De keten als kluwen

Ketens korter, meer circulair of milieubewust maken. In de voedingssector zijn er heel wat initiatieven, maar het kan ook in andere sectoren. Maar omdat de ketens er vaak complexer zijn, is de oplossing dat meestal ook.

In de voedingssector wordt het lijstje met initiatieven voor een duurzame keten met de dag langer. Van een virtuele boerenmarkt zoals Fermet, over online bestelde vleespakketten van duurzame rassen tot de ‘klassiekers’ zoals biologische groente- en fruitpakketten, zelfpluktuinen, hoevewinkels of lokale voedselteams. De verkorting en verduurzaming van de keten in voeding is duidelijk zichtbaar en geeft een containerbegrip als duurzaamheid meteen een gezicht. Die concrete invulling komt net op tijd: een recent onderzoek van iVox bij duizend Belgen toonde aan dat de helft zich niets kan voorstellen bij duurzaamheid en dat één op de drie zelfs ‘duurzaamheidsmoe’ is.

Groener ketenbeheer is een belangrijke eerste stap naar duurzaam ondernemen, maar wat als je als onderneming met een ingewikkelde supply chain werkt? Wat doe je dan aan de beperkte transparantie over ecologische, ethische of maatschappelijke kwesties? Neem nu de kledingsector, die kinderarbeid op zijn weg vindt naar duurzamer ketenbeheer. Sinds dit jaar zijn de grote kledingbedrijven Bel&Bo en JBC lid van de Fair Wear Foundation. Die internationale organisatie controleert productiefabrieken en helpt haar leden om aan het einde van de keten ‘schone kleren’ aan de klanten te verkopen.

Leveranciers

“We hebben de voorbije tien jaar getracht vat te krijgen op de productie in onze keten”, zegt Lode Benoit, algemeen directeur van Bel&Bo. “Eerst met gedragscodes voor leveranciers, maar dat werkte niet. Een handtekening garandeert geen schone kleding. Eigen audits van productiebedrijven brachten evenmin soelaas, omdat onze leveranciers vervolgens aangaven dat ze toch niet meer met die producent werkten. We hebben geleerd dat je moet samenwerken en doen dat nu met meer succes via de Fair Wear Foundation.” Naast Bel&Bo en JBC zijn in ons land ook Mayerline, ACP Promo- en werkkledij, Stanley & Stella en B&C lid van de belangenorganisatie.

De leden blijven zelf audits in hun keten uitvoeren, maar krijgen hulp van de Fair Wear Foundation in de vorm van verificatie-audits. Om de keten duurzamer te maken, moet je procesmatig werken, zegt Griet Cattaert, CSR Manager bij JBC. “Je moet stap voor stap verbeteringen aanbrengen in je keten om die uiteindelijk volledig transparant te kunnen maken. Dat betekent: zicht krijgen op wie betrokken is en wie wat doet.” De Fair Wear-aanpak focust vooral op de laatste stap in de productie, de confectie. Andere schakels in de keten van een kledingbedrijf (grondstoffen, distributie, hergebruik,…) vergen dan weer andere ingrepen om tot een duurzamer resultaat te komen. Lode Benoit vraagt geduld: “Milieu is ook een belangrijke waarde voor ons, en we hebben in dat kader ook al meer greep op bijvoorbeeld de distributie. Maar je kunt niet alles in één keer aanpakken. We willen hier stap voor stap in groeien.”

Subketens

Niet in elke sector is ketenbeheer terug te brengen tot een proces van grondstof tot eindproduct. Voor culturele organisaties staat een groenere keten veeleer gelijk aan het verduurzamen van een hele reeks kleinere ketens. Voor de concertzaal Ancienne Belgique begon duurzaam ketenbeheer ooit met geïsoleerde initiatieven, zoals de keuze voor herbruikbare drankbekers. Gaandeweg werd in elke subketen meer duurzaamheid ingebouwd. “We hebben begin deze eeuw een meer gestructureerd traject gezocht”, zegt technisch directeur Marc Vrebos. “We kregen daarvoor hulp van het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM). Wij kunnen niet elke keten van begin tot eind controleren. We zagen wel dat we integraal, in elke keten, acties konden ondernemen.”

AB werkte onder andere een mobiliteitsplan uit om meer milieuvriendelijke verplaatsingen te stimuleren. AB Resto zet dan weer in op biologische voeding, duurzame vis, vegetarische gerechten of eigen honing. Die komt van bijenkasten op het dak, die dan weer de stedelijke biodiversiteit stimuleren. Dichter bij zijn kernactiviteit investeerde AB in ledverlichting voor zijn AB Club of vraagt het artiesten meer gegroepeerd naar concerten te komen. “We verkopen daar geen ticket meer of minder door, niemand komt hier naar een groep kijken omdat we onze keten duurzamer maken, maar we zien het als onze plicht als organisator zo duurzaam mogelijk te werken.”

Het beeld van een keten als kluwen vinden we nog sterker terug in de bouwsector. Sommige producenten van bouwmaterialen nemen wel initiatieven om hun keten te sluiten (de gipsplaten van Gyproc kunnen bijvoorbeeld volledig hergebruikt worden), maar hoe kan je pakweg als aannemer al je ketens voor een complex bouwproject meer duurzaam maken? “Wij werken daarvoor met de Breeam-methodiek (Building Research Establishment’s Environmental Assessment Method, nvdr)”, zegt Walter Leyssens, algemeen directeur van Atro Bouw. Die aannemer stond in voor de gesloten ruwbouw van het nieuwe hightechlabo van het Rode Kruis in Mechelen. Het gebouw is bijna energieneutraal en haalde de hoogste duurzaamheidsscore. Breeam is een zeer brede methodiek. Het systeem houdt rekening met onder andere de gebruikte materialen en het energieverbruik van een gebouw, maar ook met factoren als locatie, inplanting in de omgeving en zelfs het gebruik en het beheer achteraf.

Op die manier legt de methode van bij de voorbereiding van een project duurzame accenten in verschillende ketens en zet ze aannemers, maar ook architecten of vastgoedbedrijven aan het ketenbeheer groener te maken. “Breeam is in België de meest toegepaste duurzame methodiek”, zegt Walter Leyssens. “Maar in de bewustwording is er nog veel werk aan de winkel. Het aantal projecten is nog beperkt en het is ook belangrijk dat de wetgeving aansluit. De regels voor de energieprestatie van woningen zijn daar een voorbeeld van, maar energie is slechts één onderdeel.”

Wouter Temmerman

“We hebben geleerd dat je moet samenwerken en doen dat nu met meer succes via de Fair Wear Foundation” Lode Benoit, Bel&Bo