In 2006 werden in de Krim in Oekraïne veertien lijken teruggevonden van Russische soldaten. Ze waren gesneuveld in 1854, tijdens de eerste grote veldslag van de Krimoorlog. De soldaten werden met militaire eer herbegraven en er zijn plannen om op het terrein een kapel te bouwen.
De Krimoorlog is in veel landen uit het collectieve geheugen verdwenen, maar niet in Rusland, waar die oorlog de herinnering oproept aan een verdwenen imperium. Het conflict waarbij de Russen tegenover de Turken, Britten en Fransen stonden, is nog altijd actueel, zo stelt de historicus Orlando Figes in het net verschenen boek Crimea. The last Crusade.
De Krimoorlog is meer dan 150 jaar geleden, maar de gevolgen zijn tot vandaag merkbaar. De redenen waarom de grootmachten de wapens opnamen, veroorzaken nog altijd spanningen in de Kaukasus en Irak. Ook het geopolitieke belang van Iran is nog altijd immens.
De Krimoorlog – “het belangrijkste conflict van de negentiende eeuw” – begon naar aanleiding van een geschil tussen het Osmaanse Rijk en Rusland over het beschermheerschap van een aantal heilige plaatsen in Palestina, vandaar ‘de laatste kruistocht’. Maar al snel groeide de oorlog uit een tot conflict met belangrijke geo-economische belangen. Rusland hoopte via een snelle overwinning op het Osmaanse Rijk Constantinopel in handen te krijgen en zijn invloed uit te breiden naar de Middellandse Zee en het Midden-Oosten. Die kans was reëel, want het Osmaanse Rijk bevond zich halfweg de negentiende eeuw aan de rand van de afgrond.
Voor Groot-Brittannië en Frankrijk was het in hun eigen belang om de kant van de Osmanen te kiezen. Het Osmaanse Rijk was de belangrijkste handelspartner van Frankrijk. Bovendien waren er in Parijs plannen om het Suezkanaal te graven. Een ineengestort Osmaans Rijk zou die plannen in gevaar brengen. Ook de Britten waren bevreesd voor een uitbreiding van de Russische invloed naar het zuiden. De Russische controle over de Zwarte Zee, de volledige Kaukasus en op termijn delen van Irak zou druk zetten op het naburige Perzië en de uitbouw van het Britse rijk rond India bedreigen.
Onder andere dankzij historische veldslagen zoals de geslaagde belegering van Sebastopol, waar de Russische Zwarte Zee-vloot gevestigd was, wisten de Britten en de Fransen de Russische expansiedrift in te dijken. Rusland zou deze klap pas 100 jaar later te boven komen.
Na de Tweede Wereldoorlog werd Rusland (dan als Sovjet-Unie) weer een cruciale speler in de regio. De herinnering aan de Krimoorlog voedt tot vandaag het wantrouwen tegenover de westerse grootmachten. De controle over het transport van de grondstoffen in de regio van de Zwarte Zee en de Kaukasus is voor Rusland weer van levensbelang.
En net als tijdens de Krimoorlog staat Europa hier tegenover Rusland. De Europese Unie wil op alle mogelijke manieren vermijden dat aardgas vanuit de Kaukasus via Russisch grondgebied naar de EU wordt getransporteerd. Meer bepaald de Nabucco-pijpleiding moet op termijn Europa via Turkije van Kaukasisch aardgas voorzien.
Orlando Figes, Crimea. The last Crusade, 2010, Allen lane, 575 blz., 35 euro
alain mouton
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier