De nationale stemtest voor ondernemers

Trends legt de komende vier weken het verlanglijstje van de ondernemers naast de programma’s van de politieke partijen. Deze week kijken we naar milieu. Wat blijkt? Het programma van Vlaams Belang vervult bijna alle wensen van de bedrijfswereld.

Nu het in Brussel opnieuw druppelt, Al Gore zich teruggetrokken heeft in zijn luxueuze villa en de verkiezingen voor de deur staan, peilt Trends naar de standpunten van de Vlaamse ondernemers over het toekomstige klimaatbeleid. In de maatschappelijke discussie over het broeikaseffect is het bedrijfsleven vaak kop van Jut. Maar in de praktijk kijken onze entrepreneurs naar de lange termijn. Zo realiseerde de industrie al in 2005 de Kyotodoelstelling, namelijk een vermindering van de CO2-uitstoot met 12,9 % tegenover het ijkpunt 1990. Vorig jaar drong chemiebedrijf BASF in Antwerpen zijn emissies zelfs terug met 23 %, goed voor 11 % van de totale inspanning die Vlaanderen moet doen. Daar kunnen de gezinnen nog een puntje aan zuigen. In totaal blijft ons land hangen op het niveau van 1990. De verwarming van huizen en gebouwen en het vervoer zijn de grote vervuilers.

In de aanloop naar de verkiezingen op 10 juni pakken de politieke partijen uit met hun programma’s. Het ene oogt nog groener dan het andere. Maar wat staat er op het groene verlanglijstje van de ondernemers? In een enquête kreeg Trends van ruim duizend managers hun mening over milieutaks, kernenergie, klimaatminister, brownfields en lastenverdeling.

Toch een CO2-taks?

Uit de enquête blijkt dat de meerderheid van de ondernemers nog altijd geen voorstander is van CO2-heffingen (57,5 %). Maar hun standpunt begint te veranderen. Vroeger klonk een absoluut njet tegen het Europese voorstel van een energiebelasting, nu acht al 34 % van de bedrijfsleiders de maatregel toch wenselijk. Zo heeft de topman van Exxon Mobile, Sherri Stuewer, onlangs nog voor de invoering van een algemene milieutaks gepleit, omdat dit stabiele en voorspelbare kosten zijn. Dat verhoogt de rechtszekerheid. Wat kernenergie betreft, zijn de Vlaamse bedrijfsleiders duidelijk. Eén op drie respondenten noemt het opheffen van het moratorium onontbeerlijk. Hun Waalse collega’s zijn iets minder categoriek (27,4 %). Maar op nationale schaal is het antwoord duidelijk: stel de kernuitstap uit (63,3 %). Zonder deze goedkope energiebron gaan we de Kyotodoelstelling nooit halen, luidt de algemene stelling.

De aanstelling van een federale klimaatminister hoeft niet voor een nipte meerderheid (53,5 %), hoewel de relatief grootste categorie het toch een goede zaak vindt (38,9 %). Op dit vlak scoren de Nederlandstalige werkgevers veel hoger dan de Franstalige patrons (28,5 %). Waar de ondernemers in het zuiden wel sterker in geloven dan de Vlamingen, is dat de publieke sanering van vervuilde bedrijfsterreinen het tekort aan industriegronden kan oplossen: 91 % versus 77,8 % voor de Vlamingen. Ook staan ze sterker achter de stelling dat bedrijven, particulieren en landbouwers evenveel inspanningen moeten leveren om de uitstoot van CO2 te verminderen: 78,5 % versus 71,2 %.

De vraag rijst nu of deze standpunten ook terug te vinden zijn in de verschillende klimaatplannen van de partijen (zie tabel: Vlaams Belang nummer 1 bij ondernemers). Uitgezonderd de monsterscore van het Vlaams Belang (9 op 10) halen alleen Spirit en CD&V een voldoende in deze poll. Dat is een opvallend resultaat voor de links-nationalisten, die in de Trendsenquête uit 2003 op een gedeelde vierde plaats (samen met SP.A) uitkwamen. Maar toen werden alle thema’s in één rangschikking gegoten. Opmerkelijk is ook dat de liberalen niet verder springen dan de socialisten en de groenen. N-VA bungelt achteraan.

VLAAMS BELANG SCORE 9/10

De partij van Filip Dewinter lijkt economie te verkiezen boven ecologie. Voor een milieutaks is Vlaams Belang (VB) alleszins niet te vinden. “Wij staan voor een milieubeleid zonder pesterijen,” zegt Steven Utsi, coördinator van de studiedienst: “Meestal zijn milieutaksen verkapte belastingen met een twijfelachtig effect. We moeten de fiscaliteit gebruiken om rationeel duurzaam energiegebruik te stimuleren in plaats van een repressief beleid te voeren.”

Volgens dezelfde logica spreken de Vlaams-nationalisten zich uit voor het opheffen van het moratorium op kernenergie. VB argumenteert dat kernenergie voorlopig een betaalbaar en beter alternatief vormt voor klassieke energiecentrales die meer schadelijke broeikasgassen uitstoten. De aanstelling van een federale klimaatminister stuit op verzet. Utsi: “Wij vinden dat regionale beleidsverantwoordelijken voor wetenschap en technologische innovatie werk moeten maken van alternatieven voor de uitstoot van CO2.”

Voorts propageert het VB een billijke spreiding van de milieu-inspanningen over de verschillende geledingen van de bevolking. Utsi: “Wel moeten de particulieren een grotere inspanning leveren. Via fiscale stimuli en overheidssubsidies is bijvoorbeeld een ecologisch verantwoord bedrijfswagenpark mogelijk.”

SPIRIT SCORE 6/10

De Spiritisten vinden dat de vervuiler moet betalen. “Dat moet in de eerste plaats gebeuren door milieukosten te verrekenen in de prijs van het afgewerkte product,” zegt Tomas Sweertvaeger, woordvoerder van staatssecretaris Els Van Weert (Spirit). “Dat heeft meer effect dan milieutaksen, waarbij soms budgettaire motieven primeren op ecologische. Wel moet voor elk product worden bekeken hoe vervuilend het is.”

Spirit blijft in tegenstelling tot de Vlaamse ondernemers achter de uitstap uit kernenergie staan. Er zijn nog meer investeringen nodig in alternatieve energiebronnen, zo propageert de partij. De meerkosten vindt Spirit relatief, want ook kernenergie vergt bijkomende investeringen. “Europa zou de krachten op het vlak van hernieuwbare energie moeten bundelen in een nieuw verdrag naar analogie met Euratom,” merkt Sweertvaeger op.

Het lijkt wel dat Spirit de kritiek die Els Van Weert als staatssecretaris voor Duurzame Ontwikkeling moest slikken, wil pareren door in te zetten op de portefeuille van klimaatminister. “Voor ons moet de volgende regering een klimaatregering zijn,” klinkt het. Voor de rest hanteert de kartelpartner van de SP.A een wat pragmatische logica. Publieke sanering van vervuilde bedrijfsterreinen om het tekort aan industriegrond op te lossen? Akkoord. Zo wordt een deel van het probleem opgelost. De partij is voorstander van een billijke verdeling van de inspanningen van particulieren om de CO2-uitstoot te verminderen. “De klimaatsverandering is het probleem van iedereen. Geen enkel mens of bedrijf kan zich vrijkopen van de gevolgen van de opwarming,” argumenteert Sweertvaeger.

CD&V SCORE 5/10

CD&V sluit zich aan bij het pleidooi om het fiscale stelsel te heroriënteren naar heffingen die de broeikasgasuitstoot van het product of de activiteit sterker weerspiegelen. Vlaams milieuminister Kris Peeters (CD&V): “Maar de vaudeville rond de paarse verpakkingstaks toont aan dat er tussen droom en werkelijkheid wel eens praktische bezwaren opduiken. CD&V pleit voor gestage maar realistische en uitvoerbare fiscale hervormingen. In de eerste plaats wil CD&V de verkeersbelasting en de belasting op de inverkeerstelling moduleren volgens de ecoscore van de wagen. Globaal mag de belasting echter niet stijgen.”

De betaalbaarheid, de bevoorradingszekerheid en het koolstofarme karakter van een Belgisch energiebeleid staan centraal voor de CD&V. In de eerste plaats willen de christendemocraten ten volle inzetten op energiebesparing. Peeters: “Niets is zo klimaatvriendelijk als niet verbruikte energie. CD&V wil dan ook een duurzaamheidsbonus die de meerkosten van energiezuinige huishoudtoestellen compenseren. Op Europees niveau dringt CD&V aan op ambitieuze normen voor elektronische apparaten, zoals de 1-wattnorm in stand-bytoestand.”

Verwijzend naar de mislukking van een staatssecretariaat voor Duurzame Ontwikkeling vindt de CD&V de aanstelling van een aparte klimaatminister niet nodig, maar ze wil wel de timing van de kernuitstap herbekijken tegen 2020 om een vermindering van 20 % te halen. Peeters: “De operationele veiligheid van de centrales staat voorop. Bovendien moet de meerwaarde door de verlengde werking gebruikt worden om het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de Belgische energiemix te bevorderen.” Als enige partij verwerpt de CD&V de publieke sanering van vervuilde industriegronden. Peeters: “Dat is de hoofdverantwoordelijkheid van de bedrijven zelf. Maar soms kunnen ze de schoonmaak niet financieren. Dan kan een publiek optreden vermijden dat er kankers in een omgeving ontstaan. Een aanpassing van de faillissementsregelgeving is noodzakelijk, zodat gronden die wegens vervuiling onverkoopbaar zijn, overgedragen worden aan het gewest. De overheid kan dan via een openbare aanbesteding een privépartij aantrekken om de gronden te saneren en te valoriseren.”

OPEN VLD SCORE 4/10

Voor Open VLD kan er in het volgende kabinet een klimaatminister aangesteld worden, maar dat is niet de essentie. Volksvertegenwoordiger Patrik Vankrunkelsven (Open VLD): “Belangrijker is dat er een ‘klimaatregering’ komt. Willen we het probleem van de opwarming van de aarde grondig aanpakken, dan moeten we de woon-, consumptie- en verplaatsingsgewoonten van de mensen, de productiemethodes van de bedrijven en de manier van elektriciteitsopwekking aanpakken.”

Open VLD ziet vier wegen om de CO2-uitstoot tegen 2020 met 20 à 30 % terug te dringen: decentralisatie van de energieproductie, groene fiscaliteit die leidt tot een gedragsverandering, energiebesparingen door energiezuinige (ver)nieuwbouw te stimuleren en de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen door ecologische innovatie. De liberalen houden vast aan de kernuitstap, maar willen wel investeren in nucleaire centrales van de vierde generatie, met beperkt afval.

Voorts pleiten de liberalen voor een belastingverschuiving van arbeid naar milieu. Vankrunkelsven: “We willen de onroerende voorheffing (gebaseerd op het kadastrale inkomen van de woning) vervangen door een taks op de CO2-uitstoot van gebouwen. Passiefhuizen, die niets uitstoten, betalen geen belastingen. Voor de laagste inkomens, die deze investering niet kunnen doen, wil de partij een sociale correctie doorvoeren. Hetzelfde principe – wie minder vervuilt, betaalt minder – wil Open VLD doorvoeren voor het verkeer. We stellen voor de belasting op het vermogen te vervangen door een belasting in functie van de CO2-uitstoot. Voertuigen die minder dan 120 gram CO2 uitstoten en 1-litermotoren moeten ook geen belasting op de inverkeerstelling (BIV) meer betalen.”

Ten slotte breekt Open VLD een lans voor energy-saving companies. Vankrunkelsven: “In dit systeem sluit de eigenaar van een gebouw een contract af met een energiebesparend bedrijf, dat in ruil voor de energiefactuur van de klant investeert in energie-efficiënte maatregelen.”

GROEN SCORE 4/10

In hun klimaatplan pleiten de groenen sterk voor een algemene milieubelasting, die vervuilers laat betalen en ecologisch verantwoorde keuzes beloont. Els Keytsman, medewerkster van Groen!: “Door de juiste mix van heffingen en steunmaatregelen kun je het gedrag van de mens bijsturen. Maar milieutaksen hebben alleen maar zin als er een alternatief bestaat, zoals herbruikbare verpakkingen. De invoering van een picknickbelasting, zoals paars doet, is een maat voor niets.”

Daarnaast breken de ecologisten een lans voor hernieuwbare energiebronnen en verwerpen ze resoluut de nucleaire energie. Keytsman: “De bouw van kerncentrales is enorm duur en ze veroorzaken levensgevaarlijk afval, waar toekomstige generaties eeuwenlang mee blijven zitten. Niet voor niets weigert de verzekeringssector deze risico’s te dekken en zijn er sinds 1973 geen nieuwe installaties bij gekomen ( nvdr – behalve in Finland). Dat zegt toch genoeg.”

Het idee van een klimaatminister komt van Groen!. Volgens de milieupartij is zo’n vicepremier een basisvoorwaarde om de CO2-uitstoot in ons land tegen 2050 met 90 % te verminderen. Keytsman: “Dat is mogelijk door te investeren in energiebesparingen en een omslag naar windmolens en zonnepanelen. Ook moet de overheid meer geld in de sanering van vervuilde industriegronden steken.”

SP.A SCORE 3/10

De socialisten zijn voorstanders van een milieutaks. Ze zien er niet alleen een groene hefboom in, maar mikken op een sociaalmaatschappelijke bonus. Bart Martens, voormalig voorzitter van de Bond Beter Leefmilieu en senator voor de SP.A: “Om competitief te blijven en toch ons sociale bestel in stand te houden, zal er een verschuiving nodig zijn van lasten op arbeid naar belastingen op milieuvervuilende activiteiten. Dat moet bovendien gebeuren zonder dat de zwakste groepen in de samenleving nog meer koopkracht verliezen.”

De standvastigheid van de SP.A op het vlak van kernenergie is opmerkelijk. Het opheffen van het moratorium op kernenergie noemt de partij van Johan Vande Lanotte simpelweg onmogelijk. “Er is geen oplossing voor het afvalprobleem, dus we kunnen de toekomstige generatie niet opzadelen met een onverantwoorde erfenis. Trouwens: elke euro die naar het openhouden van kernenergie gaat, kan niet worden geïnvesteerd in andere, schonere energie,” zo luidt de socialistische boodschap.

Een klimaatminister staat ook hoog op de agenda bij de SP.A. Omdat iemand het overzicht moet bewaren, terwijl de hele regering en elke minister in zijn beleidsdomein rekening houdt met klimaatdoelstellingen. “Maar,” zegt Martens, “de klimaatminister moet ook kunnen wegen op het beleid en zou daarom ook lid moeten zijn van het kernkabinet. Een excuustruus om de publieke opinie te sussen hebben we niet nodig.”

Zo’n klimaatcoördinator kan helpen om de inspanningen netjes te verdelen tussen bedrijven en particulieren. “Principieel zien we niet in waarom een bepaalde groep in de maatschappij meer inspanningen zou moeten leveren om ons land de Kyotonormen te laten halen,” zegt Martens. “Iedereen moet extra inspanningen leveren om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. De industrie slaagde er de afgelopen jaren in – ook dankzij financiële stimuli van de overheid – de CO2-uitstoot substantieel te verminderen, maar gezinnen moeten nog meer worden gestimuleerd. We denken bijvoorbeeld aan renteloze leningen voor dubbele beglazing en dakisolatie.”

Ten slotte gaat de SP.A helemaal akkoord met de publieke sanering van vervuilde bedrijfsterreinen om het tekort aan industriegronden op te lossen. Martens: “Het biedt tal van voordelen. Vaak zijn ze gunstig gelegen en hoeft er geen bijkomend landbouw- of natuurgebied te worden opgeofferd. Historische verontreiniging is een hinderpaal voor de reconversie van deze gronden, maar de overheid kan via fiscale stimuli en een transparant wettelijk kader de drempel verlagen.”

NVA SCORE 2/10

Fiscaliteit kan een middel zijn om de verdere verlaging van het energiegebruik te realiseren, vindt de N-VA. Jan Peumans, fractievoorzitter van de N-VA in het Vlaams Parlement: “Een CO2-taks op producten met een te lage energie-efficiëntie kan het prijsverschil tussen zuinige toestellen en minder zuinige toestellen overbruggen. Belasting heffen op vervuiling mag alleen als er een ecologisch alternatief bestaat en het geld integraal ten goede komt aan het milieu.”

Ook onderschrijft de N-VA het principe van de uitstap uit kernenergie. Peumans: “Een sluiting van de bestaande kerncentrales vanaf 2015 is echter niet realistisch. Er zijn nog onvoldoende alternatieven voorhanden. Om de bevoegdheden voor milieu en energie zo efficiënt mogelijk te kunnen uitoefenen, moeten ze bij één minister terechtkomen. Deze vicepremier moet ook verantwoordelijk zijn voor het uitwerken van een klimaatplan op lange termijn.” Het saneren van vervuilde bedrijfsterreinen volstaat niet om aan de vraag te voldoen, vindt Peumans. “De overheid moet werk maken van een systematisch plannings- en uitgiftebeleid van industrieterreinen op basis van het principe van de ijzeren voorraad. Dat wil zeggen dat er een continue voorraad aan bouwrijpe terreinen beschikbaar moet zijn die overeenstemt met de verwachte vraag voor de volgende drie tot vijf jaar.”

Volgens de N-VA mag niemand aan de zijlijn blijven staan om de CO2-uitstoot te verminderen. Peumans: “Zowel particulieren als landbouwers moeten bijkomende inspanningen leveren. De inspanning van het bedrijfsleven is aanzienlijk, maar ook hier moet voortdurend in overleg gekeken worden naar extra mogelijkheden.”

WWW.TRENDS.BE

Uitgebreide antwoorden van de politieke partijen op de klimaatvragen in de enquête.TRENDS OPINIE

‘Energy Saving Companies’ bieden een dubbel dividend.

Eric Pompen M.m.v. Guido Muelenaer en Roeland Byl