De grote Trends CEO-poll

Van enig optimisme over een snel herstel van de economie is bij de Belgische bedrijfsleiders geen spoor meer te vinden. Driekwart van hen ziet het komende jaar geen licht aan het eind van de tunnel. Dat blijkt uit de driemaandelijkse CEO-poll die Trends onder duizend top-CEO’s uitvoerde. In één adem laten ze ook duidelijk weten dat er voor Turkije geen plaats is in de Europese Unie.

Eén vergelijking is eigenlijk al voldoende om duidelijk te maken dat onze bedrijfsleiders zeer pessimistisch zijn over de toekomst van de economie. Op een schaal van 1 (laag) naar 10 (hoog) werd aan de respondenten van de Trends CEO-poll gevraagd of ze nog vertrouwen hadden in de economische conjunctuur. We tekenden een score op van 5,0. Een absoluut dieptepunt, want zelfs bij de eerste peiling, net na de aanslagen op New York en Washington van 11 september 2001, lag het vertrouwen hoger.

De andere resultaten van de poll wijzen overigens in dezelfde richting. Het vertrouwen in de toekomst van de bedrijven neemt af. Wellicht proberen de CEO’s de vooruitzichten nog wat te verdoezelen, want de leden van het Instituut van de Accountants en Belastingconsulenten (IAB) die aan de poll deelnamen, zijn nog pessimistischer. De CEO’s klokken af op een waarde van 7,1, de resultaten van IAB-poll liggen met een cijfer van 6,3 een stuk lager.

Het pessimisme komt ook boven bij de vraag wanneer de respondenten een herneming van de economie verwachten. In juni 2002 hoopte 56% van hen op een herneming binnen het jaar, maar in september jongstleden zag twee derde geen verbetering binnen de twaalf maanden. Eind 2002 meent ruim driekwart van de respondenten (76,9%) dat er in 2003 geen verbetering komt. Ook hier zijn de CEO’s iets optimistischer dan de IAB’ers. 69% van de bedrijfsleiders gaat ervan uit dan we zeker tot eind 2003 moeten wachten voor de economie weer aanzwengelt. Bij de IAB-leden is dat liefst 84%.

Eigenlijk blijft alleen het geloof in de euro en de dollar overeind. Al verschilt het resultaat ook hier van bedrijf tot bedrijf. Ondernemingen die vooral naar de VS exporteren, zitten natuurlijk stilletjes te bidden voor een zwakkere euro.

Regering onder vuur

De Belgische bedrijfsleiders zijn vooral bezorgd over de negatieve spiraal waarin de economie terecht dreigt te komen. “De bijkomende besparingsrondes bij tal van bedrijven zorgen voor verdere afvloeiingen, wat tot een dalende koopkracht leidt en op de consument een negatief psychologisch effect heeft,” zegt Mark De Belie van Omnitravel. “Die consument beschikt nog wel over voldoende middelen, maar hij zal aankopen of investeringen uitstellen. Ook de overheid zal het tij niet kunnen keren, want de zwakke groei die men voor 2003 voorspelt, is een serieuze streep door de rekening van de regering. Er is geen budget meer om de concurrentiekracht van de ondernemingen te bevorderen.”

De regering is bij de CEO’s meer dan eens de kop van Jut. Deze veelzeggende getuigenis geeft een algemene tendens weer: “Ik zou de regering aanraden om zo snel mogelijk verkiezingen te organiseren. Maar als dezelfde ploeg aan de macht blijft na de volgende verkiezingen, mag u van mijn scores twee punten aftrekken.”

Een steeds terugkerende jammerklacht zijn de te hoge loonkosten in België. Wat te denken van het verhaal van Filip D’hoop, managing director van Oetiker Belgium? “Wij maken deel uit van een internationale groep. Maar door een internationale markt, en doordat internationale bedrijven steeds weer uitwijken naar landen met een voordeliger loonkostenregime, zien wij onze omzet flink dalen. Wij kunnen alleen nog groeien door volume, maar dat kunnen we niet realiseren bij Belgische bedrijven. Ik zie onze toekomst dus niet echt rooskleuring in.”

Volgens de CEO’s zal een eventuele economische heropleving in belangrijke mate afhangen van de evolutie in het Midden-Oosten. Een Amerikaans-Iraakse oorlog zal het herstel vertragen, klinkt het in koor. De ondernemers blijven ook bevreesd voor de economische gevolgen van nieuwe terroristische aanslagen.

Turkije niet echt welkom

De deelnemers aan de Trends CEO-poll krijgen elk kwartaal ook enkele vragen over de actualiteit voorgeschoteld. Zo gingen we na wat de bedrijfsleiders denken over een mogelijke toetreding van Turkije tot de Europese Unie. Het antwoord is duidelijk: meer dan 62% van de CEO’s zegt neen. Een cijfer dat wel enigszins kan worden afgezwakt omdat de respondenten zich haasten om bij hun antwoord een paar kanttekeningen te plaatsen.

Op termijn is een lidmaatschap voor sommigen niet uitgesloten, maar dan zullen er wel voorwaarden moeten worden gekoppeld aan de aansluiting. “Aan de Turkse bewindvoerders duidelijk maken wat hun rechten en plichten zijn als lidstaat, kan al veel verwarring voorkomen,” zegt een CEO. De ondervraagden gaan ervan uit dat Turkije de komende jaren economisch orde op zaken zal kunnen stellen, maar dat is natuurlijk niet voldoende. Vooral de culturele barrières baren onze bedrijfsleiders zorgen: “Hoe je het nu wendt of keert, Turkije ligt in Azië.”

Daarnaast pleiten de CEO’s er ook voor dat de Europese lidstaten eerst intern schoon schip maken voordat ze nieuwe leden toelaten. Een bedrijfsleider: “Het is gevaarlijk om vanop een wankel vlot je hand uit te steken naar een drenkeling. Iedereen zou wel eens kunnen verdrinken.”

De gas- en elektriciteitsmarkt

De respondenten werd ook gevraagd wat ze dachten van de vrijmaking van de gas- en elektriciteitsmarkt. De meeste CEO’s zijn niet echt tevreden over de manier waarop de markt geliberaliseerd wordt. Slechts 27% is positief gestemd. Vooral de KMO’s zijn wantrouwig. “Het is altijd aangenaam te vernemen dat een markt geliberaliseerd zal worden, maar in dit geval krijgen grote verbruikers altijd voorrang. De KMO’s worden in de hoek gedrongen.”

Maar tegelijk krijgen we de indruk dat ze zich met de huidige situatie verzoenen. Slechts 28,2% van de ondernemers is in 2003 van plan om op zoek te gaan naar een andere gas- of elektriciteitsleverancier.

Bovendien denkt meer dan de helft van hen dat ze niet echt de kans zullen krijgen om van leverancier te veranderen. Bart Beckers van Lease Plan Belgium: “Ik heb gemengde gevoelens bij de liberalisering. Het probleem voor de ondernemers is dat er nog altijd veel te weinig duidelijkheid over bestaat.”

Veranderen kan inderdaad pas wanneer er een duidelijk zicht is op de prijspolitiek van de nieuwkomers, en dat kan nog een tijdje duren. Chris Depreeuw van Remi Claeys is evenmin optimistisch. “Veel nieuws brengt een verandering van leverancier niet teweeg. Het energiekartel werkt perfect.” Ondernemers ergeren zich momenteel vooral aan de nadelen die ze ondervonden toen Electrabel kwistig gebruik maakte van zijn monopolie. “Het opduiken van goedkopere leveranciers doet me toch de wenkbrauwen fronsen,” zegt Christophe Naessens van de gelijknamige NV. “Misschien is dit toch wel een teken dat we in het verleden veel te veel betaald hebben voor gas en elektriciteit.”

Alain Mouton [{ssquf}], alain.mouton@trends.be

De exhaustieve resultaten van de Trends CEO/IAB-Poll, inclusief de procentsgewijze opsplitsing van de antwoorden en de onderverdeling volgens type respondent (Nederlandstalig of Franstalig, CEO of IAB-lid) vindt u op trends.be

“Turkije bij de EU? Het is gevaarlijk om vanop een wankel vlot je hand uit te steken naar een drenkeling. Iedereen zou wel eens kunnen verdrinken.”

“De vrije elektriciteitsmarkt? De grote verbruikers krijgen toch altijd voorrang. De KMO’s worden in de hoek gedrongen.”