De consument is zelf verantwoordelijk voor te dure supermarkten

Er zijn slechts twee realistische scenario’s waardoor winkelen in een Belgische supermarkt even goedkoop wordt als in de buurlanden. Telkens is de samenleving slechter af. Op zijn best kunnen de prijzen wat getemperd worden, maar daarvoor moet de consument ook slimmer winkelen.

Winkelen in buitenlandse supermarkten is fors goedkoper dan in een Belgische. Een studie van het Prijzenobservatorium in opdracht van de federale overheidsdienst Economie bevestigt dat voor het vijfde jaar op rij. Een korf vergelijkbare artikelen, voornamelijk merkproducten, was gemiddeld 12 procent goedkoper in Nederland. In Frankrijk en Duitsland dat respectievelijk 9 en 7 procent.

De belangrijkste handicaps in België zijn nog steeds de hogere loonkosten en de relatief zwakke inkoopkracht van Belgische spelers tegenover Unilever, Coca-Cola en andere grotere multinationals. Beide wegen volgens een studie van de handelsfederatie Comeos even zwaar op de winkelprijzen. Maar in beide gevallen is dat moeilijk weg te werken op korte of zelfs middellange termijn.

De hele Belgische economie schreeuwt om een forse verlaging van lasten op arbeid. De retailsector is daarop geen uitzondering. Maar we koesteren beter weinig illusies. Door de vergrijzingskosten en het afbouwen van de staatsschuld is het verlagen van de lasten naar het niveau van de retailsector in goedkopere buurlanden op korte termijn erg moeilijk te realiseren. Daarvoor is de kloof te groot. Al kan een beperkte lastenverlaging de prijzen wat temperen.

Een verbetering van de arbeidsflexibiliteit zou wellicht meer en sneller effect hebben in de retail. Buitenlandse supermarkten vallen onder gunstiger regels voor zondagwerk, arbeid buiten de kantooruren, overuren, studentenarbeid en bekendmaking van de dienstroosters. Maar ook dat zijn geen mirakeloplossingen.

Arme Belgen

Om op het prijsniveau van de buurlanden te komen, zijn er daarom slechts twee realistische scenario’s. Het eerste is een forse verarming van de Belgische consument. Er is een reden waarom de prijzenslag in Nederland de voorbije jaren zo fel is geweest. De crisis treft er de bevolking veel zwaarder dan in België. Het uiteenspatten van een vastgoedzeepbel, stijgende werkloosheid en ineengezakte pensioenfondsen hebben er voor een perfecte storm gezorgd. De prijzen zijn er gedaald omdat Kees met de pet het anders niet meer kan betalen.

Om de prijzen drastisch te kunnen verlagen, graaien supermarkten er soms in hun trukendoos. Het aantal koekjes per verpakking wordt bijvoorbeeld verminderd. Of ze gebruiken bijvoorbeeld meer bloem en andere goedkopere additieven voor worsten. Noch voor de Belgische consument, noch voor de economie is dat een aantrekkelijk toekomstbeeld.

Grote buitenlandse speler

In het andere scenario wordt de relatief zwakke Belgische inkoopkracht aangepakt. Dan verdwijnt een puur Belgische speler als Colruyt of Delhaize en pikt Albert Heijn, Aldi of Lidl dat marktaandeel in. Die grotere buitenlandse spelers kopen grotere volumes aan en dwingen daarbij lagere inkoopprijzen af. Als zij elkaar blijven beconcurreren, veroorzaakt dat een prijsschok.
Uiteindelijk wordt België dan een wingewest voor buitenlandse retailers. De winsten worden doorgesluisd naar het buitenland. Dat betekent een verlies aan belastinginkomsten, maar nadeliger op lange termijn is het verlies aan investeringen. De families achter Colruyt en Delhaize investeren via allerlei fondsen in andere Belgische bedrijven en ondernemers. Ook in dit tweede scenario dreigen de lasten dus hoger uit te vallen dan de baten.

Vergelijken, vergelijken, vergelijken

De hogere Belgische winkelprijzen zijn ten slotte gedeeltelijk de schuld van de consument. Als consument zijn we bereid meer te betalen in ruil voor meer kwaliteit. Bovendien gaan we daarvoor meer naar slagerijen en andere speciaalzaken dan consumenten in het buitenland. We maken grotere schaalvoordelen onmogelijk.
Maar de belangrijkste factor is dat de consument nog te weinig de prijzen vergelijkt. Dat is voornamelijk een erfenis van de jaren voor uitbreken van de crisis. Toen waren de prijsstijgingen veel forser dan in het buitenland. Belgische consumenten winkelen ondertussen slimmer, maar die gulle jaren wegen nog steeds op hun kassatickets.