De Gerlache achterna

In 1997 zal het honderd jaar geleden zijn dat Adrien de Gerlache met de Belgica naar Antarctica vertrok voor een ophefmakende expeditie, die in vele landen (behalve België ?) met het grootste respect wordt bejegend. De avontuurlijke reiziger/reisagent Herman Hannon wil die datum herdenken met een historische cruise naar de zuidpool.

TEKST : HENK VAN NIEUWENHOVE

Jozef Verlinden, doctor in de wetenschappen en Antarctica-kenner, windt er geen doekjes om. “De Hannon-expeditie zal geschiedenis schrijven,” betoogt hij. “Honderd jaar na de Gerlache is dit de eerste echte Belgische cruise naar het zuidpoolgebied. In een eeuw tijd zijn er nog altijd geen duizend Belgen op Antarctica geweest. Bovendien zal geland worden op plaatsen, waar na Adrien de Gerlache geen enkele Belg, misschien zelfs geen levende ziel, voet aan de grond heeft gezet. Als de weersomstandigheden meezitten, geraken we zelfs tot in het pakijs van de Bellingshausen Zee, waar de Belgica vijftien maanden vastzat. Misschien wordt de ‘vergeten’ expeditie door deze reis weer in de belangstelling gebracht…”

In elk ander land zou Adrien de Gerlache een nationale held zijn. Maar niet in België. De expeditie van de Belgica is zeer goed gekend in Noorwegen, Polen en Roemenië. Iedereen kent er de namen van de meegereisde avonturiers/wetenschappers Arctowski, Racovitza, Frederick Cook en Roald Amundsen. Deze laatste twee zullen later trouwens op hun beurt geschiedenis schrijven door als eerste respectievelijk de geografische noordpool (1908) en zuidpool (1911) te bereiken. De Belgica-expeditie was de eerste die overwinterde in Antarctica. Zij verzamelde een schat aan wetenschappelijke gegevens, die nu nog steeds de basis vormen van vele studies over het zuidpoolcontinent. Waarom zwijgt men in onze scholen over Adrien de Gerlache ? Waarom is er nooit een film gemaakt over de expeditie ? Misschien een tip voor Stijn Coninx… Waarom was het wachten tot 1993 voor een eerste boek uitkwam dat de Belgica-expeditie in een historisch/wetenschappelijke context plaatste ? ‘Poolnacht’ door Jozef Verlinden, uitgegeven bij Lannoo.

“Wellicht was de expeditie te wetenschappelijk voor een groot publiek,” gist Verlinden. “Er werden geen records gebroken. Wat niet belet dat het één van dé, zoniet dé belangrijkste expeditie was, die wetenschappelijk baanbrekend werk verrichtte en een nieuw tijdperk van Antarctica-expedities inluidde. Bovendien werd een kanaal van 200 kilometer ontdekt, de zogenaamde Gerlache Straat, die de allermooiste landschappen van Antarctica te bieden heeft.”

Misschien is er nog een andere reden. In de gebieden die de Gerlache ontdekte, vindt men nu nog de Vlaanderen Baai, Brabant Eiland, de Solvay Bergen, het Lemaire Kanaal, de Kaap Van Beneden, Danco Coast, zelfs Wilhelmina Baai, maar nergens de naam van Leopold II. Het boterde niet met het koningshuis, dat meer oog had voor Afrika. België heeft zelfs geen pogingen ondernomen om de ontdekte gebieden op te eisen. Wat Frederick Cook liet opmerken : “Ik heb nooit de bescheidenheid van de Belgen begrepen…” De Gerlache Straat wordt nu verdeeld onder Groot-Brittannië, Chili en Argentinië.

Eerherstel

is het motto van de cruise die Herman Hannon, samen met zijn Britse partner Ann Kershaw, heeft uitgedacht. De reis die loopt van 2 tot 21 februari 1997, is bestemd voor een beperkt gezelschap van ongeveer 40 personen. De vliegreis wordt verzorgd door Iberia, in samenwerking met Aerolineas Argentinas. Er wordt halt gehouden in Buenos Aires (1 nacht) en Ushuaïa (2 nachten), de meest zuidelijke stad ter wereld. Daar wordt ingescheept op de Professor Khromov, een poolschip dat in 1983 in Finland werd gebouwd. De Russische bemanning wordt bijgestaan door Tony Bruggemans, directeur van de Sahid Hotel Group in Indonesië, die in 1963 kok was op de Antarctica-expeditie van Adriens zoon Gaston de Gerlache, en enkele historische menu’s zal reconstrueren. Er wordt twaalf dagen gevaren en via de South Shetland Eilanden, waar men een eerste keer aan wal gaat, wordt de Gerlache Straat bereikt. Hier zal worden geland op Paradise Bay langsheen Danco Coast, genoemd naar de Mechelse reiskompaan van de Gerlache. Vervolgens wordt halt gehouden op drie eilanden, Wiencke (genoemd naar een verongelukte matroos), Antwerpen en Cuverville. Als de omstandigheden het toelaten, vaart de Professor Khromov naar Bellingshausen Zee, om van daaruit terug te keren naar Ushuaïa. De 20-daagse reis kost tussen 308.500 en 354.000 frank, naargelang van het type kajuit.

Info : Asteria Antarctica. Tel : (02) 660.70.70. Fax : (02) 675.11.88.

Adrien de Gerlache overwinterde vijftien maanden in het pakijs met de Belgica.

Herinneringskaart van den terugkeer van den Zuid-Pool.

Herman Hannon, tijdens een vorige expeditie naar Antarctica, op de ergste koude voorbereid.

De Belgica tijdens de poolnacht.