De collectie van dokter Gachet

Is ie echt of vals, de dokter Gachet van Van Gogh? Het Parijse Grand Palais toont de schenking van deze vriend van Cézanne en Van Gogh die het onderwerp is van een fameuze polemiek.

Het ‘Portret van dokter Gachet’ is, samen met ‘De zonnebloemen’ en ‘Tuin in Auvers’, één van de beroemdste doeken van Vincent Van Gogh. De schilder, die de arts in Auvers ontmoette, maakte het doek in juni 1890. Twee maanden later joeg hij zich een kogel door het hart, en was het Gachet die hem, tevergeefs, nog probeerde te redden. Deze arts-filantroop had al eerder ettelijke schilders leren kennen als Pissarro, Cézanne (die eveneens in Auvers woonde), Guillaumin, Sisley… Gachet kocht werken van hen, steunde hen financieel, en werd zelf amateur-kunstenaar. Hij stierf in 1909 en liet twee kinderen, Marguerite en Paul, achter. Deze laatsten schonken in 1949 aan Franse musea twee doeken van Van Gogh, een zelfportret en het portret van de arts. In 1951 schonk zoon Paul Gachet nog drie Cézannes, waaronder ‘Een moderne Olympia’ (1874), een Monet, een Renoir, een Sisley, twee Pissarro’s en twee Guillaumins. In 1954 opnieuw een schenking: een Cézanne, een Guillaumin, een Pissarro en vijf Van Goghs.

Een bijzondere goudmijn voor de musea, en voor de familie Gachet een manier om in de herinnering voort te leven aan de zijde van Van Gogh. Want ook de zoon van Gachet was un artiste manqué. Samen met zijn vader had hij een poging gedaan om de werken van hun schildersvrienden te kopiëren, zowel als oefening als om deze te catalogeren. Vanaf het moment dat men wist dat de Gachets de kunst van het kopiëren beoefenden – geen ongebruikelijk tijdverdrijf in die tijd – is men sommige van hun Van Goghs in twijfel beginnen trekken. Onderzoekers hebben een reeks “verontrustende” elementen aan het licht gebracht op zowel stilistisch als kwantitatief niveau. Zo zou Van Gogh tijdens zijn laatste twee levensmaanden meer dan één doek per dag hebben geschilderd!?

Het Musée d’Orsay heeft zeker gelijk gehad om de Gachet-schenkingen tentoon te stellen. We treffen er authentieke werken van de hierboven aangehaalde schilders aan, maar tevens een aantal door de Gachets gemaakte kopieën, documenten over Van Gogh, en studies van het onderzoekslaboratorium van de Franse musea. Maar we vinden er niet dat tweede ‘Portret van dokter Gachet’, dat zich in een privé-collectie bevindt en dat authentieker (?) zou zijn dan het eerste. Een beruchte intrige, waarvan de draagwijdte duidelijk uit de tentoonstelling naar voren komt, zonder dat er definitieve antwoorden worden gegeven. Wanneer u weet dat Van Goghs ‘Portret van de kunstenaar zonder baard’, geschilderd in 1889, in november bij Christie’s werd afgehamerd voor 71,5 miljoen dollar, laten de consequenties zich raden: de polemiek is nog lang niet ten einde.

“Un ami de Cézanne et Van Gogh: le docteur Gachet”. Galeries nationales du Grand Palais, entrée Clémenceau, 75008 Paris. Nog tot 26 april, van 10 tot 20 uur, behalve op dinsdag. Reserveren aanbevolen (Fnac).

ALAIN DELAUNOIS