De geest van Celia

Uitgestorven soorten kunnen misschien weer tot leven gewekt worden. De Spaanse steenbok Celia wordt wellicht de eerste dierlijke verrijzenis.

In het jaar 2000 bezweek rond Driekoningen een boom onder de sneeuw in het nationaal park van Ordesa in Spanje. Hij verpletterde daarbij de berggeit Celia, en maakte zo van de bucardo, een ondersoort van de Spaanse steenbok, een uitgestorven soort. Het aantal bucardo’s daalde al sinds de 19de eeuw. De overlevingsstrategie van de dieren om hun natuurlijke vijanden te ontwijken — behendig boven op een geschikt rotsblok springen — bleek totaal nutteloos zodra de roofvijand gewapend was met geweren. Uiteindelijk werd de jacht weliswaar verboden, maar de aantallen bleven achteruitgaan tot de bucardo op het groeiende lijstje kwam van dieren die met de hulp van de mens zijn uitgeroeid.

In 2014 krijgt de Spaanse steenbok wellicht ook een plaatsje op de lijst die wetenschapslui, actievoerders en ondernemers al lang willen aanleggen: een overzicht van de uitroeiingen die de mensheid heeft weten om te keren. Een paar maanden voor ze stierf, hebben wetenschappers Celia gevangen om een weefselstaal uit haar oor te nemen. Daaruit haalden ze bruikbare cellen die ze vervolgens invroren. Enkele jaren later probeerden ze die cellen te gebruiken om Celia te klonen. Celkernen vol met het DNA van de bucardo werden overgebracht naar eicellen van alledaagse geiten waaruit de nuclei verwijderd waren. Met dezelfde methode werd in 1996 het gekloonde schaap Dolly gemaakt. De embryo’s werden ingeplant in draagmoedergeiten. In 2003 bracht een daarvan een kleine bucardo voort, maar het diertje was helaas misvormd en stierf al na enkele minuten. Omdat het geld op was, werd het project in de mottenballen gelegd.

Ondodo

Nu wordt het weer opgestart. Het idee uitgestorven soorten weer tot leven te brengen (de voorstanders vermijden het meer beladen woord ‘verrijzenis’), is weer in de mode. Dat komt grotendeels omdat het in kaart brengen van genomen opmerkelijk goedkoper geworden is en toegepast kan worden op al lang overleden specimen uit musea of stukjes bevroren weefsel — uit de permafrost bijvoorbeeld — en niet alleen op dingen die nog leven. Tegelijkertijd begint het ernaar uit te zien dat de technologie om genomen uit te schrijven mogelijkheden biedt voor andere wezens dan bacteriën, waar ze eerder al resultaten afwierp. Restore and Revive, een Californische stichting die zulke projecten ondersteunt, noemt een paar dozijn soorten die men uit de vergetelheid tracht te halen, waaronder de dodo en de wolharige mammoet.

Voor de meeste van die projecten zou DNA synthetisch tot stand gebracht moeten worden, of afgeleid van het DNA van een nauw verwante soort. Het zijn netelige, nooit eerder vertoonde ingrepen, gesteld dat ze op dit ogenblik mogelijk zijn. De bucardo biedt het voordeel dat er goed bewaarde cellen in de diepvriezer zitten. Bij nieuwe pogingen om ze te gebruiken, kunnen kloontechnieken gebruikt worden waarmee in het voorbije decennium heel wat vooruitgang geboekt werd.

Mocht de eerste levensvatbare kloon van Celia binnenkort het levenslicht zien, dan is dat nog maar het begin. Ook een mannelijke bucardo maken, vereist DNA dat Celia niet had. Daar komen de synthetische biologen op de proppen. En als men een levensvatbare populatie van bucardo’s wil kweken, moeten variaties ingeschreven worden in het genoom om voor verscheidenheid te zorgen.

Heel wat natuurbeschermers voeren aan dat het hoogtechnologische zotternij is om zulke grote inspanningen te doen om een nichesoort van de berggeit terug te brengen, terwijl het goedkoper en gemakkelijker is om soorten in stand te houden. Maar de twee inspanningen hoeven niet concurrerend te zijn. Niemand mag het terugbrengen van zulke soorten bekijken als een alternatief voor hun bewaring. Bekijk het als een geste, misschien van hoop, misschien van berouw en misschien ook van een eigenzinnige, ‘kijk-eens-wat-ik-kan’ rotsspringerij. Iedere soort het zijne.

De auteur is briefings editor van The Economist

OLIVER MORTON, ILLUSTRATIE SEBASTIAAN VAN DONINCK

Het idee om uitgestorven soorten weer tot leven te brengen, is opnieuw in de mode.