De geheimen van de regentenraad

De algemene vergadering van de Nationale Bank van België wijst volgende week dinsdag vier nieuwe regenten aan. In de besloten vergaderingen van de regenten-raad praten vakbondsleiders, werkgevers-vertegenwoordigers en bedrijfsleiders met open vizier. Sociale akkoorden worden hier voorbereid en begeleid.

In de lange, brede en hoge gang op de vierde verdieping van de Nationale Bank van België staan twee mannen en een vrouw samen te praten. Ze hebben net zaal 15 verlaten, waar de wekelijkse regentenraad heeft plaatsgevonden. Het gesprek wordt gedempt in het zachte tapijt. “Voor de discussies over het loopbaaneinde hebben we toch nog niet alle gegevens, laten we meer data opvragen bij de Nationale Bank,” zegt Luc Cortebeeck, voorzitter van de christelijke vakbond ACV. “Akkoord. En wat denk jij, Mia?” reageert Tony Vandeputte, gedelegeerd bestuurder van het Verbond van Belgische Ondernemers (VBO). “Een goede strategie en laten we dan afspreken dat we publiek zwijgen tot we die informatie hebben,” concludeert Mia De Vits, voorzitster van de socialistische vakbond ABVV.

Zo moet het gesprek begin 2004 ongeveer verlopen zijn, toen de drie regenten en hoofdactoren van het sociaal overleg afspraken om een radiostilte in te bouwen. Een strategie die daarna mislukte door het vertrek van Mia De Vits (van de vakbond naar de politiek) en de ziekte van Tony Vandeputte. De afspraak werd gemaakt na afloop van de regentenraad van de Nationale Bank van België. Tien regenten bevolken dat unieke clubje – alleen de Oostenrijkse Nationale Bank heeft een vergelijkbaar orgaan – dat een weerspiegeling is van de machts- en krachtverhoudingen in België. “Een weerspiegeling uit het verleden,” klinkt het bij Unizo, de Unie van Zelfstandige Ondernemers. “Wij, noch de KMO’s zijn er vertegenwoordigd. Dat verwondert ons.” (Zie kader: De merkwaardige afwezigheid van Unizo.)

Vroeger moest de regentenraad mee sommige rentevoeten bepalen. De facto was die bevoegdheid al verloren gegaan sinds de koppeling van de Belgische frank aan de Duitse mark. En ook formeel sinds de invoering van de euro. Vandaag heeft de raad nog twee taken. Eén: een forum van discussie tussen directie en vertegenwoordigers van het socio-economische leven. Twee: een toezichtsorgaan op het directiecomité. De raad keurt de begroting, de jaarrekening en het jaarverslag goed, verleent decharge aan de leden van het directiecomité, bepaalt het dividend en is verantwoordelijk voor de wijziging van de statuten.

Voor de regenten is de bijna wekelijkse afspraak op woensdag – alleen de eerste woensdag van de maand wordt er niet vergaderd – een prioriteit. Alleen buitenlandse reizen of convocaties door een minister doen een regent wegblijven. Want alle regenten vinden dit orgaan in het pluche van de Nationale Bank erg belangrijk.

Wie is wie?

Aan de langwerpige tafel zitten aan de ene kant de gouverneur van de Nationale Bank Guy Quaden, zijn directiecomité en de regeringscommissaris, baron Grégoire Brouhns. Aan de andere kant zetelen de tien regenten. De regenten gaan niet zomaar zitten waar ze willen. Er is een protocol dat zegt dat de langst zittende regent in het midden mag plaatsnemen (zie tekening). Tot op vandaag is dat Tony Vandeputtte, die al vijftien jaar lang regent is. “Maar wie in het midden zit, zit ook het dichtst bij de deur,” zegt Vandeputte. En inderdaad, op de algemene vergadering van volgende week dinsdag 29 maart wordt Vandeputte vervangen door Rudi Thomaes, de nieuwe gedelegeerd bestuurder van het VBO. De 62-jarige Noël Devisch, voorzitter van de Boerenbond, wordt na die wijziging de ancien.

De regentenraad bestaat uit tien mensen. Vijf regenten worden voorgesteld door de sociale organisaties, maar zetelen wel ten persoonlijke titel: Tony Vandeputte (VBO), Luc Cortebeeck (ACV), Noël Devisch (Boerenbond) en Jacques Forest, voorzitter van Febecoop (de Belgische federatie van sociale en coöperatieve economie) en voorzitter van het directiecomité van de verzekeringsgroep P&V. De plaats van het ABVV is momenteel niet ingenomen (sinds het vertrek van Mia De Vits midden 2004).

De vijf andere regenten worden voorgedragen door de federale minister van Financiën. Zij komen vooral uit het bedrijfsleven: Christian Dumolin (voorzitter van Koramic), Gérald Frère (gedelegeerd bestuurder van GBL en zoon van Albert Frère), Martine Durez (chief financial & administra- tive officer van De Post), Philippe Wilmès (gedelegeerd bestuurder van de Federale Investeringsmaatschappij) en Jean-Pierre Hansen (gedelegeerd bestuurder van Suez-Tractebel). De regenten mogen geen bestuursmandaat in een privé-bank hebben, mogen geen parlementslid zijn of lid van een ministerieel kabinet.

De voordracht gebeurt door de federale minister. De regio’s staan buitenspel en daarmee is de regentenraad niet echt mee geëvolueerd met de ontwikkeling van België. “Een voorstel van de regio’s zou kunnen, maar ik denk niet dat dit de samenstelling van de raad grondig zou veranderen,” repliceert gouverneur Guy Quaden, die beklemtoont dat hij geen inspraak heeft in de keuze van de regenten.

Op de algemene vergadering van volgende week gebeuren vier nieuwe benoemingen. Philippe Wilmès, die de leeftijdsgrens van 67 jaar heeft bereikt, wordt vervangen door Christian Van Thillo, gedelegeerd bestuurder van De Persgroep. Hansen ruimt de baan voor Didier Matray, advocaat en docent Financieel Recht en Handelsrecht aan de universiteit van Luik. Rudi Thomaes neemt de plaats in van Tony Vandeputte. En André Mordant, voorzitter van het ABVV, komt op de lege ABVV-stoel terecht.

Dat die stoel leeg was, heeft te maken met het taalevenwicht dat tussen de regenten moet bestaan: vijf Nederlandstaligen en vijf Franstaligen. De Nederlandstalige Mia De Vits werd opgevolgd door de Franstalige André Mordant. Doordat de Franstalige Wilmès nu vervangen wordt door een Nederlandstalige, mag Mordant lid worden van de regentenraad. De komst van Mordant zorgt wel voor een probleem. In de regentenraad spreekt iedereen zijn eigen taal en alle regenten begrijpen beide talen. De gouverneur spreekt afwisselend Nederlands en Frans. Maar de Waalse ABVV-voorzitter begrijpt geen woord Nederlands. De in de regentenraad sinds jaren afgeschafte vertaling zal dus weer ingevoerd moeten worden.

De ene wordt er rijker van dan de andere

Vooral de regenten uit de sociale organisaties zijn zeer actief. Ook Noël Devisch, die getypeerd wordt als intelligent en in staat tot een zeer snelle analyse. En dat terwijl de Boerenbond in veel overlegorganen alleen actief is als het over de landbouwbelangen gaat. Bij de andere regenten zijn Dumolin en Hansen erg spraakzaam. Slechts één regent valt uit de toon: Gérald Frère. Eerder zwijgzaam en over macro-economische materies zal hij nooit tussenbeide komen. Ook Wilmès durft wel eens meer afwezig te zijn dan anderen. En met periodes zijn ook de vakbondsleiders er niet, wanneer zij internationale verplichtingen hebben (en dat zijn er nogal wat).

Een regent krijgt per vergadering 400 euro zitpenning. Wie dertig vergaderingen volgt, ontvangt dus bruto 12.000 euro. “In niets te vergelijken met een bestuursmandaat bij een privé-bank,” zegt Christian Dumolin. “We worden er zeker niet rijk van, maar daar doe je het ook niet voor.”

Luc Cortebeeck (ACV) en Noël Devisch (Boerenbond) zullen er helemaal niet rijk van worden. Hun zitpenning wordt doorgestort naar hun organisatie. Dat in tegenstelling tot André Mordant (ABVV), die straks zijn zitpenning voor zichzelf mag houden. Voor Jacques Forest wordt er rekening mee gehouden bij de bepaling van zijn loon bij verzekeringsgroep P&V.

Het nut van de regentenraad

Elke vergadering van de regentenraad begint om 11.00 uur in zaal 15. Aan de muur hangen een wandtapijt en geschilderde portretten van vroegere gouverneurs. Het tapijt is dik, de stoelen zijn van leder. Op ieders plaats ligt een leren onderlegger met een map met daarin alle documenten. Een naamplaatje in leder met de naam in goud, voorafgegaan door regent, staat op de tafel. Een zwart en rood potlood liggen klaar om aantekeningen te maken.

Tegenover dat decorum van weleer staat een hypermodern plat computerscherm waarop alle Powerpoint-voorstellingen gevolgd kunnen worden. De vergaderingen worden opgenomen voor het verslag en de micro’s floepen automatisch aan als iemand praat.

De vergadering is sober (water en koffie), kort en efficiënt. Om 12.30 uur stipt eindigt ze. Een keer per twee maanden is er een lunch met een gastspreker. De jongste gast was de Vlaamse minister-president Yves Leterme (CD&V). “Wat hier gezegd wordt, gaat niet buiten de dikke muren van de bank,” zegt Dumolin. “Je praat niet uit de regentenraad,” bevestigt Luc Cortebeeck. Die beslotenheid geeft een grote vrijheid. De contacten zijn dan ook informeel en confidentieel. “Het is een zeer open forum,” bevestigt Dumolin. “Hier kunnen mensen dingen zeggen die niet noodzakelijk in de lijn liggen van hun organisatie.”

Voor de directie van de bank is de regentenraad een erg nuttig orgaan. “Conform het Europees verdrag van Maastricht neem ik mijn positie in de Europese Centrale Bank onafhankelijk en in functie van het Europees belang in,” zegt gouverneur Guy Quaden. “Ik vraag aan niemand instructies voor het monetair beleid, zelfs niet aan mijn directiecomité. Maar ik bepaal die positie op basis van informatie die ik verzamel, onder andere in de regentenraad. Dankzij de regentenraad leef ik niet in een ivoren toren. Ik spreek drie keer per maand met syndicalisten, bedrijfsleiders en andere vertegenwoordigers van het socio-economische leven. Bovendien is de raad een gelegenheid om sommige ideeën en boodschappen te bespreken en te testen.”

Correct, professioneel en apolitiek

De vergadering start steeds met een toelichting door de gouverneur bij de conjunctuur en de monetaire toestand. Er wordt ook verslag uitgebracht van de contacten met instellingen als de ECB (Europese Centrale Bank) en het IMF (Internationaal Monetair Fonds).

Vervolgens wordt er een thema aangesneden op basis van een studie van de Nationale Bank. De vertegenwoordigers van de sociale partners kunnen ook studies bestellen. Ze doen dat steeds gezamenlijk. Zo is er een studie gevraagd over het nieuwe industriebeleid en een over het gezondheidsbeleid. “We hebben ook bijkomende vragen gesteld over het loopbaaneinde,” zegt Cortebeeck.

De studiedienst wordt door alle regenten geroemd: zeer professioneel, apolitiek, producent van correcte en eerlijke cijfers. De studies van de Nationale Bank worden dan ook niet gecontesteerd. Dat is erg belangrijk, want zo kan een basis gelegd worden voor bepaalde dossiers die in de buitenwereld beslist moeten worden.

“Het is een plaats waar men gemakkelijk consensus heeft,” zegt Tony Vandeputte. “Er wordt minder ideologisch gepraat, minder vanuit de organisaties. Het is dan ook de plaats om elkaars posities af te tasten. We hebben tijdens overlegperiodes de gelegenheid om van elkaar te weten waar we staan. Er worden hier geen akkoorden gesloten, maar je kunt wel precies en snel de temperatuur meten. Je leert er bijvoorbeeld of een bepaalde materie erbij kan of niet. Dat gebeurt in de wandelgangen, voor en na.”

Die gesprekken zijn er nu tijdens het jongste interprofessioneel akkoord niet geweest, omdat het ABVV afwezig was. “We hebben dat gemist,” zegt Luc Cortebeeck. “We hadden kunnen bespreken hoe we de blokkeringen die er nu ontstaan zijn, konden aanpakken.”

Maar stellen dat er met het ABVV in de regentenraad wel een sociaal akkoord was geweest, is een brug te ver. “Contacten in de regentenraad kunnen het overleg niet fundamenteel kelderen of doen slagen,” zegt Vandeputte. “Maar ze dragen wel bij tot de goede afloop en je wint er vooral tijd bij.”

Opvoeding van de vakbond

In de regentenraad worden de vakbonden geconfronteerd met de cijferrealiteit. Het is een forum waar de ideologie verlaten moet worden. “Dat is zeer belangrijk,” zegt Tony Vandeputte. “De kwaliteit van de cijfers wordt algemeen aanvaard. En voor de vakbond is het goed om te vernemen wat uit de cijfers blijkt.”

“Het is een confrontatie tussen werkgevers en vakbonden zonder dat ze zich moeten verantwoorden aan de achterban,” zegt Noël Devisch. “Je kunt hier open praten, terwijl in het overleg standpunten moeten worden ingenomen. Toch is er geen grote discrepantie tussen wat hier wordt gezegd en wat er buiten wordt verklaard. Maar het is wel genuanceerder.”

Eens per jaar wordt er gediscussieerd over de inleiding op het jaarverslag – officieel het Verslag uitgebracht door de gouverneur namens de regentenraad. “Het is het verslag van een centrale bank, maar goedgekeurd door de regenten,” probeert Guy Quaden de subtiliteit van de tekst uit te leggen. “Maar dat is geen goedkeuring lijn per lijn. Tegelijk houd ik rekening met de sensibiliteit van de regenten in het schrijven van de inleiding.”

Wat niet belet dat de discussies soms stevig kunnen zijn. In de jaren tachtig heeft ABVV-voorzitter Georges Debunne verschillende keren geweigerd te tekenen. In 1994 herhaalde zich dat met vakbondsleiders Willy Peirens (ACV) en François Janssens (ABVV). En in 1998 weigerde ABVV-voorzitter Michel Nollet op zijn eentje. “Dat is zeker niet de beste situatie,” geeft Quaden toe.

Dit jaar is de discussie naar verluidt vrij vlot verlopen. Er zijn met het ABVV contacten buiten de regentenraad geweest. Slechts enkele herformuleringen waren noodzakelijk. “Ik denk dat het verslag een interessant uitgangspunt kan zijn voor het eindeloopbaandebat,” zegt Luc Cortebeeck.” Dit is niet onbelangrijk,” zegt Noël Devisch. “Want het jaarverslag heeft draagkracht.”

Guido Muelenaer

De regentenraad is een zeer open forum. Regenten kunnen dingen zeggen die niet noodzakelijk in de lijn liggen van hun organisatie.

Er worden in de regentenraad geen sociale akkoorden gesloten, maar je kunt er wel precies en snel de temperatuur meten.

De komst van ABVV-voorzitter André Mordant veroorzaakt een probleem: hij begrijpt geen woord Nederlands, terwijl normaal iedere regent zijn eigen taal spreekt (zonder vertaling).