De hoek van Merkel

De Duitse bondskanselier Angela Merkel heeft zich in de hoek van de kamer geschilderd met haar onvoorwaardelijke steun aan de euro. Op korte termijn is dat aardig voor Griekenland, op langere termijn een tijdbom onder de euro. Uiterlijk in 2013 houdt Duitsland een pseudoreferendum over de euro in de vorm van bondsverkiezingen. Het is weinig waarschijnlijk dat de Duitsers tegen dan massaal euroaanhangers zijn.

De discussie over de toekomst van de euro en de schuldencrisis gaat voorbij aan de vaststelling dat de beslissingen worden genomen door beleidsvoerders die een herverkiezing ambiëren. Dit blijkt duidelijk uit het gedrag van de Franse president Nicolas Sarkozy.

Frankrijk en Duitsland hebben zich eensgezind getoond sinds de start van de eurocrisis, twee jaar geleden. Voor Sarkozy is dit louter eigenbelang. Een Grieks bankroet, of iets gelijkaardigs, zou een Franse bankencrisis veroorzaken en doet de populariteit van Sarkozy kelderen. Hiervan kan hij niet herstellen tegen de presidentsverkiezingen van mei volgend jaar. Het vermijden van die crisis kan alleen met de medewerking van Duitsland. En de Duitse beleidsvoerders doen wat al vele jaren van hen wordt verwacht: de geldbeugel openen. Als deze interpretatie enige grond van waarheid bevat, kan er alleen ‘iets’ gebeuren wat de Franse banken weinig schade toebrengt of waarbij die schade wordt vergoed door Duits geld.

Dit plaatst Merkel in een moeilijk parket, want ten laatste een jaar later moet ook zij naar de kiezer. Deze periode is weer te kort om te herstellen van een populariteitsval na een Griekse wanbetaling. Duitse banken zijn minder blootgesteld aan Grieks staatspapier dan hun Franse collega’s, maar het zal ook de Duitse kiezers niet onberoerd laten.

Griekenland kan dus weleens profiteren van de Europese politieke agenda. Zowel Frankrijk als Duitsland kan zich geen bankencrisis veroorloven voor zijn stembusslag. Aan dit voordeel is een reusachtig nadeel verbonden: na de Duitse verkiezingen – vervroegde verkiezingen veranderen niets aan deze analyse – is er ruime tijd over om het probleem van de Griekse schuldenberg ‘definitief’ op te lossen. Een nieuwe, eerder anti-Europese, Frans-Duitse alliantie valt dan zeker niet uit te sluiten. Het voortbestaan van de euro kan op dat ogenblik in gevaar komen.

Dit plaatje levert een weinig hoopvol beeld op. Financiële markten houden ook rekening met dat scenario. De woelige tijden op de financiële markten zijn zeker niet voorbij. Ik zie slechts één mogelijkheid om bovenstaand rampscenario te vermijden: als Griekenland tegen 2013 spetterende financiële resultaten voorlegt. Weinig waarschijnlijk, denkt u. Misschien, maar de structurele ingrepen leveren ooit vruchten op en de Grieken beseffen op een bepaald moment dat ze er alleen uitkomen door hard te werken.

Trouw aan het Europese gedachtegoed heeft bondskanselier Merkel alleen problemen opgeleverd. Een geloofwaardige oplossing voor de schuldencrisis waarbij de onvermijdelijke haircut ook Duitse banken treft, is niet haalbaar voor de verkiezingen. Na die verkiezingen is het zeer waarschijnlijk dat anderen hun veel hardere Europese standpunt in daden omzetten. Vandaag is het voor Merkel te laat voor een koerswijziging. Zij moet ook beseffen dat ze nog weinig eer kan halen in de resterende maanden van haar legislatuur. Dit blijft niet zonder gevolgen bij de ijdele politici. Ik hoop alleen dat dit geen rampzalige gevolgen heeft op het Europese beleid, want nog meer onenigheid tussen de Europese beleidsvoerders, bijvoorbeeld een breuk in de Frans-Duitse as, kunnen we best missen.

De auteur is professor economie aan de VUB.

JEF VUCHELEN

Een nieuwe, anti-Europese Frans-Duitse alliantie valt zeker niet uit te sluiten.