” Heren, wij vertrouwen u België toe”, zei minister van Buitenlandse Zaken Paul-Henri Spaak op 15 mei 1940 aan Alexandre Galopin (Generale Maatschappij), Max-Léo Gérard (Bank van Brussel) en Fernand Collin (Kredietbank), de toenmalige Belgische financiële top. Zijn boodschap hield in dat de zakenwereld ervoor moest zorgen dat de Belgische economie tijdens de Duitse bezetting bleef draaien.
Zoals bekend vluchtte de regering naar Londen en was Leopold III na de troonsafstand van 28 mei een gevangene in zijn eigen paleis. Het economische bestuur van België kwam tijdens de bezetting in handen van een college van secretarissen-generaal. Een van die topambtenaren was Victor Leemans (1901-1971), die als secretaris-generaal voor Economische Zaken een cruciaal departement beheerde. Historicus Pieter Jan Verstraete schreef een biografische studie van een zo goed als vergeten figuur uit de Belgische politieke en economische geschiedenis.
Leemans kwam uit een molenaarsfamilie in Stekene en studeerde voor onderwijzer. Tijdens het interbellum kwam hij in radicaal-flamingantische kringen terecht. Hij richtte het tijdschrift Jong Dietschland op en werd hoofdredacteur. Hij introduceerde het werk van Duitse sociologen en juristen in Vlaanderen: Werner Sombart, Carl Schmitt, … Leemans volgde seminaries in Duitsland. Hij was er getuige van een toespraak van een opkomend politicus, Adolf Hitler. In Vlaanderen hield Leemans zich aanvankelijk ver van de autoritairder wordende Vlaams-nationale politieke partijen. Uiteindelijk sloot hij zich toch aan bij het VNV, als hoofd van de Arbeidsorde, een soort van corporatistische vakbond. Pogingen tot samensmelting met het christelijke ACV mislukten.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Duitse bezetting werd Leemans topambtenaar. Dat hij het tot secretaris-generaal voor Economische Zaken schopte was niet het gevolg van zijn lidmaatschap van het VNV, dat voor de collaboratie koos. Volgens Verstraete werd hij vooruitgeschoven door “vooraanstaande Belgicistische middens, behorend tot de haute finance. Het duurde niet lang voor hij het vertrouwen van zijn hogere ambtenaren en van de Belgische grootindustrie won.” Leemans kon goed opschieten met de zakenwereld. Zijn beleid was dat van het minste kwaad: de bevoorrading van bedrijven en burgers moest gegarandeerd blijven.
Leemans vond dat hij zijn plicht deed. Maar bij de bevrijding werden hij en zijn gezin opgepakt. Zijn vrouw overleefde de mishandelingen in de gevangenis niet. Leemans werd in 1948 door de Krijgsraad buiten vervolging gesteld. Verschillende industriëlen hadden zich te zijnen gunste uitgesproken. Leemans werd lid van de CVP en schopte het tot senator. In 1965 werd hij voorzitter van het Europees Parlement. Hij overleed in 1971. Verstraete levert met zijn beknopte studie een aanzet voor een diepgravende biografie van Leemans. Al is de vraag of er die ooit komt. Memoires heeft Leemans niet achtergelaten en veel van de documenten over hem zijn na de oorlog verdwenen.
Pieter Jan Verstraete, Victor Leemans. Een biografische kennismaking, 2016, 42 blz., 6,85 euro. Uitgegeven in eigen beheer en enkel te bekomen via de auteur pieterjan.verstraete@skynet.be
ALAIN MOUTON
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier