De doodsrochel van een land

Een Russische studie laat er geen twijfel over bestaan: in 2003 krijgt het land een geweldig infarct. Hetzelfde geldt trouwens voor de oudere bevolking. Alleen voor jonge strebers is er enige hoop.

In 2003 zal Rusland aan diggelen gaan. Zo luidde althans de voorspelling van een parlementaire commissie die in september 2000 in allerijl werd samengesteld om te beslissen welke gevaren er in het land nog meer op de loer lagen. Op een maand tijd had de kernonderzeeër Koersk 118 levens geëist, had een bom in de Moskouse metro twaalf doden gemaakt, en had een brand de 50 meter hoge televisietoren van de stad verwoest.

De commissie kwam tot een stuitende conclusie. 2003 zou het jaar zou zijn waarin de Russische infrastructuur zou ineenstorten, een piek in de terugbetaling van de buitenlandse schuld de staatskas zou overweldigen, en een bevolkingsafname nationale wanhoop zou uitlokken. “Het bestaan van Rusland stond op het spel,” zei voormalig premier Yevgeny Primakov.

Als we daarvan uitgaan, is het goede nieuws dat Rusland in 2003 nog zal bestaan. Het vertoont geen tekenen van verdwijning, ook al zal het in onrustbarend tempo mensen verliezen. De bevolking zal met nog eens 750.000 mensen afnemen doordat stress, vervuiling, slecht eten en gebrekkige gezondheidszorg hun tol eisen.

Er is ook goed nieuws voor de buitenlandse schuldeisers van Rusland. Zij zullen op tijd betaald worden. Rusland deed zelfs al een jaar op voorhand enkele betalingen voor 2003, met geld uit de bloeiende olie-export. De ‘piek’ in buitenlandse schuldobligaties is zo dus teruggeschroefd van een gevreesde 17 miljard dollar naar wellicht 14 miljard dollar. Rusland kan dat geld makkelijk ophoesten als de olieprijzen hoog blijven. En voor het geval ze sterk dalen: Rusland staat bij het Internationaal Monetair Fonds inmiddels te boek als ‘voldoende hervormd’, zodat het IMF er nog maar eens een lening tegenaan zal gooien.

Rotte infrastructuur

Met een beetje geluk zal de door structurele problemen wat hinkende economie van Rusland een redelijk tot goed 2003 kennen en een groei doormaken van 4% tot 5%. De magnaten die zich in de jaren negentig op de staatseigendommen gooiden, voelen zich nu zelfverzekerd genoeg om hun winst opnieuw te investeren in plaats van ze in het buitenland te verstoppen. Het lage inkomstenbelastingtarief van 13%, dat sommige mensen zelfs betalen, houdt in dat mensen die een risico nemen hun beloning ook kunnen houden. Rusland blijft een ellendig oord voor oude en zwakke mensen. Maar in 2003 zal het één van de beste plekken zijn voor jongeren en strebers.

De trends aan het nationale rampenfront zijn minder bemoedigend. Er komen er onvermijdelijk nog, aangezien de infrastructuur van Rusland blijft wegroesten. De helft van de gaskachels in Moskou is ouder dan twintig jaar. De kans op explosies, zoals die ene die in augustus 2002 een heel flatgebouw neerhaalde, is dan ook reëel. En reken maar dat de Russen in augustus extra ongerust zijn: alle rampen in het land lijken zich in die maand voor te doen. Die angst wordt nog eens versterkt omdat er nog meer terroristische aanslagen door Tsjetsjeense rebellen worden verwacht, in navolging van de belegering van het Moskouse musicaltheater in 2002.

In mei zou de sfeer wat vrolijker moeten worden, want dan viert Sint-Petersburg, een stad die door tsaar Peter de Grote werd gesticht, zijn 300-jarige bestaan. President Vladimir Poetin, de moderne tsaar, is een inwoner van de stad en zal tientallen wereldleiders verwelkomen. Maar van binnen zal Poetin zich niet zo blij voelen als hij doet uitschijnen. Hij zal willen dat het stadsbestuur zijn zaakjes wat beter had voorbereid. De slordig aangebrachte lik verf op sommige historische gebouwen zal nauwelijks droog zijn, en grote infrastructuurprojecten die dan wel officieel geopend mogen zijn (een vloedbarrière, een ringweg, de renovatie van de metro) liggen ver achter op schema.

In de tweede helft van 2003 zullen er ongetwijfeld flink wat politieke spelletjes worden gespeeld in Sint-Petersburg. Wanneer de voornaamste festiviteiten achter de rug zijn, gaat het Kremlin op zoek naar een kandidaat die in staat is om stadsgouverneur Vladimir Yakovlev te wippen.

Poetin blijft zitten

Ook in Moskou zullen heel wat politieke spelletjes worden gespeeld wanneer de verkiezingen voor de Doema, de Russische kamer van volksvertegenwoordigers, in december ophanden zijn. De stromannetjes van het Kremlin zullen alle registers opentrekken om het stemmenaandeel van de Communistische Partij naar beneden te krijgen. De communisten blijven, ondanks alle voorspellingen dat ze ter ziele zouden gaan, de populairste partij in Rusland. Als zij meer stemmen krijgen dan het pro-Kremlinblok van Verenigd Rusland, dan wordt dat gênant voor Poetin. Maar niet gênant genoeg om zijn eigen kansen om herkozen te worden in 2004 in het gedrang te brengen.

En om de kiezers niet in de armen van de communisten te drijven, zal het voor de regering verleidelijk zijn de aangekondigde maar onpopulaire hervormingen uit te stellen tot na de verkiezingen. Die omvatten plannen om gezinnen voor alle elektriciteits- en verwarmingskosten te laten opdraaien, terwijl die van oudsher zwaar gesubsidieerd werden. En denk maar niet dat Poetin beteuterd zal kijken als hij er niet in slaagt om Rusland in 2003 te doen toetreden tot de Wereldhandelsorganisatie. Toetreding zal voor de Russische industrie op lange termijn voordelen inhouden, maar op korte termijn ook pijn, en die kun je in een verkiezingsjaar maar beter vermijden.

De verkiezingen van de Doema zullen in elk geval in één opzicht saaier zijn dan de vorige. Ze worden voor het eest gehouden onder een nieuwe wet die de kleine en onbelangrijke partijen uitsluit. Vaarwel aan de Partij van de Bierliefhebbers met haar campagneslogan “Altijd iets om te eten en te drinken”. Adieu groep Subtropisch Rusland, met zijn manifeste belofte om de heersende omgevingstemperatuur het hele jaar door te verhogen tot minstens 20 graden Celcius.

Meer buitenlandse investeerders

Grote Russische bedrijven zullen de hoop koesteren dat de verkiezingen rustig genoeg verlopen om buitenlandse geldschieters en investeerders geen reden tot ongerustheid te geven. Russische firma’s hebben zichzelf gerehabiliteerd sinds de wanbetaling en devaluatie van 1998 van hen onwelkome gasten op de internationale kapitaalmarkten hadden gemaakt. Nu willen ze hun sterk verbeterde public relations en bedrijfsbeheer gaan verzilveren. Tenzij er zich nog een paniekaanval op de markt voordoet en de interestvoet omhoog jaagt, zullen Russische leners in 2003 de weg naar de internationale obligatiemarkten terugvinden.

De eerste 35.000 auto’s zullen van de lopende band rollen in de nieuwe fabriek van General Motors in Rusland, een joint venture met de Russische autoproducent Avtovaz en tot op heden veruit het grootste staaltje van rechtstreekse buitenlandse investering in de Russische verwerkende industrie.

Ondanks de problemen in de zakenwereld zien steeds meer buitenlandse bedrijven Rusland als een risico dat de moeite waard is om te nemen. Reken er maar op dat minstens één buitenlandse commerciële bank een offensief op de Russische markt zal openen, gelokt door het gebrek aan concurrentie. En dat minstens één buitenlandse oliemaatschappij een Russische tegenhanger zal proberen over te nemen, verleid door de goedkope reserves en een exportinfrastructuur die sterk aan het verbeteren is. In 2003 zullen het veeleer buitenlandse bedrijven dan buitenlandse regeringen zijn die het voortouw nemen om Rusland weer aansluiting te doen vinden bij de rest van de wereld.

Robert Cottrell [{ssquf}]

De auteur is hoofd van het Financial Times-kantoor in Moskou.

(2003)

Reken er maar op dat minstens één buitenlandse commerciële bank een offensief op de Russische markt zal openen, gelokt door het gebrek aan concurrentie.

(2003)

De bevolking zal met nog eens 750.000 mensen afnemen doordat stress, vervuiling, slecht eten en gebrekkige gezondheidszorg hun tol eisen.