De kroon, het geld en de macht

De jongste weken kwam het koninklijk Hof om de haverklap in het nieuws, met de geboorte van een kroonprinses, maar vaker met zware aantijgingen. In ‘Koning en onderkoning’ peilen Gui Polspoel en Pol Van Den Driessche naar de macht van de koning én diens kabinetschef.

In de vice-eerste minister herkent u allicht Willy Claes (SP.A), maar van de meer dan drie dozijn informanten (vooral toppolitici) heeft niemand toelating gegeven zijn naam te vermelden. Die terughoudendheid draagt alweer bij tot de geheimzinnige sfeer die nog altijd rond de politieke impact van het Hof hangt. Het is bizar dat zelfs de grootste politieke critici van de monarchie hun lippen stijf op elkaar houden, eens ze in aanraking komen met het Hof. Juist door een gebrek aan openheid ontstaan allerhande geruchten over intriges, die ook in dit boek lang niet altijd hard gemaakt, maar evenmin zonder meer opzijgeschoven kunnen worden. Wat te denken, bijvoorbeeld, van premier Guy Verhofstadt (VLD), die in het voorjaar van 2001 het vliegtuig van de koning even aan de grond liet houden om Albert II eerst de Lambermont-besluiten te laten tekenen? Wilde de koning halsoverkop weg in een poging om de staatshervorming te vertragen?

“In de omgeving van de paarsgroene regeringstop wordt Van Ypersele als de bedenker van dat vertragingsmanoeuvre aangewezen. Rekende hij op een soort verrottingsstrategie?” vragen Polspoel en Van Den Driessche zich af. Vreemd genoeg heeft het paleis nooit zure oprispingen wanneer Belgische bevoegdheden overgeheveld worden naar het Europese niveau. “Maar van pleidooien voor Vlaamse verankering kregen ze wel kippenvel,” aldus een anonieme “belangrijke investeerder”.

Voor de weinige echt grote ondernemingen in dit land heeft het koningshuis altijd al een boontje gehad. Volgens diverse getuigen ziet ook Albert II de Belgische concerns als vlaggenschepen die de uitstraling, de macht en het prestige van het koninkrijk gestalte geven. De volgende vraag echoot wel eens na op het paleis: “Waarom is hier geen Royal Dutch, geen Koninklijke Shell zoals in Nederland?” Vooral tussen de top van de haute finance en het paleis zouden er rechtstreekse lijnen lopen.

Dat bleek sterk bij de fusie van Fortis en de Generale Bank, waarbij de koning zelf belde naar verscheidene betrokkenen met de boodschap de Generale niet in handen te spelen van het Nederlandse ABN-Amro. De zakelijke logica kreeg geen kans. Ook Sabena heeft het Hof altijd al gekoesterd. Op het kabinet van minister Rik Daems (VLD) zwaait allicht niet toevallig prins Charles-Louis d’Arenberg de scepter. In huidige regeringskringen zou de koninklijke bemoeienis met dit inmiddels miserabele dossier al voor heel wat irritatie gezorgd hebben. Iemand liet zich ontvallen dat de koning dan maar zijn eigen fortuin moest aanspreken als hij de luchtvaartmaatschappij zo graag wil behouden.

Over de omvang van dat vermogen is sinds de publicatie van dit boek ophef gerezen. In een vluchtig panorama met een sporadische focus op schandalen en schandaaltjes overlopen de auteurs het financiële wel en wee van de koninklijke familie, van bij het begin van België tot vandaag. Uiteindelijk ramen ze het fortuin van Albert II op 8 miljard frank, waarbij ze zich baseren op graafwerk van The Sunday Times. Boudewijn zou zelfs een erfenis van 12 miljard frank nagelaten hebben, een bevestiging van onderzoek door het weekblad Knack. Boudewijn zou zelfs geprofiteerd hebben van voorkennis en zijn fortuin omgezet hebben in dollar, net voor de frank devalueerde in 1982. Zelden heeft het paleis zo snel iets ontkend als deze beweringen. Uit de reactie mag afgeleid worden dat Albert II slechts een kleine 12,5 miljoen euro (500 miljoen frank) bezit. Zelfs koningin Fabiola repte zich om de cijfers en de dollaraffaire te ontkennen.

Uiteraard mocht ook de bemoeienis met Congo niet ontbreken. Naast alweer een historisch overzicht, onthouden we de mogelijkheid dat koning Boudewijn op de hoogte geweest kán zijn van moordplannen op Lumumba. Zijn toenmalige kabinetschef ontving alvast een brief waarin zo’n plan besproken werd. Of die kabinetschef (nog) méér invloed had dan de huidige, is niet duidelijk. Uiteindelijk staat ook de echte impact van de adellijke, katholieke Van Ypersele niet vast, al wordt hij geportretteerd als een schrandere politieke souffleur, als een onderkoning.

Luc De Decker

Gui Polspoel & Pol Van Den Driessche, Koning en onderkoning. Van Halewyck, 279 blz., 798 fr.

Volgens speurwerk van The Sunday Times bezit koning Albert II een fortuin van 8 miljard frank. Het Hof houdt het op zo’n 500 miljoen frank.