de ‘ethiek’ van ethibel

In 2005 nam het vermogen van de Belg in duurzame beleggingsfondsen toe met 111 %, terwijl de hele fondsenmarkt met 15 % groeide. Een nooit geziene kwantumsprong, zo schreef Forum Ethibel in zijn jaarverslag. U kunt er gif op innemen: in 2006 zal die stijging opnieuw spectaculair zijn. Beleggen is ‘in’, dus ook ethisch of maatschappelijk verantwoord investeren. De vraag is echter of het woordje ethisch niet stilaan aan herziening toe is.

Stel, u stopt uw centen in een bedrijf dat hypergespecialiseerde hoogtechnologie aanmaakt voor de productie van kernenergie. Een groeisegment, denkt u. Nucleaire energie komt goed van pas om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Fout. In de evaluatiecriteria van het Ethibellabel zijn bedrijven die betrokken zijn bij kernenergie uitgesloten.

Stel, u verneemt dat Cartamundi naar de beurs wil gaan. U hoort van topman Chris Van Doorslaer – één van de finalisten voor de ‘Manager van het Jaar 2006’ – dat een belangrijk deel van zijn klassieke productengamma, speelkaarten, aan Chinese casino’s op Macao wordt geleverd. Een buitenkansje, denkt u. Verkeerd. Cartamundi is gerelateerd met de gokindustrie en is dus in de ogen van Ethibel niet oorbaar.

Idem dito voor een Belgisch textielbedrijf – neem nu het beursgenoteerde Sioen – dat in een van zijn Indonesische filialen kinderen aan het werk zou zetten. Of die minderjarigen nu al dan niet een onmisbare kostwinner zijn voor hun familie en of die tieners naast hun werk ook nog naar school kunnen gaan, doet er eigenlijk weinig toe. Kinderarbeid is onethisch, dixit Ethibel. Dus moeten firma’s die zich daarmee inlaten – wat ook de lokale gebruiken zijn – worden geschrapt.

Omstreden activiteiten zijn in de logica van Ethibel niet alleen bewapening, gokken en kernenergie, maar ook pesticiden, genetisch gewijzigde voedingsbestanddelen, tabak, alcohol, dierproeven en pornografie. Dus als Janssen Pharmaceutica een vitaal geneesmiddel ontwikkelt op basis van dierproeven, dan moet u prompt Johnson & Johnson – de Amerikaanse moeder – uit uw portefeuille bannen. Heeft Colruyt een potje met genetisch gewijzigde extracten in de rekken staan, dan valt dit aandeel te mijden als de pest.

Allemaal goed en wel. Ethibel heeft het recht om hierover transparantie te eisen. Ngo’s die actief waren in alternatieve en solidariteitsfinanciering richtten de vzw vijftien jaar geleden op. Ze wil de belegger een geweten schoppen en hem of haar alert maken voor meer dan enkel de financiële meerwaarde. Maar Ethibel – dat zich als een onafhankelijke ‘go-between’ tussen de brede publieke opinie, de bedrijfswereld en financiële sector profileert – heeft de ethische waarheid niet in pacht.

Eind vorig jaar nam het Forum de twaalf grootste distributieketens in België onder de loep. Een interessant initiatief. Op het vlak van personeelsbeleid en milieuzorg bleken onze supermarkten nog zo slecht niet te scoren. De sector was duurzamer dan gedacht, aldus het onderzoek. Toch bleken de toetsingscriteria niet altijd even neutraal of objectief.

Zo werd het duurzame karakter van de werkgelegenheid afgemeten aan het percentage contracten van onbepaalde duur. Een bedrijf dat erg veel een beroep doet op interimarbeid, zou hierin dus ondermaats scoren. Een andere graadmeter om de flexibiliteit van de arbeidsvoorwaarden te meten, was het al dan niet voorkomen van discussies over de te presteren overuren of het aantal klachten over systemen van werkrotatie.

Een vreemde logica. Een bedrijf dat actief is in een turbulente marktomgeving, heeft in ieder geval discussies met zijn personeel over werkdruk en arbeidsklimaat. Dit hoeft niet noodzakelijk negatief te zijn. De afwezigheid van syndicale controverses kan er daarentegen op wijzen dat een bedrijf ingedommeld is of dat de werkgever verstrikt zit in al te rigide schema’s van overuren, tijdskrediet, vakantie of brugpensioen. Kortom, een bedrijf waar de belegger zijn geld beter niet aan toevertrouwt.

Ethibel kan geen monopolie claimen op de begrippen ‘duurzaamheid’ en ‘ethiek’. De organisatie heeft er evenmin belang bij dat ze hierover als enige een ‘garantie’ kan afleveren. Het is aan de consument of belegger om hierin knopen door te hakken. Ethibel vreest dat er een zekere normvervaging zal optreden als een groeiend aantal andere spelers op die markt actief zal worden. Deze vrees is onterecht. De toenemende interesse bewijst precies dat duurzaam beleggen geen tijdelijk fenomeen meer is.

piet depuydt