De Graven van Gent, anno 2007

De macht in Gent is diffuus, vluchtig en zichtbaar. Typisch voor de fiere, veelzijdige en pluralistische Arteveldestad. Maar de ruime inspraak werkt verlammend in een aantal prangende dossiers.

Een ‘stadsgreep’ plegen is zo goed als onmogelijk in Gent. De rebellen zouden misschien gemakkelijk het stadhuis kunnen veroveren, maar daarmee de Arteveldestad nog niet controleren. De macht zit in Gent gewoon te veel verspreid. Voor dossiers rond de stadsontwikkeling moet je bijvoorbeeld bij schepen Karin Temmerman zijn. In de Gentse haven kan je moeilijk om ondernemer Philippe Van de Vyvere heen. Of in de sociale sector is Kris Coenegrachts het eerste aanspreekpunt. Verander de naam van het dossier en de naam van de man of vrouw voor of achter de schermen verandert mee. “Ik doe enkel de regie. Maar ik durf zelf niet zeggen dat ik de machtigste man van Gent ben”, bevestigt Daniël Termont (SP.A), die op 1 januari 2007 partijgenoot Frank Beke als burgemeester opvolgde.

In Gent dus geen select clubje dat alle dossiers controleert. “De macht zit verspreid en dat is een gezonde situatie”, zegt stadssecretaris Paul Teerlinck. Trends selecteerde op basis van getuigenissen van ingewijden een lijst met 20 invloedrijke namen. De meesten putten hun invloed vooral uit hun functie en danken die niet aan hun persoonlijkheid of netwerk.

Gent is een vrijzinnig nest en de geboorteplaats van de paarse coalitie in België. Maar de macht van de loge is voor velen een stadslegende; een overschat circuit dat meer een club van gelijkgestemden is, dan een parallel machtsnetwerk. Enkel tijdens de eerste jaren van paars in Gent zou de loge gewogen hebben op een aantal ethische dossiers. Aan de andere kant staat de katholieke zuil, die nog maar eens een legislatuur door de Gentse oppositiewoestijn moet, maar absoluut niet machteloos is in het zorg- en onderwijscentrum dat Gent is. Peter Degadt, topman in de katholieke zorgsector, staat aan de top van deze zuil. Samen met onder meer Paul Matthys (voorzitter VDK, Arcelor), Jan Smets (directeur van de Nationale Bank van België) en Mieke van Hecke, de grote baas van het katholieke onderwijs en een echte Gentse, die zwaar weegt op de lokale onderwijsdossiers. Opmerkelijk is ook bisschop Luc Van Looy, die over de ideologische grenzen heen bruggen durft te bouwen.

Gent telt genoeg grote namen die een portie macht zouden kunnen concentreren in enkele handen. Aftredend premier Guy Verhofstadt of aftredend vicepremier Freya Van den Bossche, bijvoorbeeld. En op Vlaams niveau was er vicepremier Fientje Moerman. Maar in Gent domineren ze niet. In Brussel deden ze wel hun best voor Gent, maar ze konden de structurele zwaktes van de stad niet helemaal uitgommen. Er bestaat geen chauvinistische ‘Gentreflex’. Daardoor brandt het gelobby voor Gentse dossiers in Brussel op een laag pitje. Het vertrek van Fientje Moerman uit de Vlaamse regering is een aderlating voor de Gentse lobbymachine: Moerman verdedigde via een Gentcel op haar kabinet de Gentse dossiers.

De economische slagkracht

Niet dat Gent verslaafd is aan Brussels manna. Integendeel. De Gentse economie kan zich optrekken aan verschillende polen, met in de eerste plaats natuurlijk de haven, vorig jaar goed voor 42,5 miljoen ton overslag. Daarvan was 24,2 miljoen ton zeevervoer. De derde haven van Vlaanderen verkoopt zich in het buitenland als ‘the friendly port’. Eugeen Van Craeyvelt, de gedelegeerd bestuurder van het havenbedrijf, volgt de beproefde strategie van zijn voorgangers, waarbij eerder wordt gefocust op toegevoegde waarde dan op tonnage. Containers werden traditioneel aan Antwerpen en Zeebrugge gelaten, terwijl Gent zichzelf met succes positioneerde in niches als de opslag van granen, fruitsappen en biobrandstof.

Toch is de haven, zonder een tweede zeesluis, veroordeeld om een relatief kleine speler te blijven. En hoewel iedereen bezweert dat er vooruitgang wordt geboekt, is de realisatie nog niet voor morgen. Desondanks verwacht gouverneur André Denys dat de Oost-Vlaamse hoofdstad een belangrijke rol kan spelen als knooppunt tussen de Waaslandhaven op de Antwerpse linkeroever, Zeebrugge en Noord-Frankrijk (via de Seine-Scheldeverbinding die wordt aangelegd).

Zijn de grote industriële spelers in de haven een troef voor de Gentse economie, dan vormen ze ook een kwetsbare flank. Bedrijven als ArcelorMittal, Stora Enso, Volvo of Honda staan bloot aan de globale concurrentie die voor de industrie ongemeen hard is. Mocht ooit een van deze grote werkgevers de deuren sluiten, dan is dat zonder meer een sociaaleconomisch drama voor de hele regio.

Maar de stad heeft ook nieuwe economische zaadjes geplant. De klassieke industrie zit in het noorden; ten zuiden van de stad ontwikkelt zich de biotechvallei. Denys: “We mikken ook op breedbandtechnologie en in de logistiek moeten we bovendien een prominentere rol kunnen spelen.”

Volgens Karel Uyttersprot, de gedelegeerd bestuurder van Voka Oost-Vlaanderen, heeft Gent ook een roeping als congrescentrum. “Veel buitenlandse delegaties komen liever naar hier dan naar Brussel of Brugge”, zegt hij.

De nieuwe generatie bedrijfsleiders heeft wel minder socio-economische invloed dan vroeger. Termont: “Ze laten zich minder zien, maar ik hoop dat ze weer een prominentere rol opeisen.” Vakbonden noch werkgeversverenigingen gelden als regionale machtsbastions. Met de overstap van Peter Leyman naar de politiek verloor Voka Oost-Vlaanderen in elk geval een boegbeeld.

De Oost-Vlaamse hoofdstad staat ook sterk in de zachte sectoren. De stad is niet alleen het zorgcentrum van de regio, maar ook en vooral de belangrijkste onderwijsstad van Vlaanderen. De Gentse universiteit is de grootste van het land en een van de snelst groeiende in Europa. De Vlerick Leuven Gent Management School staat aan de top van de Europese businessopleidingsinstituten en bovendien telt de Arteveldestad nog een aantal belangrijke hogescholen. De nieuwe generatie wil de vergaarde kennis ook beter valoriseren op de markt via spin-offs, iets waarvan vooral vicerector Luc Moens van de Gentse Universiteit de stuwende kracht is.

De ziel van de stad

Daarnaast zijn er heel wat bouwprojecten die de stad moeten opwaarderen. De site rond het Sint-Pietersstation krijgt meer dan een facelift, rond Flanders Expo moeten winkelcentra verrijzen, straks staat een nieuw voetbalstadion in de steigers, en de universiteit bouwt in het centrum nieuwe infrastructuur uit. “Dertig jaar geleden had Gent het imago van een eerder grauwe stad”, weet Uyttersprot. “Sindsdien heeft ze een metamorfose ondergaan, dankzij een langetermijnvisie die systematisch wordt geïmplementeerd. Gent is niet te klein voor grote projecten, en toch nog klein genoeg om de inwoners te betrekken bij het beleid.”

Onderliggende aantrekkingskracht van al deze economische bedrijvigheid en het nog groeiende toerisme is het historische patrimonium van de stad en het bijzonder rijke culturele leven. Op dat vlak is Gent een magneet die moeilijk te waarderen, maar ook nauwelijks te onderschatten valt. Daniël Termont: “Van musea tot technomuziek, Gent is een cultuurstad, en daarom een trekpleister voor studenten en jonge mensen. De culturele uitstraling maakt ons ook aantrekkelijk voor het bedrijfsleven.”

Tussen de Gentse torens dwalen echter opnieuw daklozen rond. De sociale dualiteit en de stijgende kansarmoede tasten de sociale opbouw van de stad aan. “De kloof tussen rijk en arm neemt toe. Gent telt opnieuw een stijgend aantal buitenslapers”, zegt Kris Coenegrachts, de éminence grise van de Gentse sociale sector. De stad kampt ook met een enorme huisvestingsproblematiek, vooral in de negentiende-eeuwse gordel. De fors gestegen woningprijzen maken een huis voor de lagere inkomens onbetaalbaar. Een belangrijke uitbreiding van het aantal betaalbare (sociale) woningen is een must om de gezinnen in de stad te houden. Schepen Karin Temmerman: “We proberen sociale woningen in te planten in de nieuwe projecten. We willen meer budgetwoningen: betaalbare behuizing voor mensen die net te veel inkomen hebben voor een sociale woning en net te weinig om op de privémarkt terecht te kunnen.”

Door Luc Huysmans en Daan Killemaes