De ene Stan is de andere niet

De meerderheid van de talrijke deelnemers aan de BDBH-missie naar Kazachstan en Oezbekistan is tevreden. Contracten werden (nog) niet getekend, maar er werden wel veel contacten gelegd. Impressies uit Centraal-Azië.

Almaty (Kazachstan)

Het Marco Polo hotel, vijf sterren in Almaty voor 8500 frank per nacht. Een schitterend zwembad en sauna op de benedenverdieping doen je alle vervuiling van buiten vergeten. In het restaurant kost een eenvoudige maaltijd al snel vijftig dollar. Twee model-mooie twintig jaar jonge Kazak-meisjes komen hier een taartje eten. De nouveaux riches.

Zestig kilometer verder in het stoffige Capchagai staan we op de lokale markt. Alle basisproducten zijn er, maar meer ook niet. Volrode tomaten, harde komkommers, aardbeien, uitnodigend rode kersen. Veel Chinese en Turkse voeding in blik. De kledij die er verkocht wordt, is erg ouderwets. Ook hier een mooi Kazak-meisje. Ze is slechts zes jaar oud. Ze staat breedlachend voor ons. “What’s the name ?”, vraagt ze ontwapenend. Meer Engels kent ze niet. Zal zij binnen vijftien jaar in het Marco Polo hotel taartjes eten ?

Misschien wel, als je de officiële bronnen mag geloven. Kazachstan is een potentieel rijk land, met grote voorraden aan olie, gas en mineralen. De jaarproductie van olie bedraagt momenteel 25 miljoen ton, maar met de hulp van westerse maatschappijen moet dat 100 tot 120 miljoen ton worden. De geschatte voorraad is 22 miljard ton. Sommigen doet Kazachstan herinneren aan het Saoedie-Arabië van de jaren zestig.

Ook de voorraad aan mineralen (lood, zink, koper, goud, uranium, zilver, chroom…) is zeer rijk. Zelfs in het dagelijks leven valt dit op. Nergens anders zie je zoveel gouden tanden in de mond van de mensen.

TWEE BELGEN.

Potentieel rijk, maar ja, dat is Zaïre ook. Sinds de onafhankelijkheid in ’91 is het BNP constant en fors gekrompen. Maar er is een ommekeer, wordt gezegd. Op een presentatie voor de Belgische economische missie verzekerde de vertegenwoordiger van de Wereldbank dat het nu het moment is om present te zijn. Ook de lokale EU-man, de Nederlander Simons, stelde dat Kazachstan al goed op weg is naar de vrijemarkteconomie. Grote buitenlandse bedrijven zijn hier al neergestreken. Veel Amerikaanse, want met de olie en de ligging tussen Rusland en China is dit voor de Amerikanen een strategisch belangrijk land.

Twee Belgische bedrijven hebben al belangrijke contracten. Powerfin (dochter van Tractebel) zal hier een thermische centrale bouwen en exploiteren. Een contract van ruim 1 miljard frank, dat echter nog steeds niet definitief is getekend. Union Minière heeft een aantal projecten op middellange termijn, goed voor een bedrag tussen de 450 miljoen en 1 miljard frank.

De buitenlandse pioniers hebben tot op heden nog maar weinig winsten mogen boeken. Wat meteen de vraag doet rijzen of het niet beter is af te wachten. Heel wat deelnemers aan de BDBH-missie zijn het daarmee eens. Logisch, want de chaotische marktsituatie de hervormingen zijn nog erg pril veronderstelt een lange voorbereiding.

SPANNINGEN.

EU-vertegenwoordiger Simons somt de vraagtekens op : “discriminerende importheffingen, het gebrek aan transparante douanereglementen, lange onderhandelingen, niet altijd betrouwbare partners, problemen met de registratie van vennootschappen, steeds veranderende belastingwetten.” Veelal zaken die wel opgelost zullen geraken.

Maar er zijn andere, fundamentelere problemen. Bijvoorbeeld de verhouding tussen de Kazakken (42 % van de bevolking) en de Russen (38 %). Vroeger waren de Russen in de meerderheid, maar na de onafhankelijkheid hebben de Kazakken de Russen zwaar onder druk gezet, fysiek bedreigd zelfs. Met als gevolg dat de Kazakken de macht hebben kunnen overnemen en veel Russen gevlucht zijn en de meerderheid verloren hebben. Een Russisch grapje zegt meer dan veel dikke rapporten. Wat is het snelste beest ter wereld ? Een Kazak met een Mercedes. De nouveaux riches zijn inderdaad bijna zonder uitzondering Kazakken. Dat er geen spanningen zouden zijn tussen de twee bevolkingsgroepen zoals officieel wordt gezegd, is dus zeker niet waar.

Vervolgens is er de politieke situatie. President Nursultan Nazarbayev regeert autocratisch. De parlementaire verkiezingen zijn onlangs ongeldig verklaard, zodat de president het nu zonder parlement stelt. Het indrukwekkend presidentieel paleis doet denken aan de tempels van de vroegere communistische leiders. En momenteel spookt een ander project in zijn hoofd : de verhuis van de hoofdstad van Almaty naar Akmola, het vroegere Svelinograd. Om zo sterker present te zijn in het noordelijke Russisch gebied. De eerste werken zijn begonnen, maar het geld ontbreekt om dit waanzinnige “witte olifantenproject” te volbrengen. Je kan trouwens in België al een indruk krijgen van de grootheidswaanzin van de Kazakse regering. Bezoek de ambassade, een schitterend kasteeltje met een ruim park eromheen. Een van de mooiste ambassades die Brussel telt.

RISICO’S.

Voor expatriates is Almaty geen veelbelovend vooruitzicht. Veel is er niet te beleven (excuseer het understatement). Bovendien is het leven er duur. Een gemeubeld eenvoudig appartement kost al gauw 1500 tot 2000 dollar per maand, vaak zes tot twaalf maanden vooraf te betalen, zonder daarvoor enig schriftelijk bewijs te ontvangen.

Bovendien wordt er voor allerlei zaken aan de financiële deur geklopt. Dat gaat van de bouw van de nieuwe hoofdstad, over het sponsoren van het olympisch team, tot zelfs het bezoek van een minister aan het Westen.

Moet Kazachstan van het lijstje geschrapt worden ? Neen, toch niet. Van de opkomende Centraal-Aziatische regio is dit land een van de meest beloftevolle. Maar de risico’s dat het allemaal mislukt en dat het land wegzinkt in megalomanie en corruptie bestaat ook. Voor kleine bedrijven, die zich moeilijker een weg kunnen banen naar de hoogste machtsregionen, is het tijd om contacten te leggen of het terrein af te tasten met voorzichtige proefleveringen, maar voor échte actie is het nog te vroeg.

GUIDO MUELENAER

MARKT IN KAZACHSTAN Basisproducten zijn aanwezig.