De euro en de anderen

Wat denkt een Amerikaan zoal van de euro ? De voormalige baas van de Amerikaanse centrale bank, Paul Volcker, kwam dat vorige week uit de doeken doen. Trends ging luisteren.

Amsterdam.

“De status van een reservemunt is geen one way ticket naar een sterke munt,” aldus Paul Volcker in een toespraak over de euro in Amsterdam vorige week. Volcker werd in ’79 door president Jimmy Carter benoemd tot voorzitter van de Federal Reserve, de Amerikaanse centrale bank, en bleef op die post tot ’87, toen Alan Greenspan overnam. Volcker oogstte roem door het temmen van de hoogoplopende Amerikaanse inflatie begin de jaren ’80.

In zijn ogen is de euro in principe geen economische kwestie : “Ik deel de visie van kanselier Helmut Kohl dat de euro voor eens en altijd het gordijn moet doen vallen over nationalistische rivaliteiten.” Wat niet betekent dat de economen zich geen zorgen maken : “Nationale monetaire politiek en wisselkoersaanpassingen zullen ophouden te bestaan, en het stabiliteitspact zal een eigen fiscaal beleid sterk beknotten. Met nog eens rigide arbeidsmarkten en geringe arbeidsmobiliteit daarbovenop, zullen middelen tot economische aanpassing zo goed als verdwijnen. Hele regio’s of landen van de EU zijn gedoemd tot een tanende groei althans, zo luidt de redenering omdat ze gevangen zitten in de val van een monetaire politiek, die op prijsstabiliteit is gefixeerd. De nieuwe Europese Centrale Bank (ECB) moet haar beleid richten op de EU als geheel en zal daarom vaak de behoeften van de individuele lidstaten onbeantwoord moeten laten. In plaats van een versterking van de Europese eenheid, zal er tweedracht ontstaan.”

Volcker gelooft niet in dit pessimisme en bekijkt liever de voordelen van een monetaire unie. De concurrentie zal toenemen. Multinationals zullen niet langer in staat zijn om verschillende prijzen te hanteren in verschillende Europese landen. Ondernemers zullen investeringsbeslissingen vaker baseren op de onderliggende economische indicatoren, terwijl ze vroeger produceerden op de plaatsen waar ze ook verkochten uit vrees voor wisselkoersschommelingen. De èchte problemen voor Europa, volgens Volcker, zijn de geringe flexibiliteit van de markten en het gebrek aan stimulansen om te werken en te innoveren.

Om de stabiliteit van de wisselkoersen te ondersteunen, hebben de kernlanden van de EU eensgezind een lage inflatie nagestreefd. “De lidstaten zijn de facto reeds hun monetaire politiek aan het coördineren met het Duitse centrum. De ultieme stap, het opgeven van de nationale munten, lijkt me daarom niet zo revolutionair.”

Volcker heeft geen weet van een precedent waarbij onafhankelijke landen hun monetaire soevereiniteit afstaan aan een gemeenschappelijke instelling, zonder een parallelle politieke instantie die met de ECB van gedachten wisselt. Dit kan tot spanningen leiden, meent Volcker. “Hoe men daarmee omgaat, moeten jullie Europeanen beslissen. Maar als ik zo indiscreet mag zijn : ik geloof niet dat een centrale bank een eiland kan zijn, dat zich volledig buiten de politieke context situeert. De bank moet haar beleid tegenover het publiek en de politieke leiders kunnen verantwoorden. Deze laatsten moeten op hun beurt vragen kunnen stellen, dat is gezond. Als de onafhankelijkheid van de centrale bank ondermijnd wordt, dan pas wordt het ongezond.”

INSTABILITEIT.

De EU en de VS evenaren elkaar bijna in economisch gewicht, volgens Volcker. Zal de euro een rivaal zijn voor de dollar ? Zal de euro de dollar vervangen ? Volgens Volcker zijn er te veel variabelen, is er te veel onzekerheid om dogmatisch te zijn.

De munten van twee grote en relatief stabiele economische zwaargewichten als de VS en de EU zouden normaal in een nauwe schommelingsmarge ten opzichte van elkaar moeten blijven, volgens Volcker. Beide hebben voldoende sterke centrale banken om de inflatie onder controle te houden, en hun concurrentiepositie zou rustig en voorspelbaar moeten evolueren. Dat zou kleine en geleidelijke veranderingen in de muntkoers mogelijk moeten maken. “Maar zal dit beeld overeenkomen met de realiteit ? We hebben een testcase, en die is niet hoopgevend : de wisselkoers tussen de twee grootste wereldeconomieën, de VS en Japan, heeft de afgelopen vier jaar met liefst 50 % geschommeld”, zei Volcker, die pleitte voor een zekere sturing van de wisselkoersen. “Als de ECB en de Europese fiscale autoriteiten geconfronteerd zullen worden met interne uitdagingen, zullen zij net zo onverschillig zijn over de wisselkoers van de euro als de VS over de koers van de dollar. Dat kan conflicten en instabiliteit veroorzaken.” Volcker wees erop dat het Verdrag van Maastricht de ECB enkel opdraagt over inflatie te waken en niet over de wisselkoers van de euro. Overigens weet niemand wat nu precies de evenwichtskoers is van de euro. Maar ” if you do it, believe in it“, zei Volcker. “Als de overheid een redelijke koers vastlegt, hebben de markten een richtsnoer. Ze zullen die koers zelfs verdedigen.”

Volcker hoopte dat de drie polen van economische en financiële macht de EU, VS en Japan zullen inzien dat samenwerking inzake wisselkoersstabiliteit, met een belangrijke rol voor het IMF, hun eigenbelang dient. In dat kader kan de euro de aanzet zijn voor een nieuwe denkstijl op het brede internationale forum.

JVG

PAUL VOLCKER (EX-VOORZITTER FEDERAL RESERVE) Ik geloof niet dat een centrale bank een eiland kan zijn dat zich volledig buiten de politieke context situeert.