De kinderen van de rekening

Een recent berichtje in de rand van het nieuws: tijdens het afgelopen paasweekeinde werden in Antwerpen de banden van een 250-tal terreinwagens plat gezet. De actievoerders luisterden naar de naam ‘De Volgende Generatie’ en lieten briefjes achter waarop ze hun actie rechtvaardigden vanuit milieuoverwegingen.

Het feit dat de activisten al op zoek moeten gaan naar een kleine niche van energievreters illustreert allicht dat het met de milieu-impact van de gemiddelde auto de goede richting uitgaat. Ondanks een gigantische toename van het gewicht zijn auto’s vandaag energiezuiniger dan twee tot drie decennia geleden. Een gemiddelde nieuwe wagen stoot vandaag al rijdend zelfs minder schadelijke stoffen uit dan er in de jaren zeventig aan vergif uit een stilstaande wagen lekte. Zonder de nog bestaande milieuproblemen te minimaliseren: zowel met het milieubewustzijn als met het creatieve vermogen van de mens oplossingen te bedenken, lijkt het op milieuvlak voor de volgende generatie wel de goede richting uit te gaan.

Er is een andere problematiek die de volgende generatie veel meer bedreigt: de hoge overheidsschuld en de onvoorbereide vergrijzing. Soms wordt gezegd dat de generatie na de babyboomers de eerste zal zijn die het minder goed zal hebben dan haar ouders. Toen de babyboomers in de jaren zeventig en tachtig op de arbeidsmarkt kwamen, konden ze genieten van sterke economische groei en door de hoge inflatie konden ze vaak vastgoed kopen tegen negatieve reële rentes. De combinatie van hoge inflatie en automatische loonindexering deed bovendien de reële last van hun schulden snel wegsmelten. De oliecrisis werd afgekocht met een snelle opbouw van het overheidsapparaat en bijhorende overheidsschuld waarvan we vandaag nog altijd de gevolgen dragen. Het maatschappelijk peperdure brugpensioen is een uitvinding van de babyboomers die de rekening met de glimlach doorschuiven naar hun kinderen en kleinkinderen. Uit cijfers van denktank Itinera en de ECB blijkt dat wie voor 1970 werd geboren tijdens zijn leven gemiddeld meer van de overheid zal krijgen dan hij er ooit aan heeft afgedragen. Wie in 2000 is geboren, heeft minder geluk en zal gemiddeld 60.000 euro meer moeten betalen dan hij of zij ooit terug zal krijgen.

Generatierekeningen of generational accounting laten toe om te berekenen hoeveel elke generatie tijdens haar leven bijdraagt aan en ontvangt van het systeem. De budgettaire toekomst wordt zo in het hier en nu bekend. Het budgettaire beleid wordt zo veel doorzichtiger. Het behoud van het brugpensioen laten financieren door hogere belastingen op arbeid? Een beperking in de tijd van de werkloosheidsuitkeringen? Meer migratie om de vergrijzing betaalbaar te houden? Met generatierekeningen kunnen de respectieve lusten en lasten van maatregelen doorheen de tijd worden berekend en zo worden vergeleken met het status-quo. Het is zelfs perfect mogelijk om op die manier de politieke verkiezingsprogramma’s door te rekenen. Politici zullen zich niet langer kunnen verbergen achter de nevelen van de toekomst: onhoudbare beloften en eden over pensioenen (‘hoger!’), sociale zekerheid (‘meer!’) en belastingen (‘lager!’) zullen in het hier en nu worden ontmaskerd.

Er staan ons de volgende jaren gigantische uitdagingen te wachten: overheidsschuld, vergrijzing en een zwak groeipotentieel. De weg wordt moeilijk en de inspanningen worden pijnlijk. Uit het verleden blijkt dat saneringen en structurele hervormingen meer kans maken wanneer ze vergezeld worden door budgettaire regels of door objectiveerbare maatstaven. Een doorrekening van de kosten en opbrengsten voor de huidige en volgende generaties is dan ook noodzakelijk om het debat over de huidige lusten en toekomstige lasten te objectiveren.

Generatierekeningen zijn geen rocket science: de afgelopen decennia hebben al meerdere landen ervaring opgedaan met de praktische uitwerking. Bovendien zijn alle nodige Belgische data voorhanden en beschikken universiteiten, Nationale Bank en Planbureau over de micro-economische expertise om een werkbaar model te ontwikkelen. Wie durft het aan zijn kinderen en kleinkinderen nu al te laten zien welke gecumuleerde rekening hen te wachten staat? Waarom niet op Tax-on-web vermelden hoeveel er levenslang nog moet worden betaald en wat de belastingbetaler daarvoor in ruil krijgt? Boodschap aan ‘De Volgende Generatie’: ziedaar een strijdpunt die naam waardig.

De auteur is chief economist van BNP Paribas Fortis.

PETER DE KEYZER

Wie durft het aan zijn kinderen en kleinkinderen nu al te laten zien welke gecumuleerde rekening hen te wachten staat?