DE GULDEN MIDDENSTAAT.

Overheid. In de Gentse Toekomststraat kunnen kinderen het zebrapad nooit gebruiken : altijd weer dezelfde wagen staat er fout geparkeerd.

De politie reageert lakonisch : “We weten wie het is. Die man leeft van het bestaansminimum. Ge kunt hem niets doen. ” Wetten en normen worden blijkbaar enkel gerespekteerd indien er een financiële strafmaat kan worden opgelegd.

Links en rechts, progressief en conservatief propageren elk hun eigen oplossingen op samenlevingsproblemen als deze. En er is er niet één dat werkt.

Terwijl de ene helft alarmsystemen rond zijn villa plaatst én fiskaal fraudeert, lapt de ander alle regels aan zijn laars en verheft sociale fraude tot een nationale sport.

Allemaal vliegen ze door de rode lichten en beschouwen ze de 0,5 promille-alkoholgrens als een aanslag op hun vrijheid om dronken te rijden. Hoe meer regels worden overtreden, hoe meer wetten er komen ; dus hoe meer overtredingen. Ondernemers, advokaten en vakbondssekretarissen hebben het laatste jaar het Globaal Plan tot in de détails uitgepluisd. Om te kijken hoe ze het kunnen omzeilen.

De homo polticus is verworden tot een homo economicus : demokratie is voor velen nog slechts een markt waarop tegen de laagste prijs het grootste gewin wordt beoogd. De verzorgingsstaat is dé schuldige menen zij die van het politieke marktdenken alle heil verwachten. Dat het overheidsbeleid doorheen de jaren is gegroeid omdat de markt op vele vlakken onaanvaardbaar faalde zoals de publieke voorzieningen en een rechtvaardige verdeling verzwijgen ze als betrof het een historische voetnoot. Dat er een fundamentele spanning bestaat tussen kultuur met waarden en normen en anderzijds ekonomie en daaraan gekoppeld politiek beschreef de Amerikaanse socioloog Daniel Bell al in 1976 in zijn The cultural contradictions of capitalism. Dat de wetten de muren van onze samenleving zijn, wisten de oude Grieken al. Dat de fundamenten van die muren de morele basis voor de wetten momenteel aan erosie ten onder gaan, is niet nieuw. Diezelfde oude Grieken hebben het ook gekend. De verdedigers van de minimale staat stoppen die erosie niet, integendeel. De kritiekloze aanhangers van de verzorgingsstaat evenmin. Twintig jaar geleden moest de wijkagent in de Gentse Toekomststraat hoogstens het vingertje opsteken tegen foutparkeerders ; nu haalt verbalizeren zelfs niks meer uit. De overtreder betaalt niet en regels zijn er om te overtreden.

De diskussie over de minimale staat gebeurt op foute fundamenten : ieder bewijst zijn gelijk enkel op basis van kostprijs en rendement.

Het marktgerichte denken in de politiek maakt dat België is verworden tot een NV waarvan de 10 miljoen aandeelhouders enkel een zo groot mogelijk dividend nastreven. De uitwassen van de verzorgingsstaat moeten stoppen ; maar de marktgerichte denkers weten als geen ander wat er gebeurt met bedrijven waarvan de aandeelhouders enkel maar op dividend uit zijn. Ze gaan ten onder bij gebrek aan investeringen. Een samenleving met enkel de markt als waarden- en normenstelsel koopt zichzelf naar het faillissement. Een minimale staat is dus de oplossing niet, de verzorgingsstaat bleek dat evenmin. We moeten op zoek naar de gulden middenstaat. Tenzij we verwachten dat de nieuwe film van Kenneth Branagh : Mary Shelley’s Frankenstein dé oplossing brengt : op het ultieme moment keert het monster de verzorgings- zowel als de minimale staat ? zich tegen diegene die hem heeft gecreëerd.

R.H.