De ene kopie is de andere niet

Namaak verkopen, is illegaal. Maar daartegenover staat de vrijheid van kopie. Dat verklaart waarom ketens als H&M en Zara doorslagjes van de ontwerpen van grote modehuizen op de markt kunnen brengen.

De vrijheid van kopie

Wie voor een prikje de laatste Chanel-jurk wil kopen, kan de eerste vlucht naar Sjanghai nemen, maar zulke namaakgoederen kopen, is illegaal. De oplossing: wachten tot H&M of Zara een ontwerp maakt dat sterk gelijkt op de jurk die u wilde hebben. De doorslagjes die H&M, Zara en andere highfashionketens maken van de ontwerpen van bekende designers, zijn kopieën die wel degelijk toegelaten kunnen zijn.

“Een grijze zone in de wet maakt die praktijken inderdaad mogelijk”, zegt Alexis Hallemans, advocaat bij CMS DeBacker. “De vrijheid van kopie blijft het basisbeginsel, ook al wordt die vrijheid bijvoorbeeld ingeperkt door het auteursrecht.” De vrijheid van kopie is de hoeksteen van het zakenmodel van een aantal bekende modeketens.

Van kopie tot namaak

Wie ‘grijze zone’ zegt, zegt ook ‘ruimte voor interpretatie’. Wanneer wordt een kopie namaak? “Kopiëren mag. Maar het model moet kenmerken vertonen die in de ogen van de doorsneeconsument substantieel verschillen van het origineel”, stelt Alexis Hallemans.

Het advocatenkantoor vertegenwoordigde bijvoorbeeld de jeansfabrikant G-Star, toen die tegen de Zweedse kledingreus H&M een rechtszaak over het model Elwood aanspande. “De rechter controleerde eerst of het model beschermd was. Dat was het geval. Vervolgens ging hij na of de kopie voldoende verschilde van het origineel.” Het verdict: vier van de vijf kenmerken die typisch waren voor de jeans van G-Star, waren ook terug te vinden op de jeans van H&M. Om die reden werd de fastfashiongigant veroordeeld. H&M tekende beroep aan. Het nieuwe verdict valt in oktober.

Op namaak staan straffen

De keten die in de fout gaat, moet de verkoop van de resterende voorraden meteen stopzetten en het gewraakte gamma van de consument terugnemen. De onderneming kan ook worden veroordeeld tot een materiële of morele schadevergoeding.

Om de materiële schadevergoeding vast te stellen, wordt nagegaan hoeveel namaakkledingstukken al werden verkocht. Daarop worden de royalty’s berekend die de ontwerper is misgelopen (10 % van de verkoopprijs). Die schadevergoeding kan in de tienduizenden, en zelfs in de honderdduizenden euro’s lopen. De morele schadevergoeding compenseert de schade die de reputatie van de ontwerper werd toegebracht. Hier gaat het om bescheidener bedragen van een paar duizend euro’s.

Samenwerken loont

“Zonder die vrijheid van kopie zou niemand nog iets durven te creëren uit angst voor een rechtszaak”, stelt Alexis Hallemans. “Eigenlijk werkt het systeem momenteel vrij goed. Al is er uiteraard ruimte voor verbetering. Zo zou men de samenwerking tussen de ketens en de ontwerpers kunnen stimuleren. De ontwerpers kunnen dan toestaan dat stukken uit hun collectie worden gekopieerd, in ruil voor royalty’s.”

Een andere beproefde methode is een echte samenwerking tussen de ketens en de modehuizen, zoals die in 2004 voor het eerst tot stand kwam tussen Karl Lagerfeld (Chanel) en H&M. Dat voorbeeld werd later gevolgd door Viktor & Rolf, Sonia Rykiel en Versace.

CORALIE RAMON