Met een stijgende kans op een recessie wordt het voor de regering-Di Rupo I een aartsmoeilijke opdracht om het begrotingstekort in 2012 daadwerkelijk terug te dringen tot 2,8 procent van het bbp. Nieuwe maatregelen zoals een indexsprong zullen zich opdringen.
Formateur Elio Di Rupo heeft 11,3 miljard euro gevonden om het begrotingstekort in 2012 te doen afklokken op 2,8 procent van het bbp. Daarbij wordt uitgegaan van een groei van 0,8 procent. “Het zou zeer goed zijn als we dat cijfer halen, maar ik vrees dat de toekomstige premier veel te optimistisch is”, voorspelt Bart Vancraeynest, hoofdeconoom van het beurshuis Petercam. “Ik zie de economische situatie de komende maanden verslechteren. Het deficit terugdringen tot 2,8 procent van het bbp wordt onmogelijk. De inkomsten zullen tegenvallen. Men zal de begroting de komende maanden constant moeten bijsturen. Eigenlijk was men beter uitgegaan van pessimistischer groeiverwachtingen en had men beter diepgaandere maatregelen genomen.” Amper enkele dagen na het begrotingsakkoord verlaagde de OESO zijn groeiverwachting voor België trouwens al tot 0,5 procent.
Het gevaar komt uit verschillende hoeken. De eerste bedreiging is het stilvallen van de groei of een recessie (een krimp van 2 procent is niet uitgesloten). Volgens Jan Bronselaar, macro-econoom bij Delta Lloyd Bank, loert die om de hoek. “Begin volgend jaar zitten we wellicht in een lichte recessie. We zijn ver van de voorspellingen van 2,1 procent groei in 2011.” Die recessie zou betekenen dat Di Rupo volgend jaar nog eens 5 miljard euro moet vinden.
En dan zijn er nog de waarborgen die de federale overheid aan de restbank Dexia heeft toegekend. Als die moeten worden aangesproken, is het opnieuw alle hens aan dek. Ten slotte zijn er de rentelasten, die enkel nog kunnen oplopen. Het voorbije decennium heeft België kunnen lenen alsof het Duitsland was. De vorige regeringen zijn nonchalant omgegaan met die bonus. Die rentemeevallers zijn nooit gebruikt om buffers aan te leggen voor economisch harde tijden of om structurele uitdagingen als de vergrijzing aan te pakken. De Belgische intrestlasten variëren al een aantal jaar van 3,3 tot 3,8 procent van het bbp. Dat cijfer valt de komende jaren wellicht een stuk hoger uit.
Een begrotingsopmaak is altijd een soort virtuele oefening omdat men de toekomst niet kan voorspellen. Maar in deze woelige economische tijden moet men rekening houden met zoveel potentieel negatieve paramaters dat we enkel kunnen besluiten dat deze begroting op drijfzand is gebouwd.
Constante bijsturingen
Zullen na Nieuwjaar dan constante bijsturingen van de begroting nodig zijn, met nieuwe belastingen en extra besparingen? “Bij een recessie zullen de Europese autoriteiten toelaten dat het begrotingstekort tot 3 procent van het bbp of meer oploopt”, voorspelt Etienne de Callataÿ, hoofdeconoom van Bank Degroof, “Vergeet de stabilisatiefunctie van de overheid niet. Het is toch de bedoeling dat het al zo broze consumentenvertrouwen niet verder wordt aangetast. Daarom denk ik dat de onderhandelaars besloten hebben het indexmechanisme niet aan te pakken, om de koopkracht te vrijwaren. Als in het voorjaar van 2012 nieuwe maatregelen nodig zijn, dan zullen die volgens mij eerder gericht zijn op een flexibeler arbeidsmarkt en langer werken.”
Het sociaaleconomisch regeerakkoord zet stappen in die richting. Langer werken wordt aangemoedigd en brugpensioen wordt minder aantrekkelijk. Maar experts benadrukken dat het niet om een revolutie gaat. (zie kader Geen echte hervorming van arbeidsmarkt en pensioenen) Dat blijkt ook uit de omvang van enkele geplande besparingen. Zo dalen de uitgaven door de hervorming van het brugpensioen- en werkloosheidstelsel met 375 miljoen euro. Dat is slechts 5,7 procent van het RVA-budget voor werkloosheid en brugpensioenen. En de besparingen in de gezondheidzorg (2,3 miljard) zijn geen echte besparingen. Het gaat om geld dat toch niet werd uitgegeven.
Concurrentievermogen
Maar de meest fundamentele kritiek gaat over de verhouding tussen besparingen en nieuwe belastingen. Di Rupo wijst op het evenwicht tussen beide, oppositiepartij N-VA heeft het over twee derde belastingen en een derde besparingen. “De cruciale vraag is of er structurele maatregelen genomen worden die op lange termijn de groei bevorderen. Wat dat betreft, is het begrotingsakkoord een gemiste kans”, stelt de Leuvense econoom Joep Konings. “Nieuwe belastingen hoeven geen probleem te zijn, zolang ze de groei niet fnuiken. Extra lasten op arbeid of bedrijven zijn daarom af te raden. Milieubelastingen en een verhoging van de btw genieten mijn voorkeur. Hier en daar zie ik er iets van terug, maar dat is onvoldoende. En waarom niet via vastgoed geld proberen binnen te halen, bijvoorbeeld door de belastingaftrek voor hypothecaire leningen te verlagen? Dat heeft geen impact op de groei.”
Een ander punt van kritiek van Konings is dat er in het begrotingsakkoord amper aandacht is voor het concurrentievermogen van de ondernemingen. “Onze bedrijven verliezen marktaandeel en door de automatische indexering lopen de loonkosten op. Op zo’n moment is het aangewezen een indexsprong over te slaan of de automatische indexering niet door te voeren. Dat kan al snel 1 miljard euro opleveren. Ik zou de indexaanpassing wel doorvoeren voor lage lonen maar niet voor werkloosheidsuitkeringen. Dat zou de werkloosheidsval verder wegwerken.” Jan Bronselaar (Delta Lloyd Bank) waarschuwt: “Het is gevaarlijk dat België nog niet heeft aangegeven dat het iets aan de automatische index zal doen.”
Het begrotingsakkoord kwam er na een schok van buitenaf: de ratingverlaging van België door Standard & Poor’s van AA+ naar AA. Economen voorspellen dat bij een volgende schok diepgaandere maatregelen moeten worden genomen, zoals het overslaan van een indexsprong. “Dit blijft de beste manier om de financiële markten te kalmeren en de rente op Belgisch staatspapier omlaag te duwen”, stelt Konings.
ALAIN MOUTON
‘De inkomsten zullen tegenvallen. Men zal de begroting de komende maanden constant moeten bijsturen’ Bart Vancraeynest (Petercam)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier