De nieuwe NMBS: drie jaar vertraging

Na drie jaar paarsgroen heeft voormalig NMBS-topman Etienne Schouppe nu ook het veld moeten ruimen aan het hoofd van zijn geesteskind ABX. Dat dit aan de vooravond van het VLD-congres gebeurde, was meer dan betekenisvol.

Heeft Schouppe geblunderd? De Liedekerkenaar heeft fouten gemaakt, zoals wellicht de meeste managers. Zijn grootste tekortkoming is wellicht zijn neiging om alles zélf te willen controleren, een aanpak die misschien nog werkt in een niet al te grote KMO, maar niet meer bij een overheidsbedrijf met 42.000 werknemers. Maar het dochterbedrijf dat wellicht het meest de mist inging, was niet ABX, maar IFB. De maritieme dochter gaf handenvol geld aan participaties in goederenterminals in Antwerpen, Zeebrugge, Luik en Duinkerke, zonder daardoor meer spoorvolumes aan te trekken.

Bovendien ging Schouppe in zekere zin zijn boekje te buiten door als een volbloed privé-ondernemer “met eigen middelen” te willen investeren in ABX en IFB. Over het onderscheid tussen overheidssubsidies en eigen middelen bij de NMBS hangt echter een zware flou artistique. Maar daarop had hij in 1998 al kunnen worden afgerekend.

Tegelijk boekte de CD&V‘er ook resultaten. Hij drukte ondanks wijdverbreide protesten de hogesnelheidslijn erdoor, en bracht geleidelijk het personeelsbestand terug tot realistische proporties. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (zie Briefing, blz. 12) heeft gelijk dat het nog sneller had moeten gaan. Maar in dit land hebben slechts weinig politici ooit de moed gehad om een frontale botsing met de bonden aan te gaan. De weinige managers van overheidsbedrijven die het wél aandurfden (bijvoorbeeld Pierre Godfroid bij Sabena), overleefden niet lang. Schouppe was tot 1999 niet zo slecht bezig. Het plan Horizon 2005 voorzag in een personeelsvermindering tot 38.500. Mee omdat zijn politieke beschermheren van de CD&V van de macht werden verdreven, “moest” Schouppe zich wenden tot de PS om politieke steun. Niet bepaald de meest op saneren beluste regeringspartij. De druk van de publieke opinie na de chaotische invoering van het IC/IR-plan in 1998 blokkeerde de sanering volledig, waardoor er nu opnieuw 42.000 mensen op de NMBS-loonlijst staan (zie blz. 65).

Met het ontslag heeft de paarsgroene coalitie alle excuses uit de weg geruimd om het spoorbeleid niét op een nieuwe leest te schoeien. Er is een nieuwe raad van bestuur, een nieuwe gedelegeerd bestuurder, een nieuwe regering met (een) andere visie(s). Nu alleen nog een beleid. En niet te vergeten: een pak geld. 1,2 miljard euro per jaar had Karel Vinck graag gewild.

Meer geld voor mobiliteit klinkt leuk als slogan, alleen breekt nu de tijd aan om die waar te maken. Desondanks hebben de boekhoudingkundige uitzonderingsmaatregelen noch de HST-Fin-constructie – waardoor de resultaten van de NMBS bezwaard worden – minister van Mobiliteit Isabelle Durant ( Ecolo) overmatig geboeid. Na drie jaar zijn er alleen nieuwe namen, maar geen nieuw beleid.

Voor de liberalen kan de NMBS meer dan ooit een testcase worden. De recepten die de Oeso voorstelt, neigen naar liberalisme in zijn pure vorm. De dienstverlening verbeteren door de vrije markt te laten spelen. Er is slechts één maar: er zal een hartig robbertje moeten worden gevochten met de bonden. Vanuit het regeringspluche blijkt dat een stuk moeilijker dan het in de eerste Burgermanifesten lijkt.

Luc Huysmans [{ssquf}]