De molens malen traag maar zeker

Het Europees sociaal overleg kan deze week uit de impasse gehaald worden. Bovendien wordt vandaag, donderdag, het heikele onderwerp van de werknemersparticipatie in de Europese nv besproken. Veel wordt verwacht van de nieuwe voorzitter van Unice, Georges Jacobs, die ook al deze week werd benoemd.

Toeval of niet? Net nu het sociaal overleg in Europa na een lange impasse weer op gang getrokken wordt, komt gewezen VBO-voorzitter en UCB-baas Georges Jacobs aan het hoofd van de Europese patroonsfederatie Unice. Algemeen wordt verwacht dat Jacobs Unice een meer overleggerichte koers zal doen inslaan en de organisatie afhelpen van haar dwarsliggersimago. Daarvoor zal Jacobs kunnen rekenen op de huidige VBO-voorzitter en Unice-vice-voorzitter Karel Boone en wellicht ook op NCMV-voorzitter Kris Peeters, die ondervoorzitter is van de Europese kmo-koepel UEAPME. De Belgen spelen onder de Europese ondernemers voor een tijdje de eerste viool. Wat kunnen en willen ze doen om het vlot van de sociale dialoog recht te trekken?

Kmo’s en sociaal overleg

Door de patstelling tussen het Europees Vakverbond (EVV) en Unice zag de Europese Commissie zich verplicht zelf werk te maken van gestructureerd sociaal overleg. Dat wordt des te dringender naarmate de Economische en Monetaire Unie ( EMU) een feit wordt. Op 20 mei publiceerde de Commissie een vrij gedetailleerd rapport over hoe ze de Europese sociale dialoog wil bevorderen en aanpassen, inclusief een hele reeks concrete stappen op diverse terreinen. De boodschap is duidelijk: het gestructureerd overleg moet er komen. Twee belangrijke nieuwigheden staan op de agenda: de formele deelname van de kmo’s aan het overleg en de aanzet tot Europees sectoraal overleg.

Kris Peeters gaat er van uit datUEAPME eindelijk bij het sociaal overleg zal worden betrokken. Zijn redenering: De Europese sociale dialoog zal zich nog verder ontwikkelen; als dat gebeurt zonder de kmo’s is dit vanuit democratisch oogpunt niet correct: ze zijn met 5,5 miljoen bedrijven en 22,5 miljoen werknemers. Maar welke rol denkt hij precies te spelen als de erkenning er komt? Peeters: “We weten hoe moeilijk het is om akkoorden te sluiten op Belgisch niveau, op het Europese zal dit nog vijftien keer moeilijker gaan. De thema’s die ons rechtstreeks aanbelangen en waarbij we zeker betrokken willen worden, zijn bijvoorbeeld de atypische arbeidscontracten, deeltijdse arbeid, de tewerkstelling tout court. Voor een thema zoals de vertegenwoordiging van de vakbonden in kmo’s weten we vooraf dat de kansen op een consensus niet erg groot zijn.”

Breekt de vakbond

via Europa dan toch binnen in de kmo? Kris Peeters: “Uit een recente NCMV-enquête bleek dat kmo-bedrijfsleiders geen vakbondshaters zijn. Maar kmo-werkgevers wensen geen vakbondsafgevaardigden in de onderneming omdat de last van de zware bescherming en de syndicale vorming niet te torsen is. De kmo’s gaan er wel mee akkoord dat er een overleg komt met de vakbonden. De hamvraag is nu: hoe organiseren we dat? Er bestaat een precedent. Met de bediendenbond LBC hebben we een akkoord gesloten voor de zelfstandige distributie. Voor de bedienden in die ondernemingen met meer dan twintig werknemers is er een systeem van regionaal overleg opgezet. De afspraak is dat we het systeem gedurende een jaar uittesten.”

Voor bestuurder-directeur-generaal Wilfried Beirnaert van het VBO biedt de deelname aan Europees overleg over zaken die de individuele bedrijven overstijgen geen argumenten om een vakbondsvertegenwoordiging in de kmo te eisen. Ook hij pleit voor andere formules: “In de textielsector, bijvoorbeeld, zijn er subregionale klachtencommissies opgericht, precies om de werknemers in kmo’s de mogelijkheid te bieden hun problemen aan te kaarten. Formele overlegstructuren binnen de muren van de onderneming wegen te zwaar voor de kmo.”

Sectoraal overleg

De grotere klemtoon op sectoraal overleg wekt bij onze gesprekspartners behoedzame reacties op. Kris Peeters is niet ongevoelig voor de pleidooien om dit niveau uit het sociaal overleg te halen, ten voordele van het overleg in de ondernemingen en op interprofessioneel niveau, maar hij vreest dat het sectorale overleg nog geruime tijd noodzakelijk zal zijn om evenwichten tot stand te brengen die rekening houden met de verschillen tussen sectoren, en binnen sectoren, tussen grote en kleine ondernemingen. Peeters: “Ik weet dat dit macro-economisch slechts de tweede beste oplossing is, maar de beste oplossing is voorlopig nog academisch.”

Voor Wilfried Beirnaert zal het interprofessioneel overleg domineren, wat niet uitsluit dat er ook sectoraal overleg kan komen voor specifieke zaken. Maar dat zal zich vooral afspelen in het verlengde van het intersectoraal overleg. Daarmee is weer niet gezegd dat er in sommige sectoren geen behoefte zou bestaan om vormen van informatie- en ervaringsuitwisseling te organiseren. Beirnaert: “Sommige thema’s, zoals loonpolitiek of stakingsrecht, zijn helemaal geen Europese materie. Over andere, zoals sociale zekerheid, kan bij consensus worden beslist. Een derde categorie, zoals arbeidsvoorwaarden, veiligheid en informatie en consultatie, zijn onderworpen aan een gekwalificeerde meerderheid. Ik geloof niet dat er gauw Europees onderhandeld zal worden over de sociale zekerheid, omdat deze veel te nauw verweven is met de nationale begrotingspolitiek en de beschikbare economische middelen. Daarentegen is het zeer goed mogelijk dat men verder gaat met de arbeidsvoorwaarden. Zo zijn er onderhandelingen aan de gang over de contracten van bepaalde duur. Je voelt goed aan dat er een behoefte ontstaat aan een minimumbescherming inzake flexibele arbeidsvormen.”

In ieder geval heeft Unice

de sleutel in handen. Opent zij de deur? Als het van de Belgen afhangt wel. De mislukking van het overleg over de informatie en de consultatie van werknemers heeft twijfels doen rijzen aan de bekwaamheid van de Europese sociale partners om die rol te spelen. Gevolg daarvan zou zijn dat er meer Europees wettenrecht komt. Volgens Beirnaert moet Unice een fundamenteel debat voeren over welk sociaal Europa de werkgevers willen. Er wordt trouwens gewerkt aan een Sociaal Manifest. Maar de interne verdeeldheid blijft groot.

Jos Gavel