‘DE FISCALE DRUK MOET VERMINDEREN’

Een gespannen sociaal klimaat, aanhoudende discussies over een vermogenstaks, een kritisch rapport van het Rekenhof. De federale regering heeft het niet gemakkelijk. Maar minister van Financiën Johan Van Overtveldt laat zich niet uit zijn lood slaan. “We moeten het regeerprogramma consequent uitvoeren. Dan raakt België op het goede spoor.”

Wittebroodsweken waren de regering-Michel niet gegund. En dat gold ook voor minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA). Wegens een cashende Marc Coucke en de LuxLeaks-affaire voert coalitiepartner CD&V de druk op om via een belastingverschuiving een vermogensbelasting in te voeren. Bovendien stelt een rapport van het Rekenhof dat er nog te veel onduidelijkheden zijn in de ontwerpbegroting van de regering-Michel. De impact en de verwachte inkomsten of kosten van enkele maatregelen, zoals de indexsprong, zijn niet na te gaan. Op het oordeel van de Europese Commissie over de Belgische meerjarenbegroting is het nog wachten.

De buitenlandse pers is in elk geval kritisch over de toestand van de Belgische economie. Volgens de Britse krant The Telegraph zit België vast in een schuldenval en een lage groei. “Reden te meer om het programma van deze regering onverkort en snel uit te voeren”, zegt Van Overtveldt. “Er waren negatieve tendensen in de Belgische economie. In competitiviteit en de overheidsuitgaven waren ingrepen nodig.”

Is de verleiding niet groot om overheidsparticipaties te verkopen om de schuld te verlichten?

JOHAN VAN OVERTVELDT. “Die is er, maar ik zal er mij tegen verzetten. Ook al zal die verleiding toenemen als de economische groei tegenvalt. Een eventuele verkoop van participaties in Belgacom of Belfius moet je heel doordacht aanpakken. Je vastpinnen op een timing is het domste dat je kan doen. Je kan toch niet zeggen dat je vóór de begrotingscontrole voor het najaar van 2015 participaties wil verkopen.

“De regering moet met tal van factoren rekening houden: wat brengt het op, wat betekent het voor de financiële markten, wat betekent dat voor het personeel van een bedrijf als Belfius, wat met de financiering van de lokale overheden, en wat met de overheidsinkomsten uit dividenden die wegvallen? De dalende staatsschuld is slechts één element in die beslissing.”

Doet deze regering genoeg? Het overheidsbeslag is 53 procent van het bbp. De overheidsuitgaven zouden met 2 procentpunt van het bbp dalen. De uitgaven blijven dan boven 50 procent van het bbp in 2018.

VAN OVERTVELDT. “Als er meer kan, dan moeten we dat zeker doen. Cruciaal is dat de trend omgebogen is. Dat zoiets niet drastisch kan, heeft ook te maken met een weinig florissante internationale economische omgeving.”

Wat zijn de projecties voor de fiscale druk? Moet die stabiel blijven?

VAN OVERTVELDT. “Het is de ambitie de fiscale druk te verminderen. De ramingen in het begrotingsplan dat we Europa bezorgd hebben, laten al een knik zien. De belastingdruk gaat van 48 naar 47,6 procent van het bbp. De jongste macro-economische vooruitzichten van de Europese Commissie hebben die trend overigens nog eens bevestigd.”

Het consumentenvertrouwen daalt. Critici van de regering-Michel wijzen de besparingen aan als oorzaak.

VAN OVERTVELDT. “De mensen zien vooral wat rondom ons gebeurt. Als het regent in Berlijn, dan stormt het in Brussel. De Duitse economie valt stil en dat is zeer slecht nieuws voor de Belgische economie. Daarom moeten we het regeerprogramma consequent uitvoeren. Dan raakt België definitief op het goede spoor.”

Hoeveel jaar is daarvoor nodig?

VAN OVERTVELDT. “Als de internationale economie aanzwengelt in 2015, dan denk ik dat we snel positieve resultaten zullen zien. Gebeurt dat niet, dan zal dit beleid ervoor zorgen dat we tegen die tendens ingaan. Maar je kunt niet om de realiteit heen dat België een open economie is. We leven van import en export.”

U voorspelt 80.000 nieuwe banen. Is er onderzoek dat zo’n cijfer staaft?

VAN OVERTVELDT. “De indexsprong, de verdere uitvoering van het competitiviteitspact en de aangehouden loonmatiging versterken de concurrentiepositie. Die combinatie maakt dat je in de buurt komt van de cijfers op basis van studies van de Leuvense economen Joep Konings en Filip Abraham. De Europese Commissie voorspelt de komende twee tot drie jaar een groei van 1 procent en vooral een toename van de tewerkstelling in de private sector met gemiddeld 0,8 procent. Dat is volkomen in lijn met de studies.”

De vakbonden zijn niet overtuigd. De betoging van november was een succes en nu volgt een reeks maandagstakingen.

VAN OVERTVELDT. “De regering heeft er rekening mee gehouden dat er zo’n protest zou komen. De vakorganisaties hebben hun rechten, maar die acties bemoeilijken de zaken. Het stoort me dat ze de zaken eenzijdig voorstellen. Het is waar dat we besparingen doorvoeren, maar ik hoor de bonden niets zeggen over de bijkomende jobs en het effect van loonmatiging op jobcreatie. Nieuwe banen zorgen netto voor een gigantische koopkracht. En wat zou gebeuren als we de overheidsfinanciën laten ontsporen? Is men dan niet geïnteresseerd hoe het met onze kinderen en kleinkinderen zal gaan? Zijn jobs geen prioriteit voor een vakbond?”

Wat vindt u van LuxLeaks? Is er in een monetaire unie ruimte voor fiscale concurrentie?

VAN OVERTVELDT. “Ik zou het onderscheid willen maken tussen fiscale concurrentie en fiscale transparantie. Transparantie is in de Europese Unie — en het liefst nog wat breder — een noodzaak. Je moet weten wat je burgers en ondernemers doen. Anders krijg je van die LuxLeaks-toestanden. Maar voor het bannen van fiscale concurrentie en het opleggen van een fiscale harmonisatie ben ik beducht.

“Als je als land in een monetaire unie stapt, dan geef je een aantal belangrijke beleidsinstrumenten op. Je kan niet meer devalueren of revalueren. Sinds februari 1982 weet ook dit land hoe belangrijk dat is. Je hebt geen greep meer op je rentevoeten. De fiscaliteit Europees hermetisch vastleggen, is nog iets anders. Je moet er rekening mee houden dat een land met specifieke problemen wordt geconfronteerd, en dat bijsturingen in fiscaliteit een deel van de oplossing kunnen zijn. Er zal wel een evolutie komen in de richting van meer harmonisatie. Maar een totale harmonisatie is vandaag niet wenselijk.”

Is de houding van Luxemburg niet deloyaal ten opzichte van andere landen? Via heel interessante deals wordt de belastbare basis uit andere landen weggetrokken.

VAN OVERTVELDT. “Ik was, eerlijk gezegd, onaangenaam verrast door de eerder laconieke reactie van de Luxemburgse eerste minister. Die stond wel in schril contract met wat mijn Luxemburgse collega op Financiën heeft gezegd. Hij gaf openlijk toe dat het gebeurde niet wenselijk is. Nu, de opheffing van het Luxemburgse bankgeheim was een paar dagen voor LuxLeaks een feit. We kunnen niet ontkennen dat Luxemburg maatregelen neemt, maar zo’n zaak doet vragen rijzen over de collegialiteit in de EU. Mijn Duitse collega Wolfgang Schäuble heeft daar scherp op gereageerd. De mensen van onze federale overheidsdienst Financiën hebben de opdracht in Luxemburg op te vragen of er nog rulings zijn voor andere Belgische betrokkenen, en zo ja welke. Dan kunnen we daar schoon schip maken.”

De Bijzondere Belastinginspectie kan rulings van de administratie aanvallen. Hoe zit het dan met de rechtszekerheid?

VAN OVERTVELDT. “Kijk naar hoe het systeem werkt. Een belastingplichtige kan naar de rulingcommissie stappen met een probleem. De commissie gaat daar al of niet op in. Ze komt tot een ruling en legt die voor aan de administratie. Die heeft een maand om daarop te reageren en kan zelfs in discussie gaan met de rulingcommissie. Pas na dat proces is er een echte ruling, die in het dossier van de belastingplichtige wordt opgenomen. Ik vind het normaal dat controlediensten zoals de BBI vragen kunnen stellen als ze twijfelen aan de voorwaarden van de ruling. Ik ben er in elk geval tegen dat de BBI het recht ontzegd zou worden om rulings te bekijken.”

Carlos Brito, de CEO van AB InBev, zegt dat de groep haar activiteiten in België zal herbekijken als de ruling voor AB InBev herzien wordt.

VAN OVERTVELDT. “Als dat de stelling is van meneer Brito, dan neem ik daar akte van. Maar het is niet aan de CEO van AB InBev om in België wetten te maken of te veranderen. Voor zover ik weet, zijn er legitieme vragen gesteld over wat er met die ruling aan de hand is. Laat ons afwachten tot dit onderzoek afgerond is vooraleer moord en brand te schreeuwen.”

Mag u nog iets zeggen over de belastingverschuiving?

VAN OVERTVELDT. “Men durft in deze discussie al eens te vergeten dat deze regering al een taxshift van 2 miljard euro realiseert. In het regeerakkoord staat dat in deze legislatuur voort werk wordt gemaakt van een eventuele bijkomende belastingverschuiving. Het wat en hoe daarvan bekijken we in de regering. Als je een structurele financieringsbasis voor je overheid en sociale zekerheid wil, dan moet je ernstig analyseren wat de gevolgen van een belastinghervorming zijn.”

Luc Coene, gouverneur van de Nationale Bank, zegt dat de banken te veel spaargeld hebben. Dat zou te maken hebben met de spaarfiscaliteit. Hoe staat het met de uitbreiding van de fiscale vrijstelling van het spaarboekje, waarvan uw voorganger Koen Geens een grote pleitbezorger was?

VAN OVERTVELDT. “Dat is uitgebreid besproken bij de regeringsonderhandelingen, maar er was geen compromis te vinden over dat thema. Zo gaat dat in de politiek.”

Een discussie die een beetje tussen de plooien is gevallen is de niet-indexering van de belastingverminderingen voor dit jaar. Valt dat te rijmen met de nadruk in het regeerakkoord op stabiliteit en rechtszekerheid?

VAN OVERTVELDT. “De regering neemt niets af. Ik neem het voorbeeld van het pensioensparen. Daar geldt het maximaal aftrekbare bedrag van 940 euro. Dat is de aftrek in de belastingaangifte die slaat op de inkomsten 2013, aanslagjaar 2014. In de aangiftes over de inkomsten 2014, aanslagjaar 2015 blijft dat 940 euro. De aftrek verandert dus niet. Akkoord, met een indexering was er iets bij gekomen. Hetzelfde geldt voor de indexsprong. Nominaal levert niemand loon in. Bij een indexsprong wordt trouwens vaak uit het oog verloren dat het grosso modo over 2,5 miljard euro gaat, waarvan slechts 1,1 miljard euro reële koopkracht is. De rest wordt door de overheid afgeroomd.”

Maar de ergernis over die belastingvermindering is dat die voor dit jaar al geldt.

VAN OVERTVELDT. “Dat is voor een stuk ingegeven door de budgettaire urgentie. Deze regering heeft keuzes moeten maken om te vermijden dat we opnieuw in een Europese excessive deficit procedure zouden terechtkomen. Met het oog op de vergrijzingskosten moeten de openbare financiën snel in orde worden gebracht.”

Wat dat betreft: als de groei 0,5 procent achterblijft op het verwachte schema, betekent dat een extra inspanning van 3,8 miljard euro tegen 2018. Hoe groot is dat risico? Is de regering veroordeeld zich van begrotingsconclaaf naar begrotingsconclaaf te slepen?

VAN OVERTVELDT. “In het discours met Europa gaat het meer en meer over het structurele begrotingssaldo, uitgezuiverd voor conjunctuur en eenmalige ingrepen. Als de groei tegenvalt in verhouding tot het voorziene groeipad, verandert niets aan het structurele saldo. Maar we verliezen het nominale saldo niet uit het oog, want die lat van 3 procent begrotingstekort blijft wel liggen.”

Hebt u een Zilverfonds gevonden toen u uw kabinet binnenstapte?

VAN OVERVELDT. “Ik kwam hier de eerste dag binnen en ik struikelde erover (lacht). Alle gekheid op een stokje: ik heb vorige week gezegd dat we zouden nagaan of het fonds kan worden uitgedoofd. Ik vraag mij af wat de bedoeling was toen men aan de bevolking zei dat het Zilverfonds een spaarpot was om de toekomstige vergrijzingskosten te betalen. Wat zit er in die pot? Overheidsschuld. Dat is toch onzin. Zorg ervoor dat je begrotingsoverschotten boekt en bouw de schuld af. Het Zilverfonds was een demagogische truc. Het gaf aan de mensen de indruk dat er iets was, terwijl er niets is.”

ALAIN MOUTON, DAAN KILLEMAES EN PIERRE-HENRI THOMAS

“Een totale fiscale harmonisatie in Europa is vandaag niet wenselijk”