De droom van vrede en stabiliteit in Oekraïne

Hoe kan het Westen helpen van Oekraïne een stabiel en succesvol land te maken, dat het trauma van de Russische invasie te boven kan komen?

Stel u voor: Oekraïne is in 2030 een democratische natie, die zich voorbereidt op de toetreding tot de Europese Unie. De wederopbouw is bijna voltooid. De economie groeit snel. Corrupte oligarchen krijgen geen vrij spel. Dat alles wordt geschraagd door een sterke Oekraïense defensie. Na nieuwe Russische bombardementen lijkt het einde van de gevechten alweer ver weg, maar het nieuws dat Oekraïne en zijn medestanders hun visie op de toekomst beginnen te schetsen is opmerkelijk, omdat de komende maanden zullen bepalen wat er aan eind dit decennium mogelijk is. Er moet worden nagedacht over hoe het naoorlogse Oekraïne wordt heropgebouwd en over de veiligheidsgaranties om toekomstige indringers af te schrikken.

Toekomstplannen

In het verleden hebben de westerse leiders er wijselijk op aangedrongen dat Oekraïne zijn eigen doelstellingen bepaalt. Het conflict draait om het recht van soevereine landen om over hun toekomst te beslissen. Als hun een vrede wordt opgedrongen, is de kans kleiner dat die standhoudt. Maar ook de westerse geldschieters van Oekraïne hebben belangen op het spel staan. Als de oorlog escaleert, kunnen zij worden meegezogen. Als Rusland Oekraïne de overwinning ontzegt door een falende staat aan zijn westelijke grenzen te creëren, bedreigt president Vladimir Poetin of zijn opvolger de veiligheid van het hele Atlantische bondgenootschap.

Oekraïne heeft ook redenen om zijn toekomstplannen met de NAVO te delen. Momenteel rantsoeneert het Westen wapens en geld om de oorlog te sturen: het versnelt de levering van geavanceerde wapens als Oekraïne het moeilijk lijkt te hebben, maar weigert vliegtuigen en munitie met het grootste bereik te geven uit angst dat het land te ver doorzet. Oekraïne zou zich meer als een partner moeten opstellen en minder als een smekeling. Een andere reden voor Oekraïne om samen te werken met zijn bondgenoten is om hen aan zich te binden, vooral in Amerika. Niets kan de steun van de volgende president garanderen (Donald Trump is bijvoorbeeld geen fan). Maar een succesvol plan voor de oorlog en de nasleep ervan is de beste garantie voor blijvende steun.

Zo’n plan moet een kader voor de wederopbouw omvatten. Het Oekraïense volk moet zijn verwoeste leven weer oppakken. Meer nog, als de Oekraïense economie faalt, faalt ook de democratie.

Tijdens een bijeenkomst in Berlijn in oktober probeerden donoren een plan voor de wederopbouw van Oekraïne te schetsen en de kosten ervan te schatten. Het oplappen van het land terwijl de gevechten voortduren, wat nog drie jaar kan duren, zal tientallen miljarden dollars kosten, dachten ze. De eerste wederopbouw, die nog eens twee jaar duurt, zou 100 miljard dollar kunnen vergen. Een derde fase – in feite een marshallplan voor Oekraïne, dat waarschijnlijk nog meer kost – moet een economie creëren die geschikt is om tot de Europese Unie toe te treden.

Voor zulke plannen is enorm veel kapitaal van particuliere investeerders nodig. Enkele tientallen regeringen en multilaterale geldschieters moeten de basis leggen om geld van buitenaf aan te trekken. Als hun giften en leningen door oligarchen worden ingepikt, zal het land falen. Daarom moeten Oekraïne en zijn geldschieters anticorruptieorganisaties laten toezien op de besteding van het geld.

NAVO-lidmaatschap

Als Oekraïne wil gedijen, heeft het ook veiligheid nodig. Om levensvatbaar te zijn, moet het zijn toegang tot de Zwarte Zee behouden. Poetin moet een beslissende nederlaag lijden, zodat zijn mislukking ondubbelzinnig is. Daarnaast zal de overwinning van Oekraïne evenzeer afhangen van de gezondheid van zijn democratie als van de omvang van zijn grondgebied.

Als de gevechten ophouden, zal Rusland zich snel herbewapenen. De regering in Kiev heeft daarom stevige westerse veiligheidsgaranties nodig. Het NAVO-lidmaatschap zou de gouden standaard zijn, waardoor een Russische aanval zou gelden als een agressie tegen het hele bondgenootschap. Maar Amerika en veel van zijn bondgenoten zijn niet bereid een direct conflict met Rusland aan te gaan.

Een aannemelijker alternatief is gemodelleerd naar Amerika’s betrekkingen met Israël. Het Kyiv Security Compact voorziet in een web van juridisch en politiek bindende verplichtingen tussen Oekraïne en zijn bondgenoten. Sommige landen zullen militaire, financiële en inlichtingensteun toezeggen als Rusland aanvalt, andere zullen zich verbinden tot sancties. Het plan roept ook op tot investeringen in de overdracht van wapens en in de Oekraïense defensie-industrie die tientallen jaren moeten worden volgehouden. Dat pact zal moeilijk tot stand te brengen zijn. Een punt van zorg is de toestand van de westerse wapenindustrie, die na de ineenstorting van de Sovjet-Unie in verval is geraakt. Ze kan moeite hebben om de levering van wapens en munitie aan Oekraïne op peil te houden zolang de gevechten voortduren, laat staan Rusland te overtreffen als het zich na de oorlog herbewapent. De wapenproductie moet meteen worden versterkt.

De andere zorg is dat het Westen misschien niet sterk genoeg is. Peilingen onder Republikeinen in Amerika en kiezers in Oost-Duitsland wijzen erop dat steun voor Oekraïne niet vanzelfsprekend is. Ook anti-oorlogsprotesten in Rome en Praag zijn een veeg teken. Overal hebben regeringen beperkte voorraden geld en aandacht. Amerika heeft andere zaken aan zijn hoofd, zoals met China in de Stille Oceaan. Na tientallen jaren zijn veiligheid te hebben uitbesteed aan de Verenigde Staten, is Europa nog maar nauwelijks begonnen met de extra verantwoordelijkheden die het op zich moet nemen.

Mislukte staat

Het Westen moet inzien dat het geven van miljarden dollars aan Oekraïne geen daad van liefdadigheid is, maar van zelfbehoud. Poetin ziet het conflict als een botsing van beschavingen. Halfslachtige westerse steun aan Oekraïne zal hem niet kalmeren, noch leiden tot het herstel van de betrekkingen met Rusland, zoals sommige Europeanen hopen. Integendeel: het zal hem ervan overtuigen dat het Westen decadent en kwetsbaar is. Als Poetin in Oekraïne een mislukte staat creëert, zullen de NAVO-leden het volgende doelwit zijn. Oekraïnes droom van een overwinning zou een duurzame vrede voor zijn 43 miljoen inwoners garanderen én voor talloze Europeanen.