De migrantenmiserie

De Europese Unie wordt aan het begin van 2016 geconfronteerd met vier grote dreigingen. De grootste is de migrantencrisis. De Unie moet dringend manieren vinden om dat probleem beter te managen.

De Griekse bail-out, het spierballengerol van Rusland in Syrië en Oekraïne en het Britse referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie zullen de Europese politici in beslag nemen begin 2016. Maar het zwaarste probleem is misschien wel de migrantencrisis. Een korte winterluwte geeft de EU-landen wat ademruimte, de kans om de vele duizenden die er al zijn een onderkomen te geven. Maar in de lente zal de stroom opnieuw op gang komen en met de nieuwe vluchtelingen zullen ook de spanningen weer opduiken, die in 2015 geleid hebben tot grenscontroles in de paspoortvrije Schengenruimte, tot vluchtelingen die van het ene land naar het andere gekegeld worden en tot giftige discussies tussen regeringsleiders.

Europa kan zijn migrantencrisis niet oplossen, maar het kan wel proberen haar te beheersen. De vraag is of het dat op een gecoördineerde manier kan doen. Zo niet, bestaat de kans dat Schengen wankelt en is er gevaar voor een domino-effect wanneer een grens gesloten wordt en naburige landen dat voorbeeld volgen. Dat kan op zijn beurt nieuwe migratieroutes doen ontstaan door landen als Bosnië of Roemenië of over de Adriatische Zee naar Italië. Er is ook gevaar voor overbevolking in Griekenland, het eerste EU-land waar heel wat migranten terechtkomen. Wellicht moeten daar semipermanente opvangcentra worden ingericht.

Oplopende woede

Dat speelt allemaal in de kaart van de antimigratiekrachten in Europa. Frankrijk en Duitsland maken zich klaar voor verkiezingen in 2017. In Frankrijk, dat gelukkig ver van de Balkanroute ligt die de meeste migranten volgen, zet Marine Le Pen niettemin haar opgang voort. Het eurosceptische Alternative für Deutschland hoopt de angsten in het binnenland te kunnen omzetten in politieke steun (en stemmen in de regionale verkiezingen), maar spanningen in de regerende coalitie kunnen kanselier Angela Merkel nog meer schade toebrengen. Steun voor antimigratiepopulisten als Geert Wilders in Nederland en de Volkspartij in Denemarken, rukt regeringen elders naar rechts. Oost-Europese leiders zitten geprangd tussen de Duitse vraag om meer vluchtelingen op te vangen en boze kiezers die vinden dat de migranten een probleem zijn voor anderen.

Landen die al grote aantallen vluchtelingen hebben opgenomen, moeten die nu beginnen te integreren. Duitsland staat voor de grootste uitdaging, maar ook Oostenrijk, Zweden en Nederland worden op de proef gesteld. De nieuwkomers hebben een woning nodig en gezondheidszorg, taalcursussen en een zachte begeleiding naar de arbeidsmarkt. Er moeten ook scholen worden gevonden voor hun kinderen. Omdat ze in eigen land onder druk staan, nemen heel wat regeringen in Europese onderhandelingen een hardere positie in over zaken als grenscontrole en het terugsturen van uitgeprocedeerde asielzoekers.

Alternatief voor het spreidingsplan

Er komt ook wat lapwerk uit Brussel. De Europese Commissie zal een herziening voorstellen van de Dublinverordening, die doorgaans enkel bij overtredingen ingeroepen wordt. Ze bepaalt dat asielzoekers hun aanvraag moeten doen in het eerste EU-land dat ze bereiken. De Commissie zal proberen de patrouilles langs de grenzen op te voeren. Er wordt heel wat energie gestoken in het over Europa verspreiden van asielzoekers die aankomen in Griekenland en Italië. De meeste regeringen hebben zich in 2015 verbonden tot het naleven van een spreidingsplan. Maar de moeilijkheid om kandidaten voor hervestiging te vinden, kan ertoe leiden dat het plan vervangen wordt door een alternatief.

Een van de alternatieven kan erin bestaan een grotere inspanning te leveren voor de rechtstreekse hervestiging van vluchtelingen vanuit landen als Turkije, Jordanië en Libanon, met de hulp van de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. In de lente zal de Commissie de EU-regeringen vragen veel meer vluchtelingen op te nemen. Anderen dringen er bij rijke landen elders, zoals de Verenigde Staten en de Arabische Golfstaten, op aan meer te doen. Alvast een idee is de organisatie van een internationale conferentie om regeringen op te roepen vluchtelingen te verwelkomen en meer dan een miljoen van hen te helpen.

Dat wordt een moeilijke zaak voor landen die het al moeilijk hebben om nieuwkomers te integreren, maar grote aantallen vluchtelingen op een geordende wijze Europa binnenlaten, is misschien de enige manier om de wanordelijke toevloed te beheersen en te voorkomen dat de politieke discussies uit de hand lopen.

De auteur is Charlemagne-columnist van The Economist.

Tom Nuttall

Europa kan zijn migrantencrisis niet oplossen, maar het kan wel proberen haar te beheersen.