Het beleid van privatisering, liberalisering en deregulering dat in de jaren tachtig in Groot-Brittannië en de VS gevoerd werd, werkt door tot vandaag. Zonder de conservatief-liberale revolutie onder Margaret Thatcher en Ronald Reagan zag de wereldeconomie er heel anders uit. Economen zien die liberaliseringsgolf als een van de oorzaken van de grote recessie.
Het studiewerk over die periode heeft sinds kort een nieuwe impuls gekregen. Het aantal werken dat dezer dagen verschijnt over het Groot-Brittannië van Thatcher en het Amerika van Reagan is amper bij te houden. Opvallend genoeg keren sommige economische historici ver terug in de tijd. De aandacht beperkt zich niet tot de neoliberale jaren tachtig. Sommigen speuren naar de diepe wortels van de neokapitalistische revolutie. State of Emergency. The Way We Were: Britain 1970-1974 is een standaardwerk.
Het brengt het verhaal van een Britse economie aan de rand van de afgrond. Heel Europa leed aan het begin van de jaren zeventig onder de kater van het einde van de jaren zestig. Voor de Britten kwam daar nog bij dat het oude koloniale imperium was ineengestort. In het land bestond een soort van sociaaleconomische consensus tussen socialisten en pragmatische conservatieven. Om beurten kwamen ze aan de macht.
In de praktijk werd het land bestuurd door de vakbonden. De verhalen uit die periode kunnen we ons vandaag niet voorstellen, zelfs niet in België met zijn sterke syndicale traditie. Er werden op een bepaald moment Kamerdebatten bij kaarslicht gevoerd omdat de elektriciteitsmaatschappijen staakten. Vakbonden eisten en kregen loonsverhogingen van 20 tot 25 procent. Syndicale leiders stelden dat het hun opdracht was om elke mijnwerker een Jaguar te bezorgen. Het land raakte in een totale impasse, iedereen wist het, maar de moeilijke beslissingen werden zo lang mogelijk uitgesteld.
Binnen de Conservatieve Partij was een groep rond Margaret Thatcher er zich van bewust dat het zo niet verder kon. In het Selsdon Park Hotel & Golf Club werd een liberaal verkiezingsmanifest geschreven waarin gepleit werd voor een liberalisering van de economie en het breken van de macht van de vakbonden. Dat manifest werd bijna tien jaar voor de verkiezingsoverwinning van Thatcher geschreven. Maar de gematigde conservatieve premier Edward Heath vond de voorstellen te radicaal.
De Britse economie ging verder de dieperik in. De inflatie scheerde hoge toppen en de Britse regering moest het IMF om leningen vragen. De vernedering was totaal toen de Oegandese dictator Idi Amin Dada de Britten eind jaren zeventig noodsteun aanbood. Breekpunt was de Winter of Discontent 1978-’79. De Britten waren de vele stakingen moe. De ene dag reed de metro, de andere dag niet. Geregeld viel de elektriciteit uit. De niet-opgehaalde vuilniszakken stapelden zich op. Ook de Labour-premier James Callaghan wist toen al dat een verkiezingsnederlaag overmijdelijk was. Thatcher haalde een klinkende overwinning en kon haar beleid van deregulering uitvoeren. Dat kreeg – weliswaar vaak in afgezwakte vorm – navolging over heel de wereld.
Dominic Sandbrook, State of Emergency. The Way We Were: Britain 1970-74, 2011, Allen Lane, 756 blz., 40 euro
ALAIN MOUTON
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier