECONSOLIDEERDE JAARREKENING OP TE STELLEN EN TE PUBLICEREN.”

Daar zal toch een extern controleorgaan voor zorgen?

DUPLAT. “BENT U DAAR ZO ZEKER VAN? IN DE WET STAAT DAT HET NIEUWE CONTROLECOMITé ADVIES MOET GEVEN OVER DE ONAFHANKELIJKHEID VAN DE REVISOR. MAAR DAT GEEFT HET NIET HET RECHT OM BEDRIJVEN, DIE GEEN GECONSOLIDEERDE JAARREKENING PUBLICEREN, OP DE VINGERS TE TIKKEN. DAT IS EEN TAAK VOOR HET OPENBAAR MINISTERIE. HET IS MOOI OM NIEUWE WETGEVINGEN TE MAKEN, MAAR DE OVERHEID ZOU BETER EERST DE BESTAANDE WETGEVINGEN TOEPASSEN.”

VANTIEGHEM. “BEDRIJFSREVISOREN MOETEN, VOORDAT ZE DE JAARREKENING CERTIFICEREN, VERPLICHT CONTROLEREN OF ER GEEN BELANGRIJKE OVERTREDINGEN OP HET WETBOEK VAN VENNOOTSCHAPPEN HEBBEN PLAATSGEVONDEN. ZE HEBBEN HET DUS GEDEELTELIJK AAN ZICHZELF TE DANKEN DAT DE WETGEVER NU ZO STRENG UIT DE HOEK KOMT.”

DUPLAT. “IN IEDER GEVAL BEHOORT DE WAAKHONDFUNCTIE NIET TOT DE OFFICIëLE TAKEN VAN HET EXTERNE CONTROLEORGAAN. DAT MAG ALLEEN ADVIEZEN VERSTREKKEN MET BETREKKING TOT DE ONAFHANKELIJKHEID VAN DE REVISOR. JE MAG HIER OPNIEUW GEEN VALSE VERWACHTINGEN CREëREN. HET EXTERNE CONTROLEORGAAN IS GEEN OPSPORINGSDIENST.”

VANTIEGHEM. “EEN VERGELIJKING MET DE AMERIKAANSE PUBLIC COMPANY ACCOUNTING OVERSIGHT BOARD GAAT INDERDAAD NIET OP. MISSCHIEN MOETEN WE HET NIEUWE CONTROLEORGAAN EERDER BESCHOUWEN ALS EEN RULINGCOMITé IN FISCALE ZAKEN. HET GEEFT OVER VERSCHILLENDE ZAKEN EEN OPINIE, ZODAT DE REVISOR OP VOORHAND WEET WAT HIJ WéL EN NIET KAN DOEN. HET EXTERNE ORGAAN MOET EEN SOORT JURISPRUDENTIE CREëREN: DIT OPTREDEN IS WEL TOEGELATEN, DIT NIET. MAAR BESCHOUW HET INDERDAAD NIET ALS EEN ECHT CONTROLECOMITé.”

Is de wet dan wel opportuun?

DUPLAT. “IK VREES DAT DE NIEUWE WET ONVOLDOENDE WAARBORGEN BIEDT OM DE HOGE VERWACHTINGEN VAN HET PUBLIEK IN TE LOSSEN. EEN STRENGERE CONTROLE OP DE BESTAANDE WETGEVING, DIE BIJVOORBEELD AL DE VERPLICHTING BEVAT DAT DE ERELONEN IN DE TOELICHTING BIJ DE JAARREKENING WORDEN GEPUBLICEERD, WAS VOLGENS MIJ VOLDOENDE GEWEEST.”

WILMOTS. “DE JOB WORDT MOEILIJKER EN DE RISICO’S NEMEN NOG TOE. DAT ZAL EEN INVLOED HEBBEN OP DE KOSTPRIJS VAN DE PRESTATIES. IEDEREEN WEET DAT DE REVISOREN IN HET VERLEDEN SOMS BEREID WAREN OM TEGEN EEN LAGERE PRIJS HUN MANDAAT UIT TE OEFENEN IN RUIL VOOR BIJKOMENDE DIENSTEN.”

VANTIEGHEM. “MAAR DAT BETEKENDE NIET NOODZAKELIJK DAT BIJ EEN COMMERCIëLE PRIJSZETTING DE ONAFHANKELIJKHEID VAN DE REVISOR AUTOMATISCH VERMINDERT.”

WILMOTS. “POSITIEF IS DAT HET NIEUWE ONTWERP VAN KB BEPAALT WELKE ACTIVITEITEN AL DAN NIET COMBINEERBAAR ZIJN MET HET MANDAAT VAN DE COMMISSARIS. MAAR HET BLIJFT EEN OVERREACTIE. OP EEN BEPAALD OGENBLIK WERD ZELFS GEOPPERD DAT DE REVISOR ZICH IN DE TOEKOMST HELEMAAL NIET MEER ZOU MOGEN INLATEN MET DE FISCALE ASPECTEN IN DE JAARREKENING. NOCHTANS ZIJN DE BELGISCHE JAARREKENINGEN INTRINSIEK AAN DE FISCALITEIT VERBONDEN.”

VANTIEGHEM. “MAG IK ER OOK OP WIJZEN DAT EEN GROOT DEEL VAN DE ONVERENIGBAARHEDEN, DIE NU IN HET ONTWERP VAN KB STAAN, AL BESTONDEN VOOR DE GROTERE KANTOREN. ZE WAREN OPGENOMEN IN DE DEONTOLOGIE VAN HET INSTITUUT DER BEDRIJFSREVISOREN OF DE INTERNE REGELS VAN DE AUDITFIRMA. VOOR DE ZOGENAAMDE BIG FOUR VERANDERT ER DUS NIET ZO VEEL.”

Paul De Grauwe, VLD-senator en initiatiefnemer van de wet over behoorlijk bestuur, pleitte van in het begin voor een absoluut verbod op niet-auditfuncties voor revisoren. De Leuvense prof wilde op die manier belangenconflicten in een onderneming vermijden. In 2001 steunde ook Arthur Levitt, de toenmalige voorzitter van de Amerikaanse beurswaakhond SEC, die idee. Maar de politiek floot ze terug. Bent u daar gelukkig mee?

WILMOTS. “JA, WANT ZO’N MAATREGEL ZOU DE KLOK HELEMAAL TERUGDRAAIEN. GELUKKIG HEEFT HET INSTITUUT DER BEDRIJFSREVISOREN DE WETGEVER ERVAN KUNNEN OVERTUIGEN OM EEN AANTAL ACTIVITEITEN VAN DE COMMISSARIS TE BEHOUDEN. JE KAN NU EENMAAL GEEN JAARREKENING BEOORDELEN ZONDER DE FISCALITEIT TE KENNEN.”

VANTIEGHEM. “DE DIENSTVERLENING AAN KLEINERE ONDERNEMINGEN IS EEN ANDERE ZAAK. ALS BESTUURDER VAN VENNOOTSCHAPPEN STEL IK EEN OPMERKELIJK VERSCHIL VAST TUSSEN BEURSGENOTEERDE EN FAMILIALE BEDRIJVEN. DE BEURSGENOTEERDE ONDERNEMINGEN WILLEN NU KATHOLIEKER ZIJN DAN DE PAUS, UIT SCHRIK DAT NEGATIEVE BERICHTEN HUN IMAGO EN BEURSKOERS ZOUDEN SCHADEN. BIJ KLEINERE BEDRIJVEN BESTAAT ECHTER NOG EEN GROTE NOOD AAN GEïNTEGREERD ADVIES EN KOSTENBEHEERSING.”

DUPLAT. “IK BEGRIJP DAT DE WETGEVER STRENG IS VOOR BEURSGENOTEERDE BEDRIJVEN EN GECONSOLIDEERDE JAARREKENINGEN. MAAR WAAROM ZOUDEN KLEINE OF MIDDELGROTE ONDERNEMINGEN GEEN BEROEP MEER MOGEN DOEN OP HUN REVISOR VOOR BIJKOMEND ADVIES, OOK OP HET VLAK VAN INFORMATIETECHNOLOGIE EN PERSONEELSBELEID? ZIJ KUNNEN DIE HULP GOED GEBRUIKEN.”

WILMOTS. “OPGEPAST. BIJ KMO’S BEHOREN DE ACCOUNTANTS EN DE REVISOREN SOMS TOT HETZELFDE KANTOOR. HET GEBEURT DAT DIT KANTOOR DAN IN DE PLAATS VAN HET BESTUURSORGAAN BESLISSINGEN NEEMT. DAT DE WETGEVER DAAR EEN SCHEIDING VOORZIET, VIND IK NIET SLECHT. HOE KAN JE IMMERS OP EEN OBJECTIEVE MANIER DE JAARREKENING CONTROLEREN ALS EEN COLLEGA UIT DE ANDERE AFDELING VAN HETZELFDE KANTOOR DIEZELFDE JAARREKENING HEEFT OPGESTELD?”

De revisor is dus geen speurhond, maar een waakhond?

DUPLAT. “IN DE EERSTE PLAATS MOET DE COMMISSARIS INBREUKEN MELDEN AAN DE VENNOOTSCHAP. ALS ER GEEN GEVOLG WORDT GEGEVEN AAN ZIJN OPMERKINGEN, IS DE REVISOR VERPLICHT OM DAT IN HET JAARVERSLAG TE LATEN OPNEMEN. MAAR DIE OVERTREDINGEN MOETEN NIET WORDEN MEEGEDEELD AAN HET PARKET, BEHALVE WANNEER HET OM WITWASSERIJ GAAT. EN DAT IS NET EEN ZWAK PUNT IN DE NIEUWE WET.”

WILMOTS. “HET IBR STAAT EEN UITZONDERING OP DIE REGEL TOE, MAAR ALLEEN ALS AAN TWEE VOORWAARDEN IS VOLDAAN. TEN EERSTE, ALS HET MELDEN VAN HET PROBLEEM DE VENNOOTSCHAP ONREDELIJKE SCHADE ZOU BEROKKENEN; EN TEN TWEEDE, ALS DE RAAD VAN BESTUUR AL HET MOGELIJKE HEEFT GEDAAN OM DE SITUATIE TE VERHELPEN.”

DUPLAT. “ALS HET BEDRIJF, ONDANKS DE WAARSCHUWING VAN DE REVISOR, ZICH NIET AAN DE REGELS HOUDT, MOET HET DAARVAN DE GEVOLGEN DRAGEN. MAAR WAT DAT BETREFT, KOMEN WE MET DE NIEUWE WET NIET VEEL VERDER.”

VANTIEGHEM. “VANDAAG CONCENTREERT DE REVISOR ZICH NOG TE VEEL OP DE WEERGAVE VAN DE FINANCIëLE WERKELIJKHEID. HIJ GEEFT NOG TE WEINIG EEN OORDEEL OVER HET BEHOORLIJK NALEVEN VAN DE VENNOOTSCHAPSWETGEVING.”

Zal de nieuwe wet daarin verandering brengen?

VANTIEGHEM. “HET VOLSTAAT OM DE BESTAANDE WETGEVING BETER TOE TE PASSEN.”

DUPLAT. “ZODRA ER STRAFRECHTELIJKE FOUTEN WORDEN GEMAAKT, MOETEN DE GEëIGENDE KANALEN WORDEN INGESCHAKELD. JAMMER GENOEG ZIJN DE FINANCIëLE PARKETTEN NIET VOLDOENDE UITGERUST. BOVENDIEN ZIJN TOEKOMSTIGE MAGISTRATEN NIET GEïNTERESSEERD IN DIE TAK VAN HET RECHT. ZE WORDEN ER TROUWENS NIET VOLDOENDE VOOR BETAALD.”

VANTIEGHEM. IK WIL WEL WIJZEN OP DE KRACHT VAN EEN BURGERLIJKE VORDERING BIJ DERGELIJKE ZAKEN. DENK MAAR AAN DE ACTIES VAN DEMINOR, DE BELANGENGROEP VAN DE KLEINE AANDEELHOUDERS. NIET HET PARKET, MAAR VOORAL DEMINOR HEEFT ERVOOR GEZORGD DAT VELE JAARREKENINGEN TRANSPARANTER WERDEN.”

DUPLAT. “DE RAAD VAN BESTUUR BLIJFT IN DAT ALLES EEN CENTRALE ROL SPELEN. DANKZIJ DE NIEUWE WET KRIJGT DIT ORGAAN EEN TOEZICHTSFUNCTIE. MAAR DE PUBLIEKE OPINIE – KIJK MAAR NAAR DE WORLDCOM- EN ENRON –AFFAIRE – VRAAGT EEN DUIDELIJKE INTERNE CONTROLEUR BINNEN HET BEDRIJF, EEN CONTROLEUR DIE RAPPORTEERT AAN EEN INTERN AUDITCOMITé. IK PLEIT DAN OOK VOOR DE OPRICHTING VAN EEN DIRECTIECOMITé DAT HET DAGELIJKS BELEID WAARNEEMT, MAAR DAN WEL ONDER TOEZICHT VAN EEN VOLLEDIG APARTE RAAD VAN BESTUUR.”

Bieden een verplichte beurtrol of een college van revisoren geen betere garanties?

VANTIEGHEM. “IK WEET DAT DE ZELFSTANDIGENORGANISATIE UNIZO VOOR DERGELIJKE MAATREGELEN PLEIT. HET IS EEN VERLEIDELIJK CONCEPT OM DE ONAFHANKELIJKHEID VAN DE REVISOR TE BEVORDEREN. MAAR PERSOONLIJK BEN IK ER NIET VAN OVERTUIGD DAT DIT SYSTEEM ADEQUAAT WERKT. ARTHUR ANDERSEN HEEFT TOT IEDERS VOLDOENING SOMMIGE ONDERNEMINGEN GEDURENDE ZEVENTIG TOT TACHTIG JAAR GECONTROLEERD. DIE REVISOREN KENDEN HET BEDRIJF VAN BINNEN EN VAN BUITEN. EEN BEPERKT AANTAL CLIëNTEN VORMT EEN VEEL GROTER GEVAAR VOOR DE ONAFHANKELIJKHEID VAN HET REVISORENKANTOOR.”

DUPLAT. “EEN COLLEGE VAN REVISOREN WERKT NIET IN DE PRAKTIJK. DE GROTE AUDITFIRMA’S HOUDEN DE KLEINERE BUREAUS GEVANGEN. IK PLEIT ERVOOR OM DE LOOPTIJD VAN EEN REVISOR NIET TE BEPERKEN, MAAR DE KANTOREN WEL TE VERPLICHTEN OM NA ZES JAAR VAN SENIOR PARTNER TE VERANDEREN. ZO BLIJFT DE PLOEG EN DE ERVARING BEHOUDEN, MAAR KOMT ER TELKENS EEN NIEUWE KAPITEIN OP HET SCHIP.”

VANTIEGHEM. “DE BIG FIVE – INTUSSEN DE BIG FOUR – PASSEN DIE HUISREGEL AL JAREN TOE. MET ANDERE WOORDEN, DE ZELFREGULERING WAS NOG ZO SLECHT NIET.”

Eric Pompen [{ssquf}], eric.pompen@trends.be

“De nieuwe wet over behoorlijk bestuur zal de verwachtingen van het publiek niet inlossen.”

“Het blijft onduidelijk wie er toezicht uitoefent op de verplichting om een geconsolideerde jaarrekening op te stellen.”