De Limburgse ondernemer met het stevigste netwerk in Vlaanderen

Vastgoedondernemer Paul Kumpen bezet ettelijke sleutelposities in politiek-economische netwerken. Ooit was het anders. De piepjonge Kumpen vocht zich een weg via politieke en zakelijke connecties. Hij bouwde Voka Limburg uit tot een stevige pijler tegenover het voor sommigen al te katholieke VKW. Een portret van “de Limburgse ondernemer met het stevigste netwerk in Vlaanderen,” dixit Steve Stevaert.

De Limburgse vastgoedondernemer Paul Kumpen zaagt aan de poten van het provinciale establishment. Als gedelegeerd bestuurder van het vastgoedbedrijf Kumpen zijn relaties onontbeerlijk voor zaken. Kumpen schakelt ze ook in voor maatschappelijke projecten. Op amper vijftien jaar bouwde hij de nietige kamer van koophandel uit tot een mogelijke concurrent van het oppermachtige VKW Limburg. Hij was de smeerolie van de fusie van de kamers met het VEV tot Voka (2003). Hoe kon hij het tij keren? Trends ontleedt het netwerk van een – volgens SP.A-voorzitter Steve Stevaert – “niet onbelangrijke Limburgse ondernemer qua economisch gewicht, en zeker degene met het stevigste netwerk in Vlaanderen.”

Een ‘valse trage’

Vrijdag 28 januari 2005 vond de hoogmis van ondernemend Limburg plaats: de nieuwjaarsreceptie van VKW Limburg. In De Barrier (Houthalen) troept een gezelschap rond Paul Kumpen, wiens modieuze das en vlijmscherp zwart streepjespak met fluwelen kraag schril afsteken tegen de grijsheid van de doorsnee mannelijke aanwezige (een observatie: de aanwezige dames scoren modieus beter dan de rest van Vlaanderen). Handenschuddend baant de elegante verschijning zich een weg door het publiek. Het lijkt wel zijn receptie, hoewel hij vice-voorzitter is van Voka-Kamer van Koophandel Limburg, die andere zakelijke dienstverlener.

De lichtvoetigheid waarmee Paul Kumpen zich vertoont, is schijn. Ernest Bujok (Concentra Media), die de ins en outs kent van de lokale financieel-politieke verhoudingen, bestempelt Kumpen als “een valse trage”: “Mensen geloven hem in hun zak te hebben, maar beseffen niet dat hij hun eigen zakken ondertussen heeft leeggemaakt.”

Paul geeft zijn directie advies over de algemene strategie van Kumpen (een NV met 60 miljoen euro omzet), terwijl zijn neef Jan Kumpen verantwoordelijk is voor de commerciële aspecten. Hun familie stamt van keuterboeren, die grond pachtten van de kasteelheer en later in de veehandel terechtkwamen. Constant en Emiel Kumpen (de vaders van Paul en Jan), startten in 1945 met wegenbouw en de handel in bouwmaterialen, in het kader van het naoorlogse herstel van de infrastructuur. Hun eerste vrachtwagens kochten ze uit de stock van het Amerikaanse leger. Kumpen breidde uit naar nutsvoorzieningen, burgerlijke en industriële werken. In 1957 werd de buizenfabriek Keramo opgestart.

Een dag nadat de jonge econoom (Ruca) met een managementdiploma (Vlerick) Paul Kumpen zijn eerste stappen in het bedrijf zette, stierf zijn vader. Daar stond hij, september 1973, een 24-jarige neofiet, die moest afzien van een mogelijke carrière als profrenner (dat jaar werd hij nog Belgisch universitair kampioen op de piste).

Volgens zijn vriend Edgard Aerden hield Paul Kumpen aan de vroege dood van zijn vader een obsessie voor zijn lichaamsconditie over. “Literatuur of kunst is absoluut niet aan hem besteed,” weet de verzekeringsmakelaar. “Fietsen is zowat zijn enige hobby.” Kumpen, die bekeerd werd tot cyclist door Ruca-commilito Danny Van de Zande (Brasschaat), laat zich fysiek controleren door sportdokter André Debruyn. Hij rijdt 7000 kilometer per jaar, dikwijls met René Martens, gewezen profrenner en een van zijn 274 werknemers. “De jonge leeftijd waarop mijn vader stierf aan hartproblemen, hebben er inderdaad toe geleid dat ik mijn fysieke conditie niet uit het oog verlies en een sober leven leid,” bevestigt hij.

Start van nul

“Ik werd in 1973 naar boven gekatapulteerd,” zo herinnert Paul Kumpen zich. “Met nul ervaring had dat tot een catastrofe kunnen leiden. Zonder de hulp van mijn vaders medewerkers was dat waarschijnlijk ook gebeurd. Jean Raets, technisch directeur van de wegenbouw, was als een tweede vader voor mij.”

In het wereldje van de openbare werken zijn relaties goud waard. Maar de leefwereld van Paul Kumpen, opgegroeid onder de vleugels van een beschermende moeder, was beperkt tot wielrenners en enkele jeugdvrienden, zoals Edgard Aerden (nu verzekeringsmakelaar), Luc Boelen (kolonel op rust) en Hugo Leroi (gewezen topman van Carglass, vandaag Rent4cars). Kumpen viel in een zwart gat. “Andere bouwondernemers bekeken me scheef, de omhooggevallen zoon van een gerespecteerde zakenman. Ook in de wereld van het beleid was ik niet thuis. Ik had er maar één relatie: Valère Vautmans.”

Het was een relatie die wel kon tellen. Als ingenieur bij openbare werken leidde Vautmans zowat de aanleg van de eerste autosnelwegen in Limburg. De liberale cabinetard en latere senator introduceerde de jonge Kumpen in de nationale politiek. Hij bracht hem ook in contact met ondernemers als de familie Theyskens (kranenbedrijf Arcomet en vandaag sponsor van Lierse), Ward Cuyvers (Echo, welfselbouw) en vooral Jef Machiels (Group Machiels, grind, afvalverwerking). Die laatste werd een van Kumpens beste vrienden.

Fiscaalvriendelijk op vakantie

Vautmans was ooit sterk actief in de Club Opleiding Bedrijfsleiders (COB). Mieke Offeciers (ex-VEV, ex-CVP), Willy Claes (SP.A), Leo Govaerts (ex-VLD) en andere prominenten gaven in het Oostenrijkse skigebied Ischgl bedrijfsgerichte wintercursussen. Tot de vaste kern behoren of behoorden Edgard Aerden, Marc Binnemans (drukkerij Antilope), Erik Monard (advocaat bij Monard D’Hulst), Alex Michiels (vastgoed), Felix Boulez (Betonac), Johann Leten (Voka-directeur), Boudewijn Jansegers (een vriend en studiegenoot van Ruca, actief met sanitaire installaties) en een andere goede vriend Dieter Bohrmann (gedelegeerd bestuurder van Eurogri en actief in de wijnsector). Minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael (VLD) keerde in 2004 in het gips terug na een COB-uitje en werd enkele weken geleden opnieuw in hun gezelschap gesignaleerd.

Een lid noemt COB schalks de Cost Ontduiking Belastingen, een fiscaal aantrekkelijke combinatie van zaken, netwerken en vertier. Kumpen maakt zich sterk dat hij elke euro van deze activiteiten privé betaalt: “Toen ik ooit voorzitter was, heb ik de leden dringend de raad gegeven voorzichtig te zijn op fiscaal vlak.”

Intellectueel herbronnen met Paul Buysse

Paul Kumpen herbront zich intellectueel ook bij NEA, het Nieuw Economisch Appel rond Bekaert-voorzitter Paul Buysse. Kumpen: “Het fascineert me om in besloten kring mensen als monseigneur Paul Van den Berghe of Louis Davids van het Belgisch-Israëlitisch Weekblad aan het woord te horen. De club is strikt neutraal. Zo is iemand als Gerolf Annemans in dat gezelschap heel wat ernstiger en gematigder dan op televisie.”

Kumpen deelde het NEA-lidmaatschap in de loop der jaren met Luc Meurrens (gewezen voorzitter van de Antwerpse Kamer van Koophandel en topman AviaPartner), collega-bouwondernemer Eric Verbeeck, Leon Leenders (top federale politie), Jacques Claeys (Solvay Antwerpen) en Hugo Ceusters (Immobiliën Ceusters).

Kumpen heeft alvast gemeen met Paul Buysse dat hij op goede voet staat met het hof. Toen prins Filip op uitnodiging van het VEV een bezoek aan Limburg bracht, speelde Kumpen gastheer. De prins liet zich in Kumpens Kasteel van Runkst briefen over de economische toestand door enkele ondernemers, zoals Kumpen zelf, Hugo Leroi, Jef Machiels en Jos Broekmans.

Blauw bloed in de autosport

Kumpen treft Paul Buysse ook in de raad van bestuur van de invloedrijke Royal Autombobile Club of Belgium (RACB). Kumpen werd met zijn Franstalige collega Yves Bacquelaine aangetrokken als voorzitter van de nationale sportcommissie. De opdracht: de federatie opkuisen. “De administratie was een zootje en de structuur was slecht bemand, maar dat gaat al beter,” getuigt hij.

Ooit was de RACB de uniek Franstalige trefplaats van blauw bloed. Onder impuls van de vroegere voorzitter, wijlen John Goossens (Belgacom) en zijn opvolger François Cornélis (TotalFinaElf), gingen de deuren open voor de Vlamingen. Naast Buysse treft Paul Kumpen in de raad van bestuur zakenlui als Herman De Bode (McKinsey), Claude Desseille (Winterthur Europe), Jean-Albert Moorkens (Febiac) en Rik De Nolf (RMG, uitgever van onder meer Trends). Ook gewezen VKW-voorzitter Hugo Leroi zetelt in de raad van bestuur van de federatie. Leroi is voorzitter van het bestuur van het circuit van Terlamen. Hij verdedigt vooral de belangen van Zolder, terwijl medebestuurslid Kumpen er een verzoenende rol speelt en de relaties met bolideminnende Franstaligen onderhoudt.

In het bestuur van Zolder zetelen de fixers van politiek Limburg, zoals de onvermijdelijke Valère Vautmans (VLD), Leo Delcroix (CD&V) en tot voor enkele weken ook Ernest Bujok (SP.A). Men treft er ook advocaat Marc Geyskens (de vennoot van Jo Vandeurzen), Dirk Houben (reclamebureau Impuls) en Tony Beerten, de burgemeester van Zolder.

Kumpen beklom als racerenner ooit zelf de podia. Hij is met vastgoedondernemer Ghislain Lenaers mede-eigenaar van het team GLPK Racing. De stal rijdt al zes jaar met een Chrysler Viper (kostprijs 300.000 euro), maar onderhandelt nu met de producent van Corvette. Zoon Anthony (marketingverantwoordelijke van Kumpens fietsenfabriek Ridley) rijdt onder andere voor GLPK Racing, dat meermaals kampioen van België werd in het Belcar-kampioenschap. Paul Kumpen: “We proberen kostendekkend te zijn, maar dat is moeilijk. Neen, mijn bouwonderneming steekt – op het afhuren van een kleine tafel tijdens de 24 Uren van Zolder na – geen geld in de autosport.”

Samen met Paul en Robert Kumpen bezit Lenaers – een van de machtigste zakenlui van Limburg – ook een privé-vliegtuig (Embraer 120). Dat staat echter sinds enkele weken te koop wegens “totaal onderbenut”. Kumpen gebruikte het vliegtuig wel eens voor een trip naar zijn villa in het Zuid-Franse Ramatuelle. Zijn huis in het Oostenrijkse Sankt-Anton krijgt eenmaal per jaar een bezoek.

Fusie of overname in spe?

De voorbije jaren had Kumpen weinig tijd om veel naar zijn buitenverblijven te trekken. Kumpen NV werd groot in de jaren tachtig met infrastructuurwerken in Limburg, Wallonië en Brussel (de Ring), maar concentreerde zich het voorbije decennium op gebouwen (goed voor 70 % van de omzet). Dat gebeurde vooral onder impuls van Jan Kumpen, die burgerlijk ingenieur en architect is. Het bedrijf bouwde onder meer de kantoren van SD Worx in Antwerpen en de Botanic Building in Sint-Joost-ten-Node. Kumpen NV stond in opdracht van de stad Hasselt in voor de fel door Steve Stevaert verdedigde Twee Torenwijk (promotor: GL Groep van Ghislain Lenaers). Paul Kumpen: “De diversificatie was noodzakelijk omdat de infrastructuurwerken in Vlaanderen – dus ook de marges – dramatisch daalden. We moesten vechten voor elke opdracht.”

Kumpen NV werd in mei 2002 voor de helft gekocht door wegenbouwer Aswebo uit Drongen, dat zo zijn burgerlijke tak wilde versterken. Beide partners hebben het kapitaal van Kumpen verhoogd tot ongeveer 7 miljoen euro. De operationele activiteiten zijn gescheiden, maar er is een centrale boekhouding, administratie en personeelsdienst. Aswebo-topman Marcel Kyndt moeit zich niet met de dagelijkse leiding, die in handen is van algemeen directeur Johan Ceysens.

Luidt de Aswebo-constructie het begin in van de geleidelijke verkoop of is er een opvolgingsscenario gepland? “We houden de kinderen doelbewust uit het bedrijf,” ontkent Paul Kumpen. “Ze zijn enkel welkom als het directiecomité hen selecteert voor een functie. De managers houden hun stoel niet warm tot mijn kinderen klaargestoomd zijn. Anders kan je mensen niet motiveren. Ze moeten geen schrik hebben van de tweede generatie en dat kweekt vertrouwen. Het is dus mogelijk, maar niet noodzakelijk dat er iemand klaarstaat als ik met pensioen ga.”

De familieholding K Construct (Jan, Robert, Paul) participeert naast Kumpen NV ook voor 60 % in K Boringen (de rest is van Jan en Paul Kumpen). Die specialist in hoogtechnologische microtunneling haalde 7,9 miljoen euro omzet in 2003, meer dan de helft in Duitsland, Luxemburg, Spanje en de rest van Europa. “K Boringen is een reizend circus dat overal zijn tenten kan opslaan. Overzee geven ze alleen assistentie.”

Avonturen in Libië

De expliciete afwijzing voor niet-Europese projecten stoelt op een pijnlijke ervaring. In 1978 deed Kumpen NV een investering om wegen te bouwen in Libië. Hoewel Kumpen slechts voor 6 % deelnam aan de operatie, was het wel voor 100 % aansprakelijk voor de kredieten. En toen gingen de andere partners failliet. Uiteindelijk leidde dit voor Kumpen NV tot een concordaat met boedelafstand. De familie kocht tijdens een openbare procedure de activa terug en twee jaar later bracht Paul Kumpen het bedrijf terug op de sporen. Verschillende processen (een medevennoot werd veroordeeld wegens fraude) en acht jaar later kwam hij ongehavend uit de strijd.

Kumpen: “Neem me niet kwalijk dat ik niet zo graag over die periode praat. Ondernemers communiceren nu eenmaal liever over hun successen. Niet alles wat ik aanraak, verandert in goud. Achteraf gezien was ik naïef, de solidariteit kostte me 60 miljoen in plaats van 3,6 miljoen frank (6 %).”

Waar Paul Kumpen wel graag – en zeer uitgebreid – over praat, is een ontegensprekelijk succes: zijn bedrijf Race Productions, de producent van Ridley-fietsen. Het Looise bedrijf werd opgestart door selfmademan Jochim Aerts, en had op het moment dat Kumpen 50 % nam (2000) een omzet van een 1,5 miljoen euro. Vandaag haalt het 7,6 miljoen euro omzet. De fietsen worden onder meer ingezet door de profploeg Davitamon-Lotto (met onder meer flandrien Peter Van Petegem).

Een ander (financieel) succes was Keramo. Terwijl neef Jan en nicht An Kumpen hun aandeel in 1990 hadden verkocht aan de Oostenrijkse groep Wienerberger, bleef de andere familietak verknocht aan het bedrijf. Er volgden 20 miljoen euro investeringen en de uitbreiding naar Oost-Duitsland en Maleisië. In 1995 droegen Paul en Robert Kumpen hun aandelen met een aanzienlijke meerwaarde over aan de Oostenrijkse groep. “Wienerberger wilde per se alles kopen en dus was het gewoon een kwestie van prijszetting,” klinkt het. “In die tussenperiode werd Keramo een totaal ander bedrijf. We kregen inderdaad een substantieel hogere som dan de vroegere aandeelhouders.”

Paul Kumpen liet zich bij die operaties informeel adviseren door Remi Vermeiren, die hij had leren kennen op de al genoemde COB. Later kwam Kumpen de toenmalige KBC-topman ook tegen in de organen van het Vlaams Economisch Verbond.

VEV-militant

Jan Kumpen is actief in het VKW, maar Paul Kumpen werd VEV-militant in de tweede helft van de jaren tachtig. De toenmalige voorzitter Walter Vanden Avenne vroeg hem de organisatie in Limburg te positioneren. “Ik twijfelde geen moment en een half jaar later zat ik in de raad van bestuur.”

Een vertegenwoordiger van VKW Limburg: “Lange tijd betekende het VEV weinig in Limburg en trok het vooral oude krokodillen aan. Tot Paul Kumpen er zich mee ging bemoeien. Hij bracht een geslaagde turnaround teweeg.” Tegelijkertijd werd Kumpen actief in de kamer van koophandel, toen het zwakke broertje naast de bolwerken VKW Limburg (grote bedrijven) en Unizo (vooral kleine ondernemingen). Kumpen: “Tot mijn scha en schande liepen de conflicten tussen de kamer en het VEV ooit hoog op. We staken meer tijd in de strijd tegen elkaar dan in de gemeenschappelijke strijd voor de belangenverdediging.”

Kumpen, ook voorzitter van de Vereniging van Belgische Aannemers, was de smeerolie van de fusie tussen het VEV en de kamers. “Zijn netwerk was van tel om de partijen in moeilijke tijden terug aan tafel te brengen,” klinkt het op de Brouwersvliet, hoofdzetel van Voka. “Hij was niet de architect, wel een van de aannemers van de fusie tot Voka.” De kamers spraken vooral met toenmalig VEV-ondervoorzitter Luc De Bruyckere (Ter Beke, en net als Kumpen een Vlerick-alumnus). “Het duurde lang om iedereen op één lijn te krijgen,” aldus Kumpen. “Maar ik ben trots dat het gelukt is.”

Kumpen combineert het vice-voorzitterschap van Voka Centraal met dat van Voka Limburg, gepresideerd door Jos Broekmans (Nito). Andere bestuursleden zijn onder meer Daniël De Preter (Fortis Bank), Johan Thys (Fremach), Dieter Bohrman, Maurice Caubergs (Limasco), Robert Ceuppens (Concentra) en Jean-Paul Teyssen (Carglass).

De machtigste lobby van Limburg

Kumpen zetelt voor Voka in de Dienst voor de Scheepvaart, waar hij sinds 1998 voorzitter is. De Dienst, waar Valère Vautmans (vandaag voorzitter van Zeekanaal en Watergebonden Grondbeheer Vlaanderen) lang de plak zwaaide, beheert de activiteiten rond onder meer het Albertkanaal. De in de rest van Vlaanderen weinig bekende organisatie is volgens een bron “een van de machtigste lobby’s van Limburg.” De Dienst beheert ook het onroerend goed, dat aan de waterwegen ligt. “De verkoop en verhuur van de gronden is een erg strategische functie,” weet deze insider. “Grond is heilig in Limburg. En industriegrond aan het kanaal is het summum van heiligheid”.

In de raad van bestuur van de Dienst voor de Scheepvaart zetelen onder meer Ingrid Lieten (De Lijn), Dieter Bohrmann, Jacques Ruiters (SCR Sibelco), Jean Vandeputte (hoofdingenieur-directeur stad Hasselt), Eddy Bruyninckx (Autonoom Havenbedrijf Antwerpen), Guido Hermans (Group Machiels) en Erik Portugaels (adjunct-administrateur-generaal). Volgens een insider: “Een amalgaam van ambtenaren, politici en ondernemers die de koek verdelen. Strijk dat clubje niet tegen de haren, want je krijgt als ondernemer niets gedaan in Limburg.”

Kumpen zelf bestempelt dit als onzin: “De Dienst is ondertussen een NV en handelt bedrijfseconomisch. Elke huurder van de watergebonden terreinen betaalt de vergelijkbare huurprijs met gronden in de buurt en is verplicht een bepaald tonnage vervoer over het water te genereren. De Dienst stimuleert zo het vervoer van 40 miljoen ton goederen per jaar – meer dan Zeebrugge – en haalt jaarlijks 300.000 containers van de weg. Dat is een goed werkende vorm van publiek-private samenwerking. Het is de meest degelijke raad van bestuur die ik ooit heb voorgezeten. Mensen met een zeer uiteenlopende expertise kunnen hun gezag laten gelden. Erik Portugaels heeft lobbyingcapaciteiten naar alle instanties en kabinetten om de zaken vlot te laten verlopen. Als je een netwerk nodig hebt, kan je inderdaad bij hem terecht.”

VKW in het defensief?

Sinds de fusie van VEV en de kamers in 2003 lopen de spanningen in Limburg hoog op. Of het nu gaat over de invulling van de mandaten van het Limburgs Universitair Centrum, de samenwerking voor de creatie van een zakenclub of simpelweg het organiseren van een enquête, steeds vinden de verantwoordelijken van Voka Limburg en VKW wel een reden om over en weer verwijten te sturen.

Ernest Bujok stelt dat dit geen probleem is tussen VKW-voorzitter Lode Essers en Jos Broekmans/Paul Kumpen, wel een knikkerspel tussen hun directeurs Jos Stalmans en Johann Leten. “Wie heeft de grootste, de meeste en de mooiste knikkers? Dát is hun aanpak. Veel ondernemers hebben het gevoel dat ze tegen zichzelf vechten. Bedrijven zijn vaak lid van beide. Dus gaat een zakenman al eens naar Stalmans om iets te regelen en naar Leten om eens een avond gezellig te stappen. Een Limburgs compromis.”

VKW Limburg beklemtoont dat Voka zich vooral blijft richten op kleine bedrijven. “De CEO’s van de 500 grootste ondernemingen in Limburg doen liever een beroep op het VKW. Al bij al is het gewicht van Voka Limburg niet zo groot als ze zelf wil voorstellen.” Paul Kumpen wijst erop dat zijn leden goed zijn voor twee derde van de toegevoegde waarde in Limburg. Hij sust: “Het VKW ziet Voka zich vanuit een underdogpositie naar boven werken. Men tracht ons te denigreren. Spijtig. Onze leden, zoals Ford, Concentra, Vasco en Nito, zijn toch geen kleine bedrijven.”

Roger Kumpen, de broer van Paul, werd ooit als mogelijke VKW-voorzitter aan de kant geschoven omdat hij volgens geruchten een vrijmetselaar zou zijn, zo schrijft auteur Ivo Vandekerckhove en huidig hoofdredacteur van Het Belang van Limburg in De miljarden van KS (Coda). Enkele katholieke kopstukken zien ook vandaag een heus complot van de loge in het streven via Voka VKW onderuit te halen. “Een vreemd verhaal,” ontkent Kumpen. “Het klopt dat we het imago hebben veel vrienden te koesteren bij SP.A en VLD, maar in de rest van Vlaanderen wordt het VEV dan weer beschouwd als pilaar van de christelijke zuil. Erg consistent zijn die aantijgingen niet. Wij zijn politiek neutraal. Voor alle duidelijkheid: ik ben geen lid van die organisatie. De opmerking is trouwens impertinent. Nooit zal mijn innerlijke overtuiging een rol spelen in de opbouw van mijn relaties.”

Leo Delcroix (op zijn zachtst gezegd geen vrijmetselaar) kent de geruchten, maar bevestigt: “Ondernemers ergeren zich aan de moeilijkheden tussen VKW en Voka. Dat schaadt de Limburgse economie. Paul Kumpen is rechtuit, en dat kan iedereen appreciëren. Hij heeft geen verborgen agenda’s.” Paul Kumpen wil de verzoener zijn. “Mijn droom is ook in Limburg de toenadering tussen de werkgeversorganisaties te realiseren.”

Hans Brockmans

“Lange tijd betekende het VEV weinig in Limburg en trok het vooral oude krokodillen aan. Tot Paul Kumpen er zich mee ging bemoeien.” “Mensen geloven hem in hun zak te hebben, maar beseffen niet dat hij hun eigen zakken ondertussen heeft leeggemaakt.” (Ernest Bujok)”Paul Kumpen heeft geen verborgen agenda’s.” (Leo Delcroix)