De buit verdelen

Lonen koppelen aan winsten kan economische voordelen hebben. Dat rechtvaardigt echter geen belastingvoordelen. VBO, ACV en ABVV reageren op deze analyse.

De vergoeding van managers wordt vaak gekoppeld aan de winst van het bedrijf, om hen te motiveren tot harder werken. Waarom zou men dat principe niet uitbreiden tot alle werknemers, door de lonen aan de winsten te koppelen ?

Winstparticipatie is in veel landen populair geworden, voor een stuk omdat het door belastingvoordelen werd aangemoedigd. Nu is het tij misschien aan het keren. De nieuwe Britse begroting wil belastingvoordelen voor aan de winst gekoppelde lonen afschaffen.

De populariteit van de winstdeling verschilt enorm van land tot land (zie grafiek). Uit een Oeso-studie blijkt dat in Groot-Brittannië, Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, Nederland en de V.S. 6 % tot 27 % van de werknemers een deel van de winst ontvangen. Elders komen nog geen 5 % van de werknemers voor winstdeling in aanmerking.

De werkgevers delen hun winsten niet uit omdat ze zo’n goed hart hebben. Met uitzondering van Italië kennen alle landen waar minstens 5 % van de werknemers winstdeling ontvangen belastingvoordelen toe aan de werkgevers of de werknemers, of hebben ze één of andere aanmoedigende wetgeving. In Frankrijk bijvoorbeeld, moeten bedrijven met meer dan 50 werknemers wettelijk een deel van de winst via een systeem van uitgestelde winstdeling aan de werknemers uitkeren. Deze uitkeringen zijn vrijgesteld van bedrijfs- en loonbelasting, en na vijf jaar kunnen de werknemers ze opvragen, vrij van inkomstenbelasting en sociale zekerheidsbijdragen.

Ook in de Verenigde Staten gebruikt men belastingvoordelen om uitgestelde winstdeling aan te moedigen en pensioenfondsen aan te leggen.

VOORDELEN.

Volgens de economen heeft winstdeling drie economische voordelen :

Ze kan de productiviteit stimuleren. Wanneer de werknemers belang hebben bij het succes van de firma, zijn ze gemotiveerd om harder te werken. Bovendien kan de winstdeling de werknemer sterker aan het bedrijf binden en dus het verloop verkleinen, zodat de firma over meer ervaren, bekwame werknemers beschikt.

Winstdeling werkt als een schokdemper. In tijden van recessie zullen de lonen samen met de winsten dalen, zodat de bedrijven in theorie minder mensen zullen afdanken. De werkgelegenheid stabiliseert.

Sommige economen beweren dat winstdeling de totale werkgelegenheid kan vergroten, door de “marginale kost” van het aanwerven van een bijkomende werknemer te verlagen. Dit derde argument wordt ontwikkeld door de Amerikaanse econoom Martin Weitzman. Veronderstel dat een bedrijf elke werknemer 100 dollar per week betaalt. Het zal dan pas een extra werknemer in dienst nemen als diens bijkomende output meer dan 100 dollar waard is. In een systeem van winstdeling zal het bedrijf een basisloon van 80 dollar betalen plus een vast aandeel in de winst (bijvoorbeeld 20 dollar in het eerste jaar). De firma is nu gemotiveerd om meer mensen aan te werven. Waarom ? De gemiddelde kost per werknemer blijft 100 dollar. De marginale kost is echter gedaald tot 80 dollar. De firma zal dus een extra kracht aannemen van zodra hij 80 dollar opbrengt. En dat zou tot een grotere werkgelegenheid moeten leiden.

Opdat winstdeling banen zou scheppen, moeten echter twee voorwaarden vervuld zijn. Ten eerste moeten de managers het basisloon, zonder de winstdeling, als de kostprijs van een extra aanwerving beschouwen. Ten tweede moet het basisloon in bedrijven met winstdeling onder het marktloon liggen met andere woorden, de bonus van de winstdeling mag geen supplement zijn maar moet een gedeelte van het vroegere loon vervangen.

THEORIE EN PRAKTIJK.

Bevestigt de realiteit de argumenten van de economen ? Gedeeltelijk. Verscheidene studies stellen dat winstdeling inderdaad bevorderlijk is voor de productiviteit. Die zou zelfs met 10 % kunnen stijgen. Volgens het Oeso-onderzoek blijkt uit peilingen bij werkgevers dat dergelijke programma’s de werknemers ontvankelijker kunnen maken voor verandering.

Deze pluspunten zijn echter geen rechtvaardiging voor geschenkjes vanwege de staatskas. Winstdeling bevordert immers de productiviteit en dus het rendement van de bedrijven. Overheidssteun is alleen verdedigbaar als de winstdeling de loonflexibiliteit vergroot (en dus de werkgelegenheid stabiliseert) of de werkloosheid vermindert. Dat houdt immers een maatschappelijk voordeel in, bovenop het privé-voordeel voor de bedrijven.

In de VS ziet men enkele signalen dat winstdeling als een schokdemper kan werken om de werkgelegenheid stabieler te maken. In Europa zijn de resultaten echter minder duidelijk. Bovendien is het lang niet zeker dat het koppelen van de lonen aan de winst nieuwe banen schept. Uit peilingen blijkt bijvoorbeeld dat veel managers niet uitsluitend het basisloon in aanmerking nemen als de kost van het aanwerven van een extra werknemer, maar blijven denken in termen van de totale vergoeding, winstdeling inbegrepen.

De argumenten voor belastingvoordelen lijken dus mank te lopen. Het voorbeeld van Groot-Brittannië, waar de lonen slechts losjes aan de winsten gebonden moeten zijn om aan de fiscale regels te voldoen, bewijst dat een politiek van belastingvoordelen gemakkelijk kan mislukken.

Moeten de regeringen dan niets doen om winstdeling aan te moedigen ? Toch wel. Ze moet de bedrijven informeren over de voordelen van winstdeling.

Copyright : The Economist Profit Sharing in OECD Countries, Oeso, Employment Outlook, 1995.