“De bruiloft van Kana is voorbij”

Verzekeraar Ethias krijgt het moeilijk door de financiële crisis. Voor de verzekeringstak van de drie groten – KBC, Fortis en Dexia – blijft het voorlopig business as usual. Toch verwachten sommige waarnemers premieverhogingen.

Niet alleen voor de banken, maar ook voor verzekeraars wordt het almaar moeilijker om het eigen vermogen op peil te houden. Dat komt door de gerealiseerde en de latente minwaarden op hun investeringsportefeuilles. De turbulentie op de financiële markten decimeert het rendement van de beleggingen van de verzekeraars. Of er wordt zelfs verlies mee gemaakt, in het ergste geval. Aan de andere kant gaat het met de verzekeringsactiviteiten zelf wel relatief goed. Toch bij de Europese verzekeraars.

Maar hoe is het gesteld met de verzekeringsmaatschappijen die actief zijn in België? Trends legde een aantal vragen voor aan de sector: Wat is er aan de hand bij Ethias? Is de situatie bij Ethias besmettelijk? En welke gevolgen zal de crisis hebben op de Belgische verzekeringsmarkt?

1 Wat is er aan de hand bij Ethias?

Eind september kwamen de Belgische, Franse en Luxemburgse overheden met ruim zes miljard euro op de proppen om de solvabiliteit van Dexia op te krikken. Ook de historische aandeelhouders van Dexia, waaronder Ethias, werd om een financiële bijdrage gevraagd. De onderhandelingen verliepen moeizaam. Steve Stevaert, voorzitter van Ethias, wou van de Belgische regering eerst de belofte dat ze, indien nodig, ook garanties biedt aan Ethias. Uiteindelijk maakt de verzekeraar 150 miljoen euro vrij om Dexia te helpen redden. Prompt verspreidde Ethias de boodschap dat het een regeringswaarborg had gekregen voor ‘tak21-producten’. Dat zijn beleggingsproducten met een gewaarborgd rendement. Concurrent AXA reageerde gepikeerd. “De overheidsgaranties zijn enkel voor Ethias bedoeld, want de verzekeraar heeft dat blijkbaar nodig”, aldus een kort persbericht.

Over naar Ethias-voorzitter Steve Stevaert voor meer tekst en uitleg. Uiteindelijk krijgt Trends financieel directeur Jean-Paul Parmentier aan de lijn. “Ethias gaat ervan uit dat álle spaargelden momenteel op dezelfde manier gewaarborgd zijn door de regering, dus ook het ingelegde spaargeld van tak21-producten.” Volgens Parmentier heeft Ethias in zijn segment ‘Leven’ zo’n 18,8 miljard euro aan spaargelden uitstaan, waarvan het merendeel in tak21-producten. De helft daarvan komt van particulieren, de andere helft van zogenaamde ‘collectiviteiten’ zoals bedrijven.

Van Assuralia, de koepelorganisatie van de verzekeringsmaatschappijen die actief zijn in België, krijgen we dan weer het volgende te horen: “Van concrete overheidsmaatregelen is er in dit verhaal geen sprake. De regering wou alleen maar duidelijk maken aan de consument dat hij op beide oren mag slapen als het over zijn spaargeld gaat.”

Dat laatste klopt, beaamt Peter Poulussen, woordvoerder van premier Yves Leterme (CD&V). “Het gaat om een breed engagement van de regering: als er problemen opduiken – waar dan ook in de financiële sector in ons land – dan is de regering bereid om mee naar een oplossing te helpen zoeken.” Versta: Ethias heeft voor zijn beurt gesproken. En heeft bovendien enkele stappen overgeslagen, want volgens Poulussen zijn problemen met tak21-producten momenteel niet aan de orde. Tenzij er bij Ethias meer aan de hand is dan men daar wil lossen. Als Ethias voor zijn beurt heeft gesproken, was dat een commercieel manoeuvre. De boodschap: enkel de tak21-producten van Ethias zijn perfect veilig, want ze worden gewaarborgd door de Belgische regering. Mooie reclame voor toekomstige klanten.

Eigenlijk moeten de verzekeringsmaatschappijen zelf voldoende garanties kunnen bieden voor hun tak21-producten. Garanties in de vorm van wettelijke technische reserves en solvabiliteitsmarges. Voldoet Ethias misschien niet langer aan die wettelijke vereisten? Toch wel, klinkt het bij de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA), al houdt de instantie Ethias al een paar maanden meer dan anders in de gaten.

Onlangs bleek bovendien dat Ethias lijdt onder zijn blootstelling – voor 120 miljoen euro – aan de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers, die in september een gerechtelijk akkoord aanvroeg. Prompt verlaagde het ratingagentschap Fitch de rating over de financiële sterkte van de Ethias-groep van A tot A-. Volgens Fitch zal de blootstelling aan Lehman een verslechtering meebrengen van de solvabiliteit van Ethias, en ook van zijn financiële flexibiliteit. Wat is voor Ethias de precieze impact van de gebeurtenissen bij Lehman? Jean-Paul Parmentier: “Dat kan ik niet zeggen, want dat is heel moeilijk in te schatten. Waarschijnlijk weten we het pas met zekerheid begin volgend jaar. Voorlopig blijft het dus koffiedik kijken.”

Ethias kan intussen natuurlijk echt in de problemen raken, als de verzekeraar een fors waardeverlies moet boeken op zijn participatie in Dexia. Vorige week deed het Dexia-aandeel weer een sprongetje naar boven, toen bekend raakte dat de Belgische overheid zich minstens een jaar garant stelt voor nieuwe leningen die Belgische grootbanken aangaan. Maar in de weken daarvoor ging het met het Dexia-aandeel van kwaad naar erger. Peter Van den Brande, principal bij consultant A.T. Kearney: “Eind vorig jaar was de participatie van Ethias in Dexia ongeveer 1,3 miljard euro waard. De waarde van het Dexia-aandeel is sindsdien echter met 65 procent gedaald, wat voor Ethias een mogelijke minwaarde van 850 miljoen euro oplevert.” Ter info: eind vorig jaar klokte het eigen vermogen van Ethias af op 1,7 miljard euro.

Hoe staat de verzekeraar er nú voor? Alle recente gebeurtenissen moeten toch wegen op de financiële resultaten? Toch niet, zegt financieel directeur Jean-Paul Parmentier. “Momenteel heeft Ethias nog een participatie van vijf procent in Dexia. Een eventuele verdere koersdaling van het Dexia-aandeel heeft echter niet meteen een impact op het eigen vermogen van Ethias, aangezien wij die participatie grotendeels in onze boeken geschreven hebben onder de post ‘financiële vaste activa’. Een forse koersdaling van Dexia zou voor ons enkel een impact hebben als we onze participatie in de bank-verzekeraar op dat moment zouden verkopen, maar dat zijn we niet van plan. Dexia is voor Ethias een strategische belegging op lange termijn.”

En hoe het gesteld is met de solvabiliteit van Ethias? Vrij goed, maar Parmentier kan daar naar eigen zeggen geen concreet cijfer op plakken. Toch acht hij het noodzakelijk om in functie van de internationale financiële toestand te denken aan maatregelen om de solvabiliteitspositie van Ethias te verbeteren. Zoals daar zijn: een deel van de verzekerde risico’s doorsluizen door ze te laten herverzekeren. Of: de uitgifte van een achtergestelde obligatielening van 75 miljoen euro eind dit jaar, als dat nodig zou blijken. Die laatste oefening heeft Ethias afgelopen zomer trouwens al eens uitgevoerd.

Jean-Paul Parmentier benadrukt dat er van paniek geen sprake is in zijn bedrijf, en dat het zelfs een enorm voordeel is om niet beursgenoteerd te zijn. “Onze koers kan niet crashen, en niemand kan speculeren met Ethias-aandelen; om de simpele reden dat zulke aandelen niet verhandeld kunnen worden.” Aan de andere kant heeft Ethias als onderlinge verzekeraar geen grote, rijke aandeelhouders die te hulp kunnen schieten als dat nodig zou zijn. “Inderdaad een specifiek probleem waar we ons bewust van zijn”, zegt Parmentier. Hij benadrukt echter dat de crisis bij Ethias slechts één gevolg heeft: dat de verzekeraar minder winst zal maken, net als iedereen.

Hoe het ook zij, niemand in de sector kan of wil meer details geven over de gezondheidstoestand van Ethias. Bij Vanbreda Risk & Benefits, een van de weinige grote makelaars in ons land die zaken doet met de verzekeraar, blijft men op de vlakte. “Wij volgen de situatie op de voet, maar rond Ethias hebben we geen enkele mededeling te doen”, klinkt het achterdochtig. “Ik heb van Ethias geen info ontvangen over problemen. Toen er onlangs moeilijkheden waren bij AIG en bij Fortis, zijn we daar wél van op de hoogte gebracht. Maar ook daar is alles weer zeer snel gestabiliseerd. Er zijn dus geen uitzonderlijke bewegingen in de markt.”

Andere belangrijke makelaars laten evenmin het achterste van hun tong zien. Ethias is nu eenmaal ‘een betekenisvolle partner’. Off the record misschien? Schoorvoetend komen de commentaren los, hoewel iedereen benadrukt dat het om hypotheses gaat, aangezien er bij Ethias weinig of niet gecommuniceerd wordt. “Is het eigen vermogen van Ethias wel groot genoeg om de afschrijvingen en de minwaarden op zijn aandelenportefeuille te incasseren? Dat is een groot vraagteken”, zegt een makelaar. “Veel klanten zullen er natuurlijk niet weglopen, en al zeker de steden en gemeenten niet die bij Ethias verzekerd zijn. Vergeet niet dat Steve Stevaert de voorzitter is bij Ethias.” Stevaert is voormalig voorzitter van de sp.a, en nu gouverneur van Limburg.

Een andere makelaar: “We weten allemaal dat Stevaert het goed kan verstoppen als er iets aan de hand is. Het zou me dan ook niet verwonderen mochten er bij Ethias een paar lijken in de kast zitten. De schaarse berichten tot hiertoe doen in elk geval een belletje rinkelen.”

Nog iemand anders reageert voorzichtig: “Het is niet aan de distributiesector om een oordeel over Ethias te vellen. Laat de regering en de CBFA hun werk doen.”

2 Is de situatie bij Ethias besmettelijk?

Met de verzekeringsactiviteiten van de drie groten die in België actief zijn – Fortis, KBC en Dexia – zit het momenteel wel snor. Zeker Fortis heeft een veilig onderkomen gevonden bij de Franse bankgigant BNP Paribas, die een erg robuust imago heeft. En hoe staan de zaken ervoor bij Dexia? “Daar stellen de verzekeringsactiviteiten niet zo veel voor”, zegt Kristof De Graeve, analist bij SG Private Banking. “Zelfs als de crisis daar een negatieve impact zou hebben op de resultaten, doet dat er eigenlijk niet zoveel toe. Want de verzekeringspoot is verwaarloosbaar klein in het Dexia-geheel.”

Voor KBC verwacht Danny Van Qaethem, analist bij SG Private Banking, evenmin grote verschuivingen in het derde en vierde kwartaal. “Ik heb een heel sterk vertrouwen in de KBC-groep, en dus ook in haar verzekeringsactiviteiten. Tegenwoordig moet ik dat met handen en voeten uitleggen, maar het ís wel zo. Door de beursmalaise zal KBC in het derde kwartaal zijn aandelenportefeuille wellicht verder moeten afschrijven. De vuistregel daarbij is: als de markten 12,5 procent dalen, dan heeft dat een negatief effect van 193 miljoen euro op de winst- en verliesrekening, en een negatief effect van 293 miljoen op de balans. De aandelenportefeuille van KBC kan natuurlijk ingedekt zijn, maar daar hebben wij geen zicht op. Het reële effect van de turbulentie op de financiële markten valt dus moeilijk te voorspellen.”

De bruiloft van Kana is voorbij, laat een verzekeringsmakelaar zich ontvallen. Hij verwijst daarbij naar het bijbelverhaal over Jezus die tijdens een huwelijksfeest water verandert in wijn à volonté. We gaan volgens die makelaar dus andere tijden tegemoet, ook op de verzekeringsmarkt. Geen mirakels meer. Is de situatie bij Ethias een teken aan de wand? Nee, denkt Peter Van den Brande van consultant A.T. Kearney. “De situatie bij Ethias is zeer specifiek, en zal geen impact hebben op andere verzekeraars.”

Klopt, zegt directievoorzitter Jan De Meulder van verzekeringsmaatschappij Mercator, die in 2006 een marktaandeel van 1,6 procent had in ons land. Hij omschrijft zijn bedrijf als ‘heel stabiel’, net zoals de Zwitserse moedergroep Bâloise. Mercator zag zijn operationele winst in 2007 dan wel met 23 procent zakken ten opzichte van het topjaar 2006, maar de winst van 88,4 miljoen euro lag in elk geval nog steeds een pak hoger dan het resultaat uit 2005.

De Meulder: “We hebben een balanstotaal van ongeveer drie miljard euro, en een heel stevig eigen vermogen van ongeveer 255 miljoen. Een voorzichtige ‘asset mix’ ook, die voor tachtig procent uit vastrentende effecten bestaat, en slechts voor negen procent uit aandelen. Onze solvabiliteitsmarge is eveneens zeer gezond: op 30 juni zaten we nog steeds op 250 procent. Dat is een buffer van 170 miljoen euro. Onze dekkingswaarde – de verhouding tussen onze beleggingen en onze verplichtingen – staat vandaag op 114 procent, dus Mercator is een zeer solvabel bedrijf.”

Bovendien heeft zowel Mercator als Bâloise twee jaar geleden geïnvesteerd in een beschermingsmechanisme op de aandelenportefeuille, zodat de bedrijven ingedekt zijn in het geval dat de beurzen nog verder naar beneden gaan. Jan De Meulder maakt zich dus niet zoveel zorgen, en ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. Ook voor de Belgische en Europese verzekeraars in het algemeen denkt de Meulder niet dat we op grote rampen afstevenen, al zullen volgens hem de financiële resultaten in het derde en vierde kwartaal zeker niet beter zijn dan in het eerste halfjaar van 2008.

Enkele algemene cijfers vanwege consultant A.T. Kearney: eind 2007 bedroeg de gezamenlijke solvabiliteitsmarge van de Belgische verzekeraars 17,5 miljard euro, terwijl de wettelijk vereiste solvabiliteitsmarge 7,8 miljard euro is. De Belgische verzekeraars hadden eind vorig jaar dus 2,25 keer zoveel eigen vermogen als wettelijk verplicht is. “Zelfs met de waardeverminderingen als gevolg van de crisis ligt de solvabiliteit van de Belgische verzekeraars boven het gemiddelde”, aldus Peter Van den Brande. “Hoewel ik vermoed dat de solvabiliteit bij Ethias nu aan de rand van het wettelijke minimum zit.”

Wat heeft Ethias gedaan dat andere verzekeraars blijkbaar anders deden? “Ethias is altijd agressiever geweest met beleggingen in aandelen”, zegt een analist. Ook Peter Van den Brande wijst erop dat verzekeraars doorgaans aan actief risicobeheer doen, en/of waarschijnlijk hun aandelenportefeuille hebben afgebouwd de jongste maanden – om de impact van de turbulentie op de beurzen te beperken.

Toch zijn een paar makelaars er niet echt van overtuigd dat andere verzekeraars in ons land op beide oren kunnen slapen. “Ze hebben allemaal belegd in aandelen van Fortis en Dexia. Die zijn nu bijna niks meer waard, dus de financiële resultaten van de betrokken verzekeraars zullen op het einde van dit boekjaar negatief zijn. Volgens mij kan er een cascade-effect ontstaan, aangezien nagenoeg alle banken en verzekeraars met elkaar verweven zijn, of toch op zijn minst financieel met elkaar verbonden.”

Een andere makelaar: “Ik durf niks meer te zeggen. Tot voor kort heb ik nog vol vuur Fortis verdedigd bij onze grote relaties, en even later bleek dat het bedrijf onvoorstelbaar grote verliezen had geleden! Bij Fortis is alles nu wel weer in orde, maar met de rest? Met KBC, en met Dexia? Wat gaat daarmee gebeuren? Wij – de makelaars – blijven in elk geval met dezelfde verzekeraars werken als vroeger. Wat móeten we anders? De markt ís al zo klein in België!”

3 Welke gevolgen zal de crisis hebben op de Belgische verzekeringsmarkt?

Als we de sector mogen geloven, is er nog geen sprake van hele meutes klanten die hun verzekeringscontracten afkopen, of van bedrijven die hun verzekeringsprogramma’s overplaatsen. Maar nu de Belgische verzekeringstak van Fortis in handen gekomen is van de Franse bankgigant BNP Paribas, is België toch in grote mate de controle over de gang van zaken kwijt. Fortis was tot voor kort de grootste verzekeraar in ons land. Het nummer twee, AXA, is eveneens Frans van origine. In de top tien zijn enkel Ethias, KBC en P&V nog puur Belgisch. De evoluties op de Belgische verzekeringsmarkt hangen voortaan dus in grote mate af van wat er in het buitenland beslist wordt.

“De markt zal ongetwijfeld verstrakken”, zucht een makelaar. “Mijn grote vrees is dan ook dat de verzekeringspremies in de volgende maanden zullen stijgen, aangezien verzekeraars mogelijk grote verliezen zullen lijden als gevolg van de crisis op de beurzen. Bovendien heeft AXA in ons land nu nog maar weinig te vrezen van de concurrentie van Fortis. Het kan dus met een gerust hart zijn premies verhogen. Voor de particulieren, ja, maar ook met de goedkope premies voor de bedrijven is het gedaan.” Een uiterst korte reactie hierop van AXA: “Wij weten van niks.”

Nochtans denkt ook Jan De Meulder van Mercator dat er premieverhogingen in het verschiet liggen. “Door de kredietcrisis is het voor financiële instellingen veel lastiger dan vroeger om geld op te halen. Bovendien zijn de resultaten een stuk lager dan ze geweest zijn. Dan mag je inderdaad verwachten dat er een financiële rigueur terugkomt, en dat men dus zeker geen extra premieverlagingen zal toepassen. Integendeel, de situatie geeft eerder een opwaartse druk op de premies, maar daarvan heb ik nu nog niet veel gezien.”

In welke marktsegmenten De Meulder premieverhogingen verwacht? Bij de ziektekostenverzekeringen, omdat die markt volgens hem nog steeds niet gezond is. En verder? “Je mag verwachten dat er overal verhogingen komen, en die worden meestal gestuurd vanuit de herverzekeraars. Te beginnen bij de grote industriële risico’s, en daarna sijpelen de hogere tarieven door naar de andere, kleinere segmenten zoals auto- en brandverzekeringen.”

Niet iedereen is die mening toegedaan. Peter Van den Brande van A.T. Kearney verwacht dat de hogere langetermijnrente op obligaties de eventueel lagere financiële opbrengsten gedeeltelijk zal compenseren, in het geval van de levensverzekeraars. Een hogere rente betekent namelijk: hogere intresten op de beleggingen van de verzekeringsmaatschappijen. In het geval van schadeverzekeringen was de bijdrage van financiële resultaten aan de winst de jongste jaren sowieso al laag. In dat segment is de prijszetting dus al aangepast aan de omstandigheden, denkt Van den Brande. “Zeker sinds de intrede van prijsbreker ING Direct op de Belgische markt is er geen ruimte voor premieverhogingen. Integendeel, de komst van ING Direct heeft een neerwaartse druk op de prijzen veroorzaakt.”

Noël Condon, country manager van AIG Belgium/Luxembourg, gelooft evenmin dat er premieverhogingen in aantocht zijn. Al geeft hij wel toe in een ander marktsegment actief te zijn dan pakweg Mercator. AIG is in ons land een grote speler op de bedrijvenmarkt. Veel Belgische ondernemingen zijn bij AIG verzekerd voor nicheproducten als bestuurdersaansprakelijkheid, of voor de beveiliging van hun IT-park. Maar ook de meer klassieke brandverzekering of zelfs de verzekering van de vloot bedrijfswagens zit vaak bij AIG. Volgens Condon heeft AIG in ons land tussen 4000 en 5000 grote bedrijfsklanten, en zit AIG bij zowat alle Belgische reuzen in het verzekeringsprogramma.

Een ander mogelijk gevolg van de crisis is dat er – na de overname van Fortis door BNP Paribas – nog meer consolidatiebewegingen volgen op de Belgische markt. Twijfelachtig, denken veel waarnemers, aangezien er in ons land niet echt veel meer overschiet om over te nemen. Ethias misschien, omdat het geen grote, rijke aandeelhouders heeft die met geld over de brug kunnen komen als het écht moeilijk wordt. Maar dat blijft koffiedik kijken.

En wat met het bank-verzekeraarmodel? Zal dat de crisis kunnen uitzweten, of niet? Een veelbetekenend voorbeeld uit het buitenland: de Duitse verzekeraar Allianz – de grootste van Europa – heeft begin september zijn dochter Dresdner Bank van de hand gedaan. Dresdner drukte de resultaten van de groep namelijk danig. Commerzbank telde 9,8 miljard euro neer voor Dresdner, terwijl Allianz er nog 23,5 miljard euro voor betaald had in 2001. Maar de overname leverde nooit de verhoopte resultaten op.

Ook AXA-topman Henri de Castries ziet zich door de crisis gesterkt in zijn overtuiging dat het bank-verzekeraarmodel, zoals het in de Benelux werkt, niet het goede is. Althans, dat liet hij in juni van dit jaar optekenen. “We zien dat een bank van de verzekeringen af wil, en omgekeerd. En ze hebben gelijk”, zei hij. Hij verwees daarbij naar het Britse RBS, dat toen ook net zijn verzekeringsactiviteiten te koop had gezet.

Wat er met het bank-verzekeraarmodel in ons land zal gebeuren, blijft gissen, temeer omdat de betrokkenen daarover elke vorm van commentaar weigeren. Volgens de ene waarnemer gaan we in heel grote mate back to basics, en zullen banken in de toekomst alleen nog maar bankproducten verkopen. Terwijl verzekeraars zich uitsluitend op verzekeringsproducten zullen toeleggen. Andere waarnemers wijzen er dan weer op dat de distributie van financiële producten in ons land nu eenmaal volledig is afgestemd op het bank-verzekeraarsmodel, en dat je zoiets niet in één keer helemaal kunt wegvegen. (T)

Door Celine De Coster – Illustratie Debora Lauwers