De grote depressie

De situatie in het Midden-Oosten belooft weinig goeds voor 2003. Nochtans is het lot van meer dan 250 miljoen mensen zo verschrikkelijk dat het wel moet veranderen. Of het in de juiste richting verandert, is wel de vraag.

DUIVELS IN EEN WIJWATERVAT 62 WIE WORDT HET VOLGENDE ARGENTINIE? 63 DE ELLENDIGSTE PLEKKEN TER WERELD 64 OLIE OP HET VUUR 64 KOFI A. ANNAN: EEN NIEUW PARTNERSCHAP TUSSEN NOORD EN ZUID 66

De helft van de bevolking in de Arabische wereld zal in 2003 jonger zijn dan dertig. Die snel groeiende groep zal geen behoorlijke opleiding krijgen, en op de arbeidsmarkt zijn er niet voldoende banen beschikbaar. Ze zullen leven onder politieke regimes die nooit om hun stem hebben gevraagd, of die hen hebben laten stemmen bij verkiezingen die de huidige machthebbers in het zadel moesten houden. Een gevoel van ihbat of depressie maakt zich van hen meester, gevoed door een haat tegen Amerika en het Westen.

De krachtmeting in Irak is in de hele regio voelbaar. Het conflict zal vooral gevolgen hebben voor de leiders van Saudi-Arabië en Egypte, die geïsoleerd zullen raken door de afnemende Amerikaanse steun en het hoofd zullen moeten bieden aan hun eigen woedende bevolking. Het kleine sprankeltje hoop om de hele situatie vreedzaam op te lossen via hervormingen, zal volledig worden ondermijnd door de dagelijkse verslaggeving over de verbeten strijd tussen Israëli’s en Palestijnen.

Broeinest van ergernis

Alleen uit Iran lijkt er wat hoop te komen. In Teheran zal de hervormingsgezinde president MohammedKathami, die momenteel zwaar onder vuur ligt, de crisis in Irak trachten aan te wenden om zijn conservatieve tegenstanders het hoofd te bieden. Hij zal aanvoeren dat zijn land gevaar loopt gedestabiliseerd te raken, tenzij er grondige en duurzame hervormingen worden doorgevoerd. Het argument daarvoor is eenvoudig: het is beter schoon schip te maken in eigen land of Iran zou wel eens de volgende kandidaat voor een gedwongen machtswissel kunnen worden. De radicalen zullen zich daar natuurlijk fel tegen verzetten, maar toch heeft Iran de beste kaarten om een verandering op gang te brengen. In het land worden vrije verkiezingen gehouden, en heeft zich een grote middenklasse gevestigd.

Meer nog dan vorig jaar zal de Libische leider MoammarKadhafi zich trachten op te werpen als de vredebrenger die zijn revolutionaire verleden volledig heeft afgezworen. Ook de jonge Syrische Bashar al-Assad zal op zijn hoede zijn. Hij zal proberen om acties te vermijden die de VS dwarsbomen, en zal de Libanese Hezbollah onder druk zetten om te vermijden dat de spanningen aan de grens met Israël escaleren.

Wetend dat Washington steeds minder tolerant wordt tegenover regimes die zich verzetten tegen het Amerikaanse beleid, zal ook de Egyptische president Hosni Mubarak zich zorgen maken. Hoewel de situatie in Egypte helemaal niet stabiel lijkt, is het toch een land dat beschikt over de mensen, tradities en de vorming om (na de politieke aardverschuiving) een open en democratisch systeem te creëren.

Het Saudische Huis van Saud, dat het ergste vreest en tegelijk het beste verhoopt, zal zich waarschijnlijk terugtrekken in zijn beschermende cocon. Maar de verstoorde relaties tussen Saudi-Arabië en de VS zullen nog verslechten. Als de confrontatie met Irak directer wordt, zullen vreemdelingen in het Arabische koninkrijk zich onzeker beginnen te voelen, en zullen er vaker aanslagen tegen hen worden gepleegd. Met de vrees om in de steek gelaten te worden door de VS én door de eigen bevolking, gaat de Saudische koninklijke familie een moeilijk jaar tegemoet. De hervormingen die door kroonprins Abdullah werden aangekondigd, zullen worden lamgelegd door ruzies tussen de oudste prinsen. Kortom, het land dreigt in een impasse terecht te komen.

Jordanië zal dan weer meer dan ooit geconfronteerd worden met zijn ongelukkige ligging tussen Irak en de Westelijke Jordaanoever. De grote uitdaging van het land zal erin bestaan om de woede van de bevolking tegen de Amerikaanse acties in Irak en de strijd van de Palestijnen in vreedzame banen te leiden. Door de toenemende vrees voor uitwijzingen van Palestijnen door Israël en voor binnenlandse aanslagen van cellen van het Al-Qaeda-netwerk, zal de Hasjemietische monarchie voortdurend in angst leven. Net zoals elders in de regio wordt in Jordanië het verbod op betogingen strenger, en zal de repressie worden opgevoerd, waardoor de kans op gewelddadigheden toeneemt.

Tijd voor verandering

Het grootste gevaar voor het Westen schuilt in de groeiende opvatting dat de ontwapening van Irak deel uitmaakt van een wereldwijde oorlog tegen de islam, en niet van de strijd tegen het terrorisme.

Noord-Afrika zal het minst worden beïnvloed door de situatie in Irak, maar toch zullen in Marokko de bewegingen tegen oorlog actiever zijn dan ooit. De jonge regering zal voorzichtig beginnen met de invoering van economische hervormingen. In Algerije is de strijd van de overheid en het leger tegen de islamitische rebellen nog lang niet van de baan; het hele conflict lijkt vast te lopen.

In de hele Arabische wereld zullen er liberalistische stemmen opgaan die vinden dat het tijd is voor verandering. Hoewel een deel van die stemmen afkomstig is van Arabieren die in het Westen school hebben gelopen, zullen die van hervormingsgezinde islamieten het duidelijkst hoorbaar zijn. Toch zullen ze pas gehoord worden nadat de plooien in Irak zijn gladgestreken, want nu zullen ze verdrinken in de storm van anti-Amerikaans protest. De VS mag dan wel oproepen tot democratie in de Arabische wereld, maar het land heeft zijn morele autoriteit in de regio verloren. De tijd dat Amerikaanse verzoeken zonder kritiek werden aanvaard, is voorbij.

Israël is gerust in zijn relatie met de VS. Premier Ariël Sharon zal daarentegen heel wat minder vertrouwen hebben in de relatie met zijn eigen volk, dat er steeds meer van overtuigd raakt dat zijn beleid Israël naar de rand van de afgrond zal voeren. Misschien zal een verkiezing hem dat duidelijk maken. Een ding is zeker: ook in 2003 zal het geweld in Israël om zich heen blijven grijpen.

Roula Khalaf [{ssquf}]

De auteur is redacteur-Midden-Oosten bij Financial Times.

(2003)

De pleidooien voor hervormingen in de islamwereld zullen pas worden gehoord na het Iraakse conflict. Nu verdrinken ze nog in de storm van anti-Amerikaans protest.

(2003)

Iran heeft het begrepen: het is beter schoon schip te maken in eigen land, of het dreigt de volgende kandidaat voor een gedwongen machtswissel te worden.