‘De juiste job doet langer leven’

‘Hooggeschoolden hebben gezondere banen, waarin ze minder stress ervaren.’ Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School, bekijkt de sociaaleconomische factoren en de aard van de job als verklaringen voor de langere levensverwachting van hooggeschoolden.

Hooggeschoolden leven tot tien jaar langer dan laaggeschoolden. Vorige week hebben we de darwiniaanse verklaringen bekeken. Nu kijken we naar sociaaleconomische factoren en de aard van de job.

Hooggeschoolden hebben gezondere banen, waarin ze minder stress ervaren. Aanhoudende, chronische stress ondermijnt onder meer via cortisol de gezondheid. Wie weinig controle heeft over zijn baan ervaart meer stress. Opleiding, skills-training is een van de meest effectieve manieren om stress aan te pakken. Zo ontstaat een bijna rechtstreeks verband tussen scholingsgraad en gezondheid.

Bovendien dienen vele ongezonde genotsmiddelen louter als compensatie voor een triest, stressvol leven. Britse topwetenschappers leven (gemiddeld) ontzettend lang. Wetenschapper zijn is blijkbaar leuk. Je glaasje sherry of rode wijn is dan een puur genot en geen compensatie voor je lamlendige bestaan.

Als een muur instort, is de kans veel groter dat de arbeider sterft dan de ingenieur. Als een vrachtwagen te pletter rijdt, is de chauffeur zwaargewond, niet de eigenaar van het transportbedrijf. Die laatste is waarschijnlijk hoger geschoold dan de chauffeur.

Een andere verklaring is sociaaleconomische klasse. Gezonde voeding is minder beschikbaar en meestal veel duurder dan junk food. De goedkoopste calorieën zijn nog altijd de ongezonde. Elke klasse krijgt niet alleen een bepaald type ‘goede manieren’ ingelepeld, maar ook bepaalde eet- en leefgewoontes. Wie uit zijn jeugd gezonde voeding gewoon is, zal dat als normaal ervaren. De hoogste sociaaleconomische klasse woont gezonder, heeft veiliger auto’s. De hoogste klasse heeft bij manier van spreken minder kans toevallig in een verroeste spijker te trappen dan de laagste klasse. Op de meeste golfterreinen slingert weinig viezigheid rond.

Omdat hooggeschoolden gemiddeld al gewonnen hebben in de loterij van de genen, kan je in een maatschappij die naar rechtvaardigheid streeft, zeker pleiten voor extra bescherming van de minder geschoolden. Alle acties rond orde en netheid komen in de allereerste plaats de minder geschoolden ten goede. Alle kwaliteitsacties en acties tot preventie van ongevallen herstellen een heel klein beetje de balans.

Soms hebben werkgevers schuld aan onveilige arbeidsomstandigheden, maar ook vakbonden hebben zich tientallen jaren veel te passief gedragen in verband met alles wat ‘integrale kwaliteitszorg’ was. Ze hebben dat bijna nooit als een strijdpunt naar voren geschoven. Hun visie op veiligheid was vaak te eng.

Nochtans zijn vele principes van six sigma en zelfs lean management een schitterende manier om de onaanvaardbare verschillen in gezondheid weg te werken. Paradoxaal genoeg zal de oprukkende robotisering de verschillen in gezondheid ook kleiner maken. Elke werknemer zal meer dan ooit een kennisarbeider zijn. Als je nog een baan hebt, is de kans groter dat het een gezonde baan zal zijn.

Een factor die volgens mij vaak onderschat wordt, is dat de meeste hulpverleners zelf tot de hoger opgeleiden behoren. Hoogopgeleiden begrijpen hen dus beter, want zelfs het gewone taalgebruik van bijvoorbeeld de arts is nog steeds intellectualistisch.

En hooggeschoolden zijn per definitie beter geschoold in het stellen van relevante vragen, de weg vragen, een onderscheid maken tussen ernstig advies en advies met een kwinkslag. Hooggeschoolden durven sneller de arts te onderbreken of een tweede advies in te winnen. En de kans dat hooggeschoolden een deskundige in informele kring ontmoeten, waar je veel vrijer en langer kunt praten over gezondheid, is natuurlijk veel groter als je een advocaat bent dan wanneer je een dokwerker bent.

Ook daarin kan de werkgever zijn steentje bijdragen. Een kleine training om ervoor te zorgen dat het medisch personeel van een bedrijf beter de taal van de ‘klant’ spreekt, is geen grote investering. En de inzichten die daar verworven worden, kunnen dan gedeeld worden buiten het bedrijf. Want acht à tien jaar verschil in levensverwachting tussen hoog- en laaggeschoold is toch wel bijzonder groot.